Nanda van der Burg, Koninklijke Visio
De ergotherapeut bij Koninklijke Visio krijgt vaak vragen over verlichting.
Licht heeft veel invloed op onze waarneming. Het is dan ook belangrijk om licht
of verlichting te optimaliseren als iemand slechter gaat zien. Goede verlichting
kan het verschil maken tussen wel of niet iets kunnen zien, vermoeidheid
verminderen en kan zorgen voor meer visueel comfort.
Bepalen wat de juiste verlichting binnenshuis is, is afhankelijk van de persoon
en de situatie, en werkt daarom het beste in de praktijk. Onderstaande
aandachtspunten kunnen je helpen de verlichtingssituatie in huis kritisch te
bekijken en te verbeteren.
Zorg voor voldoende licht
Begin met het aanbrengen van voldoende basisverlichting. Daarmee zorg je dat
alles gelijkmatig verlicht is en dat er zo min mogelijk schaduwen zijn. Dit is
nodig om een ruimte zoals een kamer te kunnen overzien. Als de verschillen in de
lichtsterkte binnen de ruimte minder groot zijn worden je ogen minder snel moe.
Veel slechtziende mensen hebben meer licht nodig dan goedziende mensen. Naast de
visuele beperking speelt ook de leeftijd een rol. Met het ouder worden neemt de
lichtbehoefte vaak toe.
Door extra lampen in je huis te plaatsen en/of lichtbronnen te vervangen kun je
de verlichtingssterkte in je woning verhogen en donkere plekken in huis
voorkomen.
Je kunt de verlichtingssterkte verhogen door gebruik te maken van lichtbronnen
met een hogere lichtstroom (=meer lumen). Lampen met een grote fitting kunnen
600 lumen geven maar ook 1600 lumen, dat is meer dan twee keer zoveel!
Taakverlichting
Zorg voor extra verlichting als je een taak uitvoert:
Lezen
Zet een staande leeslamp of een bureaulamp aan als je op de bank of aan tafel
gaat lezen.
In kasten kijken
Zorg voor kastverlichting of een zaklamp.
Eten bereiden
Zorg voor licht op het aanrechtblad zoals een led balkje onder de keukenkastjes
of hanglampjes als er geen bovenkastjes zijn.
Tip: In het artikel Koken met Visio
(video's)
vind je een video met meer tips voor de verlichting in de keuken.
Muziek maken
Zorg voor een lamp die bladmuziek verlicht.
Zelfverzorging (nagels verzorgen, opmaken, scheren etc)
Zorg voor extra licht bij de spiegel, of maak gebruik van een losse spiegel bij
de bureaulamp.
Maak het jezelf zo comfortabel mogelijk. Je kan misschien best lezen zonder
extra taaklamp, maar het lezen kost minder inspanning als je een lampje aan
doet.
Overdag kun je ook gebruik maken van het daglicht door vlakbij een raam te gaan
zitten. Als je zo gaat zitten dat het daglicht niet in de ogen schijnt, maar wel
op je handen, heb je er het meeste profijt van.
Voorkom dat de lichtbron in je ogen schijnt
Het licht dat rechtstreeks in je ogen schijnt, maakt dat je minder goed ziet en
veroorzaakt onnodige vermoeidheid en irritatie. Met name mensen met troebelingen
in het oog kunnen hier erg veel last hebben.
Je kunt dit soort hinderlijk licht voorkomen door de lichtbron goed af te
schermen. De lamp moet zo worden geplaatst dat de lichtbron niet te zien is. De
kap mag geen gaatjes hebben en mag niet doorzichtig zijn.
De armaturen gebruikt in de illustraties zijn voorbeelden van lampen waarbij de
lichtbron niet te zien is.
Voorkom verblindend licht
Op de plek waar je verblijft of een taak uitvoert is het belangrijk dat je
voorkomt dat er felle, heldere vlakken in je gezichtsveld zijn. Zo’n vlak kan
bijvoorbeeld een raam zijn, een tafelblad of een wit vel papier. Je voorkomt
hinder van daglicht door met de rug naar het raam te gaan zitten of goede zon-
of helderheidswering te gebruiken. Hinderlijke weerkaatsing door wit papier ga
je tegen door de positie van de lamp te veranderen of door het papier schuin te
houden.
Zorg voor een goede lichtverdeling
Als je van je werk opkijkt is het prettig als je ook jouw omgeving kunt zien.
Wanneer het licht op je werk fel is en de omgeving matig verlicht, is het net of
je in een donker gat kijkt als je opkijkt. Je ogen hebben de tijd nodig om
hieraan te wennen. Bij slechtziende mensen kan die aanpassing lang duren, daarom
is het belangrijk dat in een ruimte niet te grote verschillen zijn in
verlichtingsniveau.
Grote niveauverschillen zijn doorgaans te voorkomen door indirecte verlichting
te gebruiken.
Vaak betreft dit dan verlichting die direct naar het plafond straalt, maar het
kan ook prima via de muur. Om heldere reflecties van lichtbronnen te voorkomen
of geen lichthinder te ervaren is het belangrijk dat:
De armaturen uitsluitend naar boven stralen en van onder gesloten zijn.
Er geen directe inkijk is (je ziet de lichtbron niet zitten).
De armatuur niet te dicht op de muur te plaatsen (geen hinderlijke heldere
vlek op de muur).
Zorg dat het licht regelbaar is
Het is prettig als je de verlichting kunt aanpassen aan de taak die je uitvoert.
Je wenst bijvoorbeeld minder licht bij het eten en meer licht bij het lezen van
de krant. Je kunt kiezen voor lampen met dimmers, smart verlichting of meerdere
lampen gebruiken.
Smart Home
Met slimme apparaten – in dit geval slimme lampen – kun je met techniek de
lichtweergave in huis nog verder optimaliseren. Zo kun je het licht van de
lampen aanpassen aan bijvoorbeeld de tijd van de dag, of de verlichting met je
stem bedienen. Je hebt hiervoor aangepaste apparatuur nodig, en technische
kennis om deze in te kunnen stellen. Wil je meer weten over slimme verlichting
en Smart Home, kijk dan op het kennisportaal van Visio.
Ga naar Smart Home op het Visio
kennisportaal
Heb je nog vragen?
Bij Koninklijke Visio kun je terecht met allerlei vragen over verlichting, maar
ook over het dagelijks handelen zoals huishouden, mobiliteit en
vrijetijdsbesteding. De ergotherapeuten van Koninklijke Visio helpen je op
professionele wijze met tips en praktische adviezen.
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org
De lampen en zonwering in de afbeeldingen zijn van verschillende merken: Ikea,
Philips, Finders, Studiogstock. De afbeeldingen zijn ter illustratie. Het
huidige aanbod kan anders zijn dan de getoonde voorbeelden.