Maana Wingens, Marisa Bezemer-Selders en Gerard van Rijswijk, Koninklijke Visio
In dit artikel doen we verslag van een onderzoek naar de toegankelijkheid van de
gameconsoles PS4 en Xbox One voor slechtziende en blinde mensen. We leggen uit
wat een gameconsole is en beschrijven de verschillende mogelijkheden en
instellingen.
Aan het eind van het artikel vind je ook links naar acht video’s waarin we laten
zien hoe je de diverse opties voor toegankelijkheid instelt.
Wat is een gameconsole?
Games zijn digitale spellen op elektronische apparaten zoals computer, console,
tablet of smartphone. In toenemende mate worden games op gameconsoles gespeeld
zoals de Playstation, XBOX, Wii en de Nintendo Switch.
Een gameconsole is de hardware kast die door middel van een HDMI-kabel verbonden
wordt met de televisie en bestuurd wordt door een draadloze controller.
Veel jongeren, jongvolwassenen en volwassen brengen graag tijd door met het
spelen van games, dit ligt rond de 9 miljoen mensen in Nederland. Dit kan voor
zowel vermaak, educatie of sociale omgang zijn. De sociale omgang wordt gedaan
via een headset of toetsenbord. Er wordt niet vaak meer samen op 1 console
gespeeld.
Populaire games die gespeeld worden zijn o.a. FIFA, Fortnite, Far cry, Call of
Duty, Battlefield, Diablo, Minecraft.
Een groot deel van de bevolking (345.000 mensen) heeft een visuele beperking.
Dit is op te delen in slechtziendheid en blindheid. Van de mensen met een
visuele beperking is vermoedelijk dan ook een deel dat gamet of graag zou willen
gamen, maar niet (meer) kan.
Wat hebben we onderzocht?
De toegankelijkheidopties, voor mensen met een visuele beperking, van de
Gameconsole Playstation 4 en de XBOX ONE zijn door ons onderzocht. Denk daarbij
aan de mogelijkheden voor vergroting, kleuren omkeren en spraak.
PlayStation 4
De PlayStation 4 (PS4) is een spelcomputer van Sony Interactive Entertainment
die in Europa sinds 29 november 2013 verkrijgbaar is. Playstation is in
Nederland marktleider op het gebied van gameconsoles.
Om bij de toegankelijkheidsinstellingen te komen volg de volgende 3 stappen:
Ga naar de opties boven in het scherm
Ga naar instellingen (rechts)
Ga naar toegankelijkheid (bovenin)
Hieronder is een plaatje te zien van de controller van de PS4 met algemene
uitleg van de toetsen.
PS4: Zoomen
Als je de zoomfunctie wilt inschakelen, moet je bij de instellingen het
selectievakje (zoomen inschakelen) aanvinken. Dit betekent niet dat het beeld is
ingezoomd. De functie staat ingeschakeld.
Om in te kunnen zoomen moet je op de controller 2 knoppen tegelijk
indrukken. Dit is de PS-toets en het vierkantje.
Gebruik vervolgens 1 van de joysticks of de richtingstoetsen om het
vergrootte gebied te verplaatsen.
Om weer uit te zoomen druk op het rondje.
Tijdens het inzoomen kun je de controller niet gewoon bedienen. Je kan de game
dus niet meer bedienen. Het zoomen is handig om tekst even te lezen of plaatjes
te bekijken.
PS4: Kleuren omdraaien
Er zijn twee mogelijkheden om kleuren omdraaien toe te passen. In de
instellingen kan de optie aangezet worden. Deze staat dan altijd aan.
Het is mogelijk om het kleuren omdraaien op een gewenst moment aan of uit te
zetten. De optie kleuren omdraaien zal dan moeten worden toegevoegd aan het
snelmenu.
Ga naar de instelling van snelmenu en voeg kleuren omdraaien toe.
Het snelmenu is te bereiken op elk gewenst moment, ook in een game, door
lang op de PS-toets te drukken.
Ga in het snelmenu naar toegankelijkheid en kies vervolgens kleuren
omdraaien en vink deze aan of uit.
Om het snelmenu weer te verlaten druk op het rondje.
Deze optie werkt zowel in het Playstation menu als in een game. Alle kleuren
worden letterlijk omgedraaid.
PS4: Grotere tekst
Om tekst groter te maken, zet je de optie aan bij de instellingen voor grotere
tekst.
Dit werkt alleen in het Playstation menu. In de game of app zal de tekst de
grootte behouden die is ingesteld bij de betreffende game of app. Soms kan in
een game of app de tekst groter aangepast worden.
PS4: Vetgedrukte tekst
Om tekst vetter te maken, zet je de optie aan bij de instellingen voor
vetgedrukte tekst.
Dit werkt alleen in het Playstation menu. In de game of app zal de tekststijl
worden behouden die is ingesteld bij de betreffende game of app.
PS4: Hoog contrast
Om het scherm een beter contrast te geven, zet je de optie aan bij de
instellingen voor hoog contrast. De kleuren van de tekst of van de focus zal een
beter contrast hebben ten opzichte van de achtergrond.
Dit werkt alleen in het Playstation menu. In de game of app zal de huidige
kleuren behouden die is ingesteld bij de betreffende game of app.
Om tekst sneller of minder snel over het beeld te laten schuiven kan je de
snelheid aanpassen in de instellingen voor snelheid van automatisch scrollen. Er
zijn 4 mogelijkheden; snel, normaal, langzaam of zeer langzaam.
Dit werkt alleen in het Playstation menu.
PS4: Spraakbediening
De spraakbediening is te vinden bij de instellingen systeem, instellingen voor
spraakbediening.
Als je de spraakbediening wilt inschakelen, moet je bij de instellingen het
selectievakje (PS4 bedienen met spraak) aanvinken. Dit betekent niet dat spraak
meteen werkt. De functie staat ingeschakeld. Je hebt een oordopje met microfoon
nodig om het te gebruiken. De spraakopdrachten moeten op het moment nog in het
Engels worden uitgesproken.
Om de spraakbediening te activeren zeg je: Playstation
Een voorbeeld van een aantal commando’s:
XBOX ONE
De Xbox One is de spelcomputer van het Amerikaans bedrijf Microsoft en heeft
veel van dezelfde games als de PlayStation 4. Ook hier speel je games als FIFA
en Call of Duty op. Microsoft is bekend geworden dankzij de
Windows-besturingssystemen op pc, maar Xbox heeft van Microsoft ook een grote
speler in de spelcomputermarkt gemaakt. De Xbox One is de meest recente
Xbox-console, die sinds 2014 ook in Nederland verkrijgbaar is.
Om bij de toegankelijkheidsinstellingen te komen volg de volgende stappen:
Druk met de richtingstoets een keer naar boven.
Druk daarna vier keer naar rechts. Druk op de A knop om het instellingenmenu
te openen.
Druk vijf keer naar onderen om bij de optie Toegankelijkheid te komen.
Druk op de A knop om Toegankelijkheid te openen. Nu kun je door omlaag te
drukken bij de verschillende toegankelijkheidsopties komen.
Hieronder is een plaatje te zien van de controller van de XBOX ONE met algemene
uitleg van de knoppen.
Xbox One: Vergrootglas
Het vergrootglas kan op twee manieren ingesteld worden. Het kan via instellingen
of via een combinatie van toetsen.
Om het vergrootglas aan of uit te zetten moet je de XBOX knop lang
indrukken, totdat deze trilt. Druk vervolgens op de view-knop.
Om het vergrootte gebied te kunnen verplaatsen gebruik je de rechter
joystick. Je kan ook instellen dat het vergrootglas de focus van de
controller moet volgen. Het beeld verplaats je al je de focus verplaatst met
de linker joystick of de richtingstoetsen.
Om in te zoomen druk je op de RT en op uit te zoomen druk je op de LT.
Er zijn 8 opties om in te zoomen. Hoe groter het zoomen, hoe minder overzicht je
hebt.
- Het vergrootglas kan gebruikt worden tijdens het gamen. Om de controller
gewoon te kunnen gebruiken en het vergrootglas te vergrendelen druk je 2
maal kort op de XBOX knop.
Xbox One: Ondertiteling
Om de ondertiteling in een game of app duidelijker te kunnen lezen zijn er meer
variaties mogelijk qua aanpassen van de ondertiteling. Stel de ondertiteling in
door eerst ‘Aan’ en ‘aangepaste stijl gebruiken’ aan te vinken. Dan zullen er
meerdere keuzemogelijkheden verschijnen.
Hierbij kan het lettertypen (tekst); kleur, transparantie, grootte, stijl en
effecten naar wens aangepast worden. De achtergrond en het venster;
achtergrondkleur, achtergrondtransparantie, vensterkleur en venstertransparantie
kan naar wens aangepast worden.
Xbox One: Hoog contrast
Om het scherm een beter contrast te geven, zet je de optie aan bij de
instellingen voor hoog contrast, je hebt de keus uit een licht of donker thema.
De kleuren van de tekst of van de focus zal een beter contrast hebben ten
opzichte van de achtergrond.
Dit werkt alleen in het XBOX menu. In de game of app zal de huidige kleuren
behouden die is ingesteld bij de betreffende game of app.
Xbox One: Copiloot
Het idee van copiloot is dat je met z’n 2e en dus met 2 controllers als 1
controller functioneert. Je kan er dus voor kiezen dat de ene persoon de
linkerhelft van de controller bedient en de ander de rechterhelft. Denk hierbij
aan een race spel. De ene stuurt en de ander geeft gas en remt.
Xbox One: Verteller
Verteller is een schermlezer die tekst, knoppen en andere items op je scherm
hardop voorleest. Deze is in te schakelen bij instellingen. Deze kan ook via
sneltoetsen worden aan en uitgezet, druk lang op de XBOX knop totdat de
controller trilt en vervolgens op de menu knop.
Als de verteller aan staat wordt de controller enigszins anders gebruikt, de
knoppen worden als volgt gebruikt:
2 maal snel op de XBOX knop = schakelen tussen gebruik controller en gebruik
vergrootglas
A knop = huidig item activeren
B knop = terug
X knop = vorig item herhalen/voorlezen van huidig item stoppen
Navigatie toets omhoog/omlaag = naar vorig/volgend item of tekstelement
gaan.
Navigatietoetsen links en rechts = vorig/volgend item activeren dat focus
accepteert (zelfde als Shift+Tab/Tab op toetsenbord).
X knop + navigatie toetsen omhoog/omlaag = vorig/volgend oriëntatiepunt
X knop + navigatie toetsen links/rechts = vorige/volgende kop (web)
Linker-/rechterbumper = vorig/volgend teken
X knop + linker-/rechterbumper = vorig/volgend woord
De verteller werkt alleen binnen het menu van XBOX en dus niet in een game of
app.
Xbox One: Cortana
De spraakbediening (Cortana) is te vinden bij de instellingen systeem,
instellingen van Cortana. Deze is momenteel nog niet beschikbaar als de console
in het Nederlands is ingesteld. Je zult dus eerst bij taal en locatie, de taal
in het English moeten zetten, het taalgebied op English (United Kingdom of
United States), de locatie moet ook op United Kingdom of United States staan. De
hele console zal hiervoor opnieuw opgestart moeten worden en staat dan in zijn
geheel in het engels.
Om Cortana te gebruiken heb je een oordopje met microfoon nodig. Om Cortana te
starten zeg je: Hey Cortana.
Enkele commando’s:
Aan-/uitschakelen: turn off
Media: Play some music
Audio: Volume up/down
Navigeren in XBOX: Go home
Profiel: sign in
Vrienden: Start a party with….
Zoeken: Search the web for news about…
Store: show me the movies with brad pitt
Hulp: help
Locatie: What’s traffic like on the way home
Game of app starten: Zeg de app of game, zeg vervolgens select.
En nog veel meer!!!
Xbox One: Game-en chat-transcriptie
De game- en chat-transcriptie bevat meerdere opties waarvan de functie “games
laten voorlezen” de interessantste is. Hiermee kun je tijdens een game teksten
die op het scherm verschijnen laten voorlezen. Let op, dit werkt niet in alle
games en is dus een kwestie van uitproberen.
Om bij game-en chat-transcriptie te komen ga je naar de
toegankelijkheidsinstellingen zoals eerder beschreven. Vanaf hier druk je één
keer naar rechts en één keer naar beneden. Om games voor te laten lezen ga je
één keer naar rechts en drie keer naar beneden.
Behalve bovengenoemde opties bevat Game- en chat-transcriptie nog meer
mogelijkheden. Een overzicht hiervan vind je op de website van
Microsoft.
Xbox One: Nachtmodus
Met de nachtmodus kun je de hoeveelheid blauw licht aanpassen omdat dit een
slechte invloed kan hebben op je slaap.
Om naar nachtmodus te gaan druk je bij de toegankelijkheidsinstellingen één keer
naar rechts en drie keer naar beneden. Met de A knop ga je naar de nachtmodus
instellingen. Met nogmaals de A knop kun je dan de nachtmodus wisselen tussen
aan, uit of gepland tussen ingestelde tijden. Verder kun je door een keer naar
rechts te drukken en daarna twee of driemaal naar beneden het licht van je
console en controller aanpassen.
Verder zijn er nog interessante voorkeuren die je in kan stellen, hiervoor ga je
vanuit de nachtmodus één keer naar rechts. Daarna kies je naar beneden je optie:
Weergave, thema, helderheid van controller en Helderheid van de aan-uit knop.
Weergave: het licht dimmen
Hier stel je de hoeveelheid licht in door met je pijltjes of joystick naar
links of naar rechts te bewegen. Druk op B als je het gewenste resultaat
hebt bereikt.
Thema: donker of licht
Hier kun je een donker of licht thema selecteren. Let op, wanneer je hoog
contrast ingeschakeld is het niet mogelijk om je thema's aan te passen. De
eerste knop is de accentkleur van je Xbox, pas deze aan voor een leuke
persoonlijke touch. Wanneer je een knop naar beneden gaat kun je je
systeemthema aanpassen. De eerste optie is donker, de tweede licht de derde
gepland en als vierde nachtmodus gebruiken. De optie Gepland werkt op
dezelfde manier als bij de nachtmodus. Wanneer je de optie Nachtmodus
gebruiken kiest zal je thema tegelijkertijd wisselen met je nachtmodus, zo
hoef je het niet twee keer apart in te stellen, heel handig dus! Druk op B
als je het gewenste resultaat hebt bereikt.
Helderheid van controller
Hiermee kun je de helderheid van het lampje op je controller aanpassen. Je
kan hierbij een verschil maken tussen de standaard helderheid en de
helderheid in de nachtmodus. Wanneer je één keer naar beneden gaat kun je
door met je joystick of pijltjes naar links en rechts te bewegen de algemene
helderheid aanpassen. Wanneer je nogmaals naar beneden gaat kun je de
helderheid in nachtmodus aanpassen.
Druk op B als je het gewenste resultaat hebt bereikt.
Helderheid van de aan-uit knop
Hiermee kun je de helderheid van de aan/uit-knop van de Xbox zelf aanpassen.
Wanneer je één keer naar beneden gaat kun je door met je joystick of
pijltjes naar links en rechts te bewegen de algemene helderheid aanpassen.
Wanneer je nogmaals naar beneden gaat kun je de helderheid in nachtmodus
aanpassen.
Druk op B als je het gewenste resultaat hebt bereikt.
Wil je terug naar de fabrieksinstellingen van Nachtmodus dan druk je naar
beneden tot je niet verder naar beneden kan, druk op A en vervolgens nog een
keer op A.
Conclusie
Beide consoles bieden verschillende mogelijkheden voor de toegankelijkheid. Veel
toegankelijkheidsopties zijn alleen te gebruiken in het menu en niet in het spel
zelf. Uitzondering hierop is de vergroting bij XBOX ONE die tijdens het spel
gebruikt kan worden. De PS4 heeft de functie kleuren omkeren, deze werkt ook in
een game of app.
Voor mensen die helemaal blind zijn biedt alleen de XBOX ONE mogelijkheden om
door middel van de verteller zelfstandig door het menu te navigeren. De Co-pilot
biedt de mogelijkheid om samen een game te spelen.
Zelf doen? Bekijk de video’s!
Van de mogelijkheden die de PS4 en Xbox bieden hebben we acht video’s gemaakt
die je op Youtube kunt bekijken. Hierin leggen we uit hoe je de mogelijkheden
kunt instellen en gebruiken in een game.
Let op: de video’s zijn wat ouder, maar wel goed te gebruiken. Het menu van
de Xbox is wel veranderd. Om bij de toegankelijkheidsinstellingen te komen volg
de volgende stappen:
Druk met de richtingstoets een keer naar boven.
Druk daarna vier keer naar rechts. Druk op de A knop om het instellingenmenu
te openen.
Druk vijf keer naar onderen om bij de optie Toegankelijkheid te komen.
Druk op de A knop om Toegankelijkheid te openen. Nu kun je door omlaag te
drukken bij de verschillende toegankelijkheidsopties komen.
Video’s PS 4
PS4 menu beter leesbaar maken
PS4 vergroting en kleur
aanpassen
PS4 spraakbediening
Video’s Xbox One
Xbox One, het vergrootglas
Xbox One ondertiteling
Xbox One contrast verhogen
Xbox One Copilot
Let op, deze optie staat niet meer onderaan in het menu, druk hiervoor
eenmaal naar rechts.
Xbox One verteller
Gebruikerservaringen
Ben je ook benieuwd hoe deze twee gameconsoles in de praktijk bij anderen? Lees
dan dit onderzoek van Visio. Hierin beschrijven we de ervaringen die jeugdigen
met een visuele beperking hadden met deze twee consoles.
Ga naar het artikel: Gamen met een visuele beperking op PS4 en Xbox
One
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org