Karin van der Kaaij, Koninklijke Visio
Met dank aan Paul van Mil en Krista Leuning voor het geven van nuttige tips.
Wanneer je slechtziend of blind bent, is het een stuk uitdagender om een spel te
spelen. Maar een gezelschapsspel spelen is zeker mogelijk. Er zijn bijvoorbeeld
XL of braille versies verkrijgbaar van de klassiekers zoals Scrabble, Rummikub,
Domino, kaartspelen, enzovoort. Het is ook mogelijk om spellen aan te passen en
daar heb je wel wat hulp bij nodig. In het artikel Kaartspellen toegankelijk
maken voor blinde
medespelers
is daar meer over te vinden. Of kijk naar deze vlog op YouTube Bordspellen
aanpassen voor Blinden &
Slechtzienden vol spelinspiratie.
Maar je kan natuurlijk ook alleen een spelletje spelen!
Er is een grote hoeveelheid spellen die alleen te spelen zijn als je goed ziet,
maar voor de slechtziende en blinde speler is de keuze veel kleiner. Daarom
noemen we in dit artikel tien spellen die heel leuk zijn om alleen te spelen en
goed aanpasbaar zijn, zodat je deze ook kunt spelen als je een visuele beperking
hebt.
Veel spellen zijn te koop in speelgoedwinkels of boekhandels, maar ook online
kun je ze in diverse webshops bestellen.
Spel 1: Patience kaartspel
Patience speel je met een enkel spel kaarten zonder jokers. Het doel van het
spel is om alle kaarten van de zeven rijen en de pot te verplaatsen naar vier
azenstapels, gesorteerd in 1 kleur en in volgorde oplopend.
Zo kun je Patience aanpassen
Heb je voelbare kaarten nodig? Dan zijn er ook kaarten met braille te koop
(Maar let op: meestal met Engelse braille markering!). Ook kun je zelf
braille aanduiding aanbrengen. Hoe je dit doet en voor meer braille tips,
zie het artikel Braille, dit kun je er allemaal
mee
Is het spel met zeven rijen te lastig op de tast? Speel dan met vijf rijen
en gebruik 32 kaarten in plaats van 52. Je gebruikt dan de Zeven tot en met
de Aas, de rest leg je weg.
Verschuiven de kaarten tijdens het spelen? Maak dan een voelbaar vakjesbord
waar je de kaarten gesorteerd in neerlegt.
Wil je de aangepaste Patience online kopen? Gebruik dan de zoekopdracht:
‘speelkaarten hoog contrast en slechtziend’ of ‘speelkaarten braille’.
Spel 2: Bordspel Solitaire
Het Solitaire spel bestaat uit een bord met 32 pionnen die samen gerangschikt
zijn in de vorm van een groot plusteken. Hierbij is in het midden een plek
vrijgelaten. Je kunt nu met een pion over een andere pion heen springen naar dit
lege veld. De pion waar je overheen springt, haal je weg, zodat er een nieuwe
lege plek ontstaat. Dit blijf je herhalen. Wanneer je erin slaagt uiteindelijk
precies met één pion in het midden over te blijven, heb je gewonnen.
Zo kun je Solitaire aanpassen
Een solitaire bordspel hoef je niet aan te passen wanneer je deze op de tast
wilt spelen.
Solitaire is er in verschillende uitvoeringen, bijvoorbeeld met knikkers in
plaats van pionnen. Let erop dat je de pionnen stevig op het bord kunt
plaatsen zodat je ze niet makkelijk om kunt stoten.
Als je het spel kunt zien, kies dan voor een bord met een goed contrast
(donkere achtergrond, lichte pionnen).
Ook de grootte van het spel kan bepalen hoe comfortabel je het spel kunt
spelen.
Spel 3: Rubiks Cube
Rubiks Cube is een puzzel in de vorm van een kubus. Bij de originele puzzel
bestaat elk vlak uit 3x3 blokjes. Elk vlak heeft een eigen kleur. Door de
vlakken te draaien verander je de positie van de kleuren in de blokjes. Krijg
jij de vlakken weer netjes geheel in hun eigen kleur?
Inmiddels zijn er ook vele andere varianten, zoals een bolvorm of meer blokjes
per vlak.
Zo kun je Rubiks Cube aanpassen
Rubiks Cube is ook verkrijgbaar met voelbare markeringen of met braille
erop.
Je kunt natuurlijk ook zelf knutselen. Kies zes onderscheidende materialen
(klittenband, merkpasta, schuurpapier, vilt, et cetera) en beplak de 3x3
blokjes op iedere zijde met een bepaald materiaal.
Wil je de aangepaste Rubiks Cube online kopen? Gebruik de zoekopdracht: ‘Rubik's
kubus tactiel of Rubik's kubus braille’.
Spel 4: 3D bouwpakket
Bij Blind Gebouwd kun je 3D bouwpakketten
kopen. Je kunt kiezen uit diverse modellen: denk bijvoorbeeld aan een huis,
auto, een kikker of de Eiffeltoren. Alle bouwpakketten zijn aangepast voor
mensen die slechtziend of blind zijn en worden geleverd met gedetailleerde
handleiding en hulpmiddelen om het model in elkaar te zetten.
Voor meer informatie en bestellen, kijk op de website van Blind
Gebouwd
Spel 5: Saboteur: Het Duel
Saboteur Het Duel is een spel dat bestaat uit gangenkaarten, actiekaarten,
doelkaarten en fiches. Met de kaarten bouw je gangen en verzamel je met de
fiches zoveel mogelijk goudstukken. Je speelt in drie rondes, die eindigen
wanneer alle doelkaarten zijn opgemaakt, er geen trekstapel meer is of alle
fiches op het speelveld liggen. Hoeveel goudstukken kan jij verzamelen?
Zo kun je Saboteur: Het Duel aanpassen
Beplak de paden met zelfklevend braillefolie, dit is o.a. te koop via
hulpmiddelenleverancier
WorldWideVision.
Markeer de goudstukken, trollen, ladders en deuren met een eigen braille (of
ander voelbaar) teken op de gangen- en doelkaarten.
Markeer de doelkaarten ook op de achterkant, bijvoorbeeld met een strook
schilderstape. Deze moeten te onderscheiden zijn van de andere kaarten.
Markeer de actiekaarten in de hoeken met een voelbaar teken.
Om te voorkomen dat kaarten gaan schuiven kun je een siliconen bakmat
gebruiken.
Spel 6: Rollecate
Bij het kaartspel Rollecate gebruik je dobbelstenen, spoor- en chaoskaarten. Met
de kaarten bouw je een spoor voor locomotief Rollecate. Je legt bij iedere beurt
een kaart af waarmee je de spoorlijn langer maakt en met de dobbelstenen laat je
de trein rijden.
Zo kun je Rollecate aanpassen
Beplak het spoor met zelfklevend braillefolie
Je kunt met braillemarkering de cijfers maken op de spoorkaarten en andere
voelbare tekens op de chaoskaarten.
De vier dobbelstenen hebben ieder twee blanco kanten, maak die voelbaar met
bijvoorbeeld een stukje pleister.
Spel 7: SET
Bij het SET kaartspel liggen er 12 kaarten met gekleurde symbolen op tafel. De
symbolen hebben vier eigenschappen in drie variaties: een kleur, een
hoeveelheid, een vulling en een vorm. Een SET bestaat uit drie kaarten, waarvan
de variatie van de eigenschappen volledig gelijk is of juist helemaal
verschillend.
Er worden 4 rijen van 3 kaarten op tafel gelegd. Zodra je een SET gevonden hebt,
mag je deze van tafel pakken. Vervolgens zoek je weer een SET en als deze er
niet is, worden er nieuwe kaarten vanuit een gedekte stapel op de drie open
plaatsen gelegd. Het spel is afgelopen wanneer alle kaarten uit de gedekte
stapel uitgeput is en er geen SET meer gevonden kan worden.
Zo kun je SET aanpassen
Gebruik per kleur een ander materiaal, bijvoorbeeld voor groen gebruik je
vilt, voor rood schuurpapier en voor paars braillefolie.
Knip ovalen, golven en ruiten van deze materialen, zo maak je de vorm
voelbaar.
Spel 8: Spring Meadow
Spring Meadow is een puzzelspel waarbij je een eigen berghelling met vormen
opbouwt. Die vormen lijken veel op die van het spel Tetris dat je wellicht wel
kent. Maak de rijen zoveel mogelijk compleet en denk aan de marmotholletjes, die
je wel of juist niet moet afdekken om punten te scoren. De vormen van de puzzel-
en spelstukken zijn op gevoel goed van elkaar te onderscheiden.
Zo kun je Spring Meadow aanpassen
Markeer de marmotholletjes en de rasterlijnen op de berghelling met merkpasta. Dit werkt meteen ook als antislip voor de geplaatste stukken.
Spel 9: Orchard
In het spel Orchard maak je met negen kaarten een boomgaard. Je legt elke beurt
een kaart op tafel en probeert daarmee zoveel mogelijk fruitbomen met hetzelfde
fruit te overlappen. Hiermee moet je zoveel mogelijk punten verzamelen. Je houdt
de punten bij door verschillende dobbelstenen op de overlappende bomen te
plaatsen.
Zo kun je Orchard aanpassen
Als je op de tast gaat spelen: Maak onderscheid in de fruitbomen, door de
kaarten te beplakken met drie verschillende materialen
Vervang de dobbelstenen door brailledobbelstenen. Alleen de cijfers 1,3,6 en
4 worden gebruikt in dit spel. Beplak de cijfers 2 en 5 met hetzelfde
materiaal als de fruitbomen, zodat je weet welke dobbelsteen bij welke
kaarten hoort.
Als je visueel speelt en behoefte hebt aan contrast, maak onderscheid in de
fruitbomen, door hoog contrast kleuren (zwart, wit en bijvoorbeeld rood) toe
te passen.
Vervang de dobbelstenen bijvoorbeeld voor hoog contrast dobbelstenen met
cijfers. Alleen de cijfers 1,3,6 en 4 worden gebruikt in dit spel. Beplak de
cijfers 2 en 5 met dezelfde kleur als de fruitbomen, zodat je weet welke
dobbelsteen bij welke kaarten hoort.
Wil je online aangepaste dobbelstenen kopen? Gebruik de zoekopdracht
‘dobbelstenen slechtzienden’ of ‘brailledobbelstenen’.
Spel 10: Sudoku
Sudoku is een cijferpuzzel die bestaat uit negen blokken van 3 x 3 vakjes. De
puzzel moet zo ingevuld worden, dat in elke rij, elke kolom en een elk blok de
cijfers 1 tot en met 9 slechts 1 keer voorkomen.
Zo kun je Sudoku aanpassen
Een Soduku bordspel in braille is kant en klaar te koop.
Een regulier houten Sudoku bord en het puzzelboekje kun je voelbaar maken
met braillecijfers en markeringen.
Als je in staat bent om grote cijfers te lezen, dan zijn er Sudoku
puzzelboeken in XL-formaat te koop.
Wil je Sudoku online kopen? Gebruik de zoekopdracht ‘sudoku bordspel braille’,
‘sudoku bordspel hout’ of ‘sudoku puzzelboek XL’.
Het spel kan beginnen!
In dit artikel zijn 10 reguliere spellen genoemd, die met aanpassing ook
gespeeld kunnen worden door als je een visuele beperking hebt. Heb je zelf nog
een goede tip of ben je op zoek naar hulp bij het aanpassen van boven genoemde
spellen, dan kan je mailen naar
kennisportaal@visio.org
Wil je meer informatie over het spelen van een gezelschapsspel met iemand
anders? Kijk dan voor meer tips naar deze video: Een gezelschapsspel spelen met
iemand die slechtziend of blind
is.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org