Louis Pool, Koninklijke Visio
Wat te doen als lezen door een oogaandoening niet meer goed lukt of te
vermoeiend voor je is? Je kunt natuurlijk eerst de verbetertips op het
Kennisportaal
proberen. Als die echter niet meer afdoende zijn is er de mogelijkheid om “met
je oren te lezen”. Bij dit zogenaamde luisterlezen laat je teksten voorlezen.
Dat kan bijvoorbeeld een boek of krant zijn, maar ook producten in de winkel of
straatnaambordjes kun je laten voorlezen. Afhankelijk van wat je wilt lezen zijn
er dan verschillende oplossingen. In dit artikel zetten we de mogelijkheden op
een rij.
Is lezen met je oren makkelijk?
Als je overweegt om met je oren te gaan lezen, houd er dan rekening mee dat het
waarschijnlijk eerst even wennen zal zijn om een tekst voor te laten lezen. Je
oren en hersens zijn er immers niet aan gewend om op deze manier informatie te
verwerken. Zeker bij lange teksten zoals de krant of een boek is luisterlezen
iets wat je moet leren en waar je de tijd voor moet nemen om eraan te wennen.
Op welke manieren kun je tekst laten voorlezen?
Er zijn verschillende mogelijkheden. Je kunt bijvoorbeeld denken aan apps en
hulpmiddelen die gedrukte tekst kunnen scannen en waarbij een computerstem
vervolgens de tekst voorleest. Dat is heel handig als je even een brief wilt
lezen.
Maar het is erg omslachtig als je op deze manier een roman wilt lezen en elke
pagina moet gaan scannen. Wil je een boek laten voorlezen dan is het handiger om
een luisterboek te gebruiken. Zo’n boek is ook nog ingesproken door een mens,
wat bij het lezen van een spannende of romantisch verhaal wel zo prettig
luistert.
Behalve kortere teksten van brieven en langere teksten zoals boeken, kranten en
tijdschriften kun je ook denken aan het voorlezen van producten in de winkel en
aan informatiebordjes in openbare gebouwen. De laatste categorie waar we op in
zullen gaan zijn het voorlezen straatnaambordjes en perronborden.
1. Boeken, kranten en tijdschriften
Er zijn heel wat mogelijkheden om boeken, kranten en tijdschriften voor te laten
lezen.
Als je boeken wilt lezen kun je kiezen uit een ruim aanbod van luisterboeken.
Deze boeken zijn ingesproken door een mens. Vaak is dat een stemacteur of een
vrijwilliger. Je kunt gesproken boeken, kranten en tijdschriften vinden bij
Passend Lezen, de CBB, de bibliotheek of Storytel.
Meer weten? Kijk op het Visio Kennisportaal:
Ook kranten en tijdschriften kun je via een uitgever in gesproken vorm
beluisteren. Meestal luister je dan niet naar een mens maar naar een
computerstem. Soms zit er in het aanbod ook een selectie van artikelen die door
een mens zijn ingesproken.
Webbox en Daisybox
De Webbox en Daisybox zijn beide kastjes waarop je luisterboeken, kranten en
tijdschriften kunt luisteren. Ze zijn speciaal gemaakt voor slechtziende en
blinde mensen. Alles wordt op deze apparaten voorgelezen, het is dus niet
nodig om je ogen te gebruiken. De Webbox en Daisybox halen hun informatie
van internet. Om gebruik te maken hiervan heb je een abonnement bij Passend
Lezen of Storytel en een internetverbinding nodig. Er is geen computer of
ander apparaat nodig om de Webbox of Daisybox te kunnen gebruiken.
Boeken, kranten en tijdschriften kun je op veel verschillende manieren op
het apparaat zetten. Dit kan via het apparaat zelf of via de app of website
van Passend Lezen of Storytel. Een bekende van je kan dit ook op afstand
voor je doen. Passend Lezen biedt daarnaast ook nog de mogelijkheid om
boeken erop te zetten door te bellen naar de klantenservice.
De Webbox en Daisybox zien er hetzelfde uit, echter de Webbox biedt wat meer
mogelijkheden zoals luisteren naar de radio of naar podcasts.
Meer weten? Kijk op het Visio Kennisportaal:
Telefoon, tablet of computer
Er zijn verschillende apps en websites waar je gesproken boeken, kranten en
tijdschriften kunt luisteren zoals de apps van Passend Lezen en Storytel.
Ook de Openbare Bibliotheek heeft een app.
Heb je een computer met Guide Connect, dan kun je daar ook Passend Lezen op
luisteren.
Meer weten? Kijk op het Visio Kennisportaal:
Daisyspeler
Een Daisyspeler is een cd-speler die speciaal is gemaakt voor luisterboeken
en die meer functies heeft. Zo kun je met een Daisyspeler door de
hoofdstukken van een boek bladeren, een bladwijzer invoegen of onthouden
waar je gebleven was.
Met een abonnement bij Passend Lezen kun je boeken, kranten en tijdschriften
op Daisy-cd luisteren. De bestelde Daisy-cd’s worden naar je opgestuurd per
post. Bij kranten en tijdschriften krijg je niet de hele krant of het hele
tijdschrift maar een ingesproken selectie van artikelen. Houd er rekening
mee dat de Daisyspeler op zijn einde loopt en er binnen nu en tien jaar uit
zal gaan.
Meer weten? Kijk op het Visio Kennisportaal:
2. Brieven
Een brief kun je laten voorlezen met een zogenaamd voorleesapparaat. In een
voorleesapparaat zit een camera die de brief scant en de tekst herkent. Een
computerstem leest vervolgens de brief voor. Belangrijk bij het voorlezen van
brieven is dat de hele pagina goed gescand wordt. De camera moet dus goed
gericht zijn en de belichting moet in orde zijn.
Er zijn verschillende typen voorleesapparaten, die variëren in gebruiksgemak:
Tafelmodel voorleesapparaten.
Draagbare voorleesapparaten.
Voorleesbrillen.
Een voorlees-app op je smartphone.
Tafelmodel voorleesapparaten hebben als voordeel dat je het papier makkelijk en
goed kan positioneren. Je legt dan bijvoorbeeld het papier op een glasplaat die
de afmetingen heeft van een velletje A4. Ook zijn ze voorzien van een prima
verlichting die altijd optimaal is. Je weet dus altijd dat de tekst zo goed
mogelijk gescand zal worden. Een nadeel is dat je ze niet makkelijk meeneemt.
Bij draagbare voorleesapparaten kan het wat lastiger zijn om een papier te
scannen. Je hebt altijd nog wat zicht nodig. Bij de Compact HD 10 Speech moet je
bijvoorbeeld de knoppen op het touchscreen kunnen zien en kunnen zien op het
scherm of het papier goed in beeld staat. Bij andere soorten draagbare
voorleesapparaten zoals de Orcam Read en de C-Pen moet je kunnen zien waar de
tekst op het papier staat.
Dat geldt ook voor voorleesbrillen zoals de Orcam MyEye2 en de Envision Glasses.
Je kunt ze wel gebruiken als je blind bent, maar het is toch lastig omdat de
camera in de bril goed op de tekst moet richten.
Tenslotte bestaan er ook apps voor je smartphone die een tekst kunnen scannen en
deze daarna voorlezen. Ook hier kan het maken van een goede foto een uitdaging
zijn. Sommige van deze apps geven je wel aanwijzingen of de tekst volledig in
beeld staat en of je wellicht je telefoon meer naar rechts of links moet houden.
Een overzicht van populaire voorleesapparaten en apps:
Tafelmodel voorleesapparaten
Draagbare voorleesapparaten
Voorleesbrillen
Orcam MyEye2
Envision Glasses
Apps
Meer weten? Kijk op het Visio Kennisportaal:
Voor korte teksten zoals de naam van een product in de winkel of een
informatiebordje in een museum heb je een hulpmiddel nodig dat je makkelijk mee
kunt nemen. Dat kan een draagbaar voorleesapparaat of een voorleesbril zijn,
maar het kan ook goedkoper met apps op je telefoon die teksten kunnen herkennen
en voor kunnen lezen. Sommige van die apps zijn gratis.
Draagbare voorleesapparaten
- Orcam Read. Dit is een apparaat zo groot als een markeerstift. Met een
camera op de voorkant van het apparaat maak je een foto van de tekst en een
kleine luidspreker leest de tekst vervolgens voor.
Meer weten?
Voorleesbrillen
Orcam MyEye2
Envision Glasses
De Orcam MyEye2 en de Envision Glasses zijn beide voorleesbrillen. Het zijn
kleine apparaatjes die in een brilmontuur zijn verwerkt. Een cameraatje op de
voorkant maakt een foto van een tekst en een kleine luidspreker leest de tekst
voor. Net als de Orcam Read. Het voordeel van een apparaatje dat in je bril zit
is dat je je handen vrij hebt. Ook zijn de voorleesbrillen uit te breiden met
andere herkenningsopties zoals het herkennen van gezichten, streepjescodes of
objecten.
Herkennings-apps
Seeing AI (iOS en Android)
Envision (iOS en Android)
Be My Eyes (iOS en Android)
Deze apps kunnen net als herkenningsbrillen teksten herkennen, maar ook
objecten, streepjescodes of gezichten. Houd er rekening mee dat niet alles
altijd even goed wordt herkend. Dit is onder meer afhankelijk van de belichting,
de kwaliteit van de camera en hoe goed je deze kan richten.
Meer weten? Kijk op het Visio Kennisportaal:
4. Straatnaambordjes en perronborden
Straatnaamborden of perronborden zijn lastig te lezen, omdat ze verder weg staan
dan bijvoorbeeld een pak melk in de supermarkt. Ook daar zijn oplossingen voor
bedacht. Er zijn verschillende apps die je toch deze informatie kunnen geven.
Apps
NS Perronwijzer.
In de app NS Perronwijzer kun je de vertrektijden en de informatie die op de
perronborden staat zien van elk station in Nederland. Aan de hand van je
locatie weet de app bij welk station je bent. Dat maakt de app erg eenvoudig
in gebruik. De app is beschikbaar voor iOS en Android en is toegankelijk met
de schermlezers VoiceOver en Talkback.
-
Voor de actuele tijden van de trein, maar ook de bus, tram of metro kun je
de 9292 app gebruiken. 9292 is beschikbaar voor iOS en Android.
Siri en Google Assistent.
Vraag aan Siri of Google Assistant waar je bent. Zowel Siri als Google
Assistant kunnen je vertellen in welke straat je bent. Op die manier hoef je
het straatnaambordje niet meer op te zoeken. Zeg eenvoudig tegen je
telefoon: “Hé Siri/Google, waar ben ik?”.
Be My Eyes.
Met de app Be My Eyes kun je met een vrijwilliger videobellen zodat die met
je mee kan kijken. Je kunt in dit geval dan vragen wat er op het
vertrektijdenbord of straatnaambord staat. Maar je kunt ook zonder
vrijwilliger met Be My AI functie van de app een foto maken en deze laten
beschrijven door slimme software.
Be My Eyes is beschikbaar voor iOS en Android en is toegankelijk met de
schermlezers VoiceOver en Talkback.
Tip: Meer handige apps over reizen met het openbaar vervoer vind je op het
Visio Kennisportaal:
Voorleesbrillen
Orcam MyEye2. De Orcam MyEye2 kan technisch gezien een straatnaambordje of
vertrektijdenbord voor je oplezen. Je moet echter wel de Orcam vrij
nauwkeurig op het bord richten.
Envision Glasses. Dit geldt ook voor de Envision Glasses. Deze heeft als
extra voordeel dat je bekende kan bellen. Die kijkt mee met de camera van de
Envision Glasses en kan je vertellen wat er op het bordje staat.
5. Studie- en schoolboeken
Voor studenten en scholieren met een leesbeperking die gesproken boeken willen
gebruiken biedt stichting Dedicon verschillende
mogelijkheden. Je kunt via deze organisatie gebruik maken van ingesproken
studie- en schoolboeken die je afspeelt op je telefoon of vanaf een Daisy cd.
Daarnaast bieden zij ook de optie om digitale schoolboeken te gebruiken. Met
behulp van spraaksoftware kun je deze digitale boeken dan laten voorlezen,
bijvoorbeeld op je pc. Voor de aanschaf van de boeken vraagt Dedicon per boek
een vergoeding.
Als je een studie- of schoolboek wilt gebruiken dan kun je dat met een
productieverzoek in de collectie van Dedicon laten opnemen. Houd er rekening mee
dat dit een aantal weken kan duren.
Ook bieden steeds meer uitgeverijen lesmateriaal online aan waar het vaak
mogelijk is om teksten voor te laten lezen.
Een andere mogelijkheid is om zelf je boeken te scannen en te digitaliseren.
Leveranciers van hulpmiddelen bieden snelle scanners waarmee je je boeken in
tekstbestanden kunt omzetten die je bijvoorbeeld kunt laten voorlezen met de
schermlezer op je pc. Je scant bij deze methode elke bladzijde dus zelf in.
Hieronder vind je een overzicht van de beschikbare mogelijkheden om school- en
studieboeken voor te laten lezen.
Boeken die zijn ingesproken
Lex. Lex is ontwikkeld door Dedicon en is beschikbaar voor iOS en Android.
Met deze app kun je ingesproken studieboeken luisteren. Les is gemaakt voor
leerlingen met dyslexie, maar is ook door slechtziende leerlingen te
gebruiken. Lees meer over
Lex.
Daisy. Daisyboeken zijn er niet alleen voor leesboeken (zie het eerdere
hoofdstuk over het lezen van boeken), maar ook voor studieboeken. Je speelt
een Daisyboek af op een online player op je computer, smartphone of tablet.
Ook kun je de boeken op een Daisy-cd bestellen en ze met een Daisyspeler
afspelen. Een Daisyspeler is een cd-speler die speciaal is gemaakt voor
luisterboeken en die meer functies heeft.
Digitale boeken
EDU boeken. EDU boeken zijn digitale boeken die je opent in Word. Met een
schermlezer kun je deze op je computer laten voorlezen. Het voordeel van EDU
boeken is dat je in het boek antwoorden of aantekeningen kan typen. Het
nadeel is dat de lay-out van het boek heel anders wordt dan de lay-out in
het originele papieren boek.
EPub. EPub boeken zien er qua lay-out meer hetzelfde uit als het originele
papieren boek. Je opent de boeken online met een programma op je computer of
tablet. De tekstgrootte, kleur en regelafstand kun je eenvoudig aanpassen.
Met de ingebouwde lezer kun je gemakkelijk teksten laten voorlezen. Ook kun
je aantekeningen maken in het boek. EPub boeken zijn vooral geschikt voor
tekstboeken en minder voor werkboeken, omdat je in het boek zelf geen
antwoorden kan intypen.
Dyslexiebestanden. Digitale boeken in een dyslexiebestand hebben dezelfde
pagina-indeling en opmaak als papieren boeken. Met dyslexiesoftware zoals
ClaroRead of Kurzweil kun je het boek laten voorlezen. Deze software is iets
minder geschikt voor slechtziende leerlingen, omdat er minder aan te passen
is aan de kleuren. Ook zijn de bedieningsknopjes soms lastig te
onderscheiden.
Meer weten over bovenstaande leesvormen? Kijk op de website van Dedicon:
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org