Ton Schilderman, Koninklijke Visio
Blijheid lijkt iets simpels maar is ook vluchtig. Het is meestal geen blijvende
toestand, want er gebeurt nu eenmaal van alles in je leven dat je ook bezighoudt
en dat niet per se vreugdevol is. Bijvoorbeeld minder goed of niet meer kunnen
zien en daardoor van alles minder makkelijk kunnen doen. Hoe blij je kunt zijn
wordt dus ook van buitenaf beïnvloedt. Maar je kunt wel zelf de kans op meer
blijheid vergroten. In dit artikel leggen we uit hoe blij zijn werkt en hoe je
het bij jezelf kunt bevorderen, ook als het tegenzit.
Blijheid, hoe werkt dat dan?
Elke dag kun je allerlei gevoelens hebben die worden beïnvloed door dingen die
in het verleden gebeurden of pas in de toekomst spelen. Zo kun je je verdrietig,
boos of schuldig voelen over wat er al is gebeurd. Je kunt bang zijn voor wat
komen gaat. Maar blijheid komt direct voort uit wat jij hier en nu doet.
Wat is blijheid dan eigenlijk? Blijheid is genieten van de onverwachte beloning
van een activiteit. Zo kun je blij worden van een feestje waar je eigenlijk niet
zoveel zin had om heen te gaan, maar dat veel leuker bleek te zijn dan je
gedacht had. Of een wandeling waarop opeens de zon doorbreekt en je vervult met
een kort moment van geluk. Je bent blijer naarmate de beloning, die een
activiteit je geeft, groter is dan je vooraf had verwacht. De activiteit geeft
je een gevoel van energie, van voldoening en... je wilt er meer van.
Laten we nu eens kijken hoe dit werkt in je hersenen. Welnu, daar wordt het
belonende geluksgevoel vooral opgeroepen door de afgifte van bepaalde stofjes
die we neurotransmitters noemen. Een belangrijk voorbeeld van zo’n
neurotransmitter die een positief gevoel geeft is dopamine. Deze stof speelt
vooral een rol in het belonen en motiveren van gedrag dat nuttig is. Je kunt
hierbij denken aan leren en aandacht geven, een klus afronden, of je creatief
uiten. Maar ook bij sporten, eten, seks hebben en verliefd zijn wordt dopamine
aangemaakt. Je voelt je er actief, vrolijk en zelfverzekerd door. Het ‘beurt je
op’ en stimuleert je om het vaker te doen.
Hoe kun je je stemming verbeteren?
We zitten dus zo in elkaar dat wanneer jou iets uitdagends lukt, of je doet iets
erg aangenaams dat dit vaak wordt beloond met blijheid. Het is niet toevallig
dat dit soort gedrag belangrijke menselijke behoeften bevredigt. Je kunt hierbij
denken aan: je competent voelen, je verbonden voelen met anderen, of goed in je
lijf zitten. Deze activiteiten geven je dan ook een zekere invloed op hoe je je
voelt. Want als je er vaker voor kiest word je blijer: een soort
binnendoor-route naar je beter voelen. Wij adviseren daarom om dit soort
activiteiten regelmatig te doen.
Wat ook helpt om je stemming te verbeteren is om je ervaringen te delen met
anderen. Door woorden te geven aan wat je ervaart, verwerk je wat je bezighoudt,
hoor je andere perspectieven en ervaar je steun.
Tenslotte wordt je stemming er beter van als je positief denkt. Let vooral op
wat mogelijk is in het leven, in plaats van op wat niet (meer) kan. Alles wat je
aandacht geeft, wordt groter!
Verderop in dit artikel geven we je nog een aantal praktische tips om je
blijheid te vergroten.
Kun je dan altijd blij zijn?
Natuurlijk gaan we niet allemaal voortdurend lachend, smikkelend, ons
ontwikkelend, sportend en vrijend door het leven. Al houden sociale media ons
dat beeld vaak voor. In werkelijkheid is blijheid een speciaal en tijdelijk
gevoel. Je kunt wel bevorderen dat je het vaker ervaart, maar je kunt jezelf
niet met trucjes forceren om steeds maar blij te zijn.
Vaak is leven immers ook neutraal of zelfs saai. Of je hebt allerlei andere
gevoelens. Zo kun je boos worden omdat je iets negatiefs wilt stoppen.
Verdrietig om iets pijnlijks te verwerken. Of bang om iets gevaarlijks te
vermijden. In feite hebben we een rijk en beweeglijk gevoelsleven. Dit helpt
voortdurend je interactie met je omgeving sturen. Als blijheid daar regelmatig
tussen zit, dan ‘mag je al best blij zijn’.
En wat als het tegenzit?
Sommige omstandigheden maken het moeilijk om nog blij te zijn of je zelfs maar
goed te voelen. Iedereen maakt immers nare dingen in zijn leven mee. Soms kun je
hierdoor geschokt en tijdelijk van slag zijn. Je kunt proberen die dingen te
accepteren door er tijd overheen te laten gaan, of erover te praten. Ook kun je
afleiding zoeken. Soms lukt het je dan al om die ervaringen dan geleidelijk
beter in te passen in je leven.
Als je een visuele beperking krijgt, werkt dit vaak diep door in je leven. Naast
je zicht (en soms ook gehoor) worden je mogelijkheden voor leuke activiteiten,
rollen, werk, vervoer en contact beperkt. Al deze ingrijpende en pijnlijke
ervaringen kunnen plotseling of geleidelijk optreden en kunnen echt moeilijk te
accepteren zijn.
Mensen reageren hier verschillend op. Natuurlijk speelt het verloop, de ernst en
de aard van de beperking hier een rol in. Maar ook je persoonlijkheid kan veel
uitmaken. Dat geldt ook voor het begrip, de steun en de hulp die je uit je
omgeving krijgt.
Als je gevoelens van angst of somberheid ervaart is dat heel begrijpelijk. Maar
als ze langer blijven aanhouden kun je overwegen om er hulp bij te zoeken. Dat
kan ook bij Koninklijke Visio. Onze contactgegevens vind je aan het eind van dit
artikel.
Tip: meer over omgaan met je visuele beperking kun je lezen in het artikel:
Niet lekker in je vel? De impact van een visuele
beperking
Je beperking verwerken, kan dat eigenlijk wel?
Niet meer goed kunnen zien of horen is zo heftig, kun je dat ooit echt
verwerken? Een goeie vraag. De praktijk leert dit dat er hier geen eenduidig
antwoord op te geven is. Je verwerkt het namelijk niet in vaste fasen in een
beperkte periode, waarna het ‘klaar’ is. Wel kun je er veel beter mee om leren
gaan. In feite ga je dan door een soort rouwproces.
Is het dan in een keer klaar? Nou, het leven zal je ook daarna in situaties
brengen waarin je weer een nieuw aspect van het verlies kunt tegenkomen. Waarna
je dat stukje ook weer gaat verwerken. Dit rouwproces is dus een doorlopend,
cyclisch gebeuren. ‘Rouwpsycholoog’ Manu Keirse noemt dit ook wel “levend
verlies”.
Toch ben je ook aan dit proces niet willoos overgeleverd. Verwerking vindt
doorgaans het best plaats in een zogenaamd pendelend proces. Hiermee bedoelen we
dat je de verwerking bij jezelf kunt bevorderen door je aandacht beurtelings
naar binnen en naar buiten te laten gaan. Je neemt dan bijvoorbeeld ergens op de
dag tijd voor het voelen en uiten van je verlies, pijn en verdriet. Om je daarna
weer te richten op afleiding, erop uitgaan, nieuwe vaardigheden of gedrag
aanleren. Door deze ‘pendel van verlies’ toe te passen bevorder je de integratie
van het verlies in je leven. Als je het lastig vindt om zelf dit proces op gang
te brengen en te houden kan je daar hulp bij vragen. Wellicht kan je naaste kan
je hierin al voldoende ondersteunen. Anders kun je ook bij een hulpverlener van
Visio terecht.
Werkt zo’n rouwproces altijd?
Het kan voorkomen dat er iets in de weg zit. Je kunt bijvoorbeeld het verlies zo
heftig en pijnlijk ervaren dat het een gezonde verwerking belemmert. Dit kan
bijvoorbeeld gebeuren als de herinnering aan eerdere nare situaties wordt wakker
geroepen die je toen ook al niet goed kon hanteren.
Een ander voorbeeld is dat in de vroege jeugd dingen zijn gebeurd waardoor
iemand diep van binnen geen veilige basis ervaart. Zonder het te beseffen kan
men dan situaties gaan vermijden die lastige gevoelens oproepen.
Door dit soort omstandigheden kan een rouwproces vastlopen of gecompliceerd
raken. In dat geval kan het raadzaam zijn om de hulp van een professionele
hulpverlener in te schakelen. Die kan je helpen uitzoeken hoe dit proces bij jou
in elkaar zit en hoe het rouwproces weer losgemaakt en bevorderd kan worden.
Koninklijke Visio kan je hierbij helpen.
Slecht zien en je goed voelen
Als je waarneming achteruit is gegaan lijken dingen waar je voorheen blij van
werd soms voorgoed onbereikbaar. Denk hierbij aan buiten hardlopen of sporten,
of iets leuks doen met vrienden. Of aan werk, genieten van een mooie film, of
een creatieve hobby. Het is echter slechts ten dele waar dat die dingen allemaal
niet meer zouden kunnen. Ze kunnen misschien niet meer op dezelfde manier als
voorheen, maar mogelijk gaat het wel met wat aanpassingen. En mocht dat ook niet
gaan dan zijn er wellicht andere activiteiten die je ook leuk gaat vinden.
Of je je kunt openstellen voor die opties is in veel gevallen afhankelijk van
twee zaken. Allereerst is het belangrijk dat je voldoende tijd voor
verliesverwerking neemt, al dan niet met hulp. Daarnaast heeft je mentale
houding veel invloed. Blijf je staren naar je halflege glas of zie je
geleidelijk ook de halfvolle helft? In het laatste geval creëer je weer ruimte
waardoor weer nieuwe wegen in kunt slaan.
Dit hele proces van je openstellen en ruimte maken kan een emotioneel intensief
proces zijn. Blijf daar niet alleen mee rondlopen. Heb het erover met je
omgeving. Zoek informatie over wat je overkomen is. En zoek de hulp die je kunt
gebruiken.
Hoe zijn andere mensen hiermee omgegaan?
Er zijn veel mensen die ook zo'n proces hebben doorgemaakt. Lees of luister eens
een boek van zo’n ervaringsdeskundige. Bijvoorbeeld: “Slecht zien en je goed
voelen”,
“Een nieuwe draad spinnen”, of “+23” (zie bronnen). Meer boeken vind je in het
overzicht Boeken van blinde of slechtziende
auteurs.
Twaalf tips om blijer te worden
De oude filosoof Aristoteles zei al: “Waar je je aandacht op richt, groeit!” Wat
je persoonlijke achtergrond, omstandigheden of beperkingen ook zijn, je kunt
altijd dingen doen die de kans vergroten op een betere stemming!
We geven je daarom de volgende twaalf tips:
Het begint al met het gewoon probéren om blijer te zijn, zonder het te
forceren.
Richt je aandacht op dingen die goed gaan. Dingen waar je dankbaar voor
bent. Goede eigenschappen van jou.
Bedenk prettige dingen die jij zou kunnen doen. Dat kan ook samen met iemand
anders. Misschien buiten een eindje wandelen, sporten met een maatje of een
terrasje pakken. Of uit eten gaan met vrienden, een film met
audiodescriptie, een concert. Je zult misschien wat dingen moeten regelen,
maar je kunt hiermee wel je wereld vergroten.
Op het Visio Kennisportaal vind je diverse voorbeelden waar je inspiratie
uit kunt halen.
Mensen hebben contact met anderen nodig. Niet voor niets wordt gezegd:
Gedeelde smart is halve smart en gedeelde vreugd telt dubbel. Bel iemand op,
spreek iets af, zoek contact met een lotgenoot, of bezoek eens een Oogcafé
bij jou in de buurt.
Als je het durft, raak een ander dan ook even aan. Ook dat bevordert een
geluksgevoel. Aan beide kanten. Doe dit natuurlijk alleen als de ander het
goed vindt en als het gepast en gemeend is.
Ga naar buiten en voel de zon op je huid. Ruik wat er te ruiken valt, laat
alle geluiden eens tot je doordringen, voel de verschillende ondergronden
waar je op loopt.
Zoek uit wat je nodig hebt om weer lekker te kunnen bewegen en ga dat dan
ook doen. Het helpt echt! Op het Visio Kennisportaal vind je een paar
voorbeelden die je ook thuis kunt doen:
Iets goeds doen voor een ander is ook een beproefde methode om je blijer te
voelen. En zeg eens tegen je naasten eens dat je blij met ze bent, en
waarom. Je wordt er allebei blij van!
Als je vaker lacht ga je je daardoor al blijer voelen. Dit komt trouwens
doordat er stofjes in je hersenen loskomen die je een geluksgevoel geven.
Zorg goed voor jezelf, slaap voldoende en probeer eens wat vaker vroeger op
te staan.
Genieten en blij zijn doe je in het hier en nu. Geniet van waar je mee bezig
bent, ga erin op, al is het maar klein: een kopje thee, de kat op schoot,
een boek, muziek of podcast, een stukje lopen, de geur van herfstbladeren,
een praatje op straat. Het is simpel en het kost je helemaal niets!
Wat kan Koninklijke Visio voor je doen?
Visio biedt ondersteuning, hulpverlening, revalidatie en advies als je
gezichtsvermogen beperkt is geraakt. We kunnen met je meedenken en je op
verschillende manieren helpen om wat er is gebeurd te verwerken, zodat je je
weer beter kunt voelen. Ook helpen we je om praktische zaken opnieuw leren zodat
je weer zo goed mogelijk mee kunt doen in de samenleving.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org