Marc Stovers en Hans Segers, Koninklijke Visio
Computergebruik kan intensief en vermoeiend zijn als je slechtziend of blind
bent. Het loont daarom de moeite om na te gaan hoe je met je Mac werkt en of je
je taken efficiënter zou kunnen uitvoeren, zodat je energie overhoudt om
(andere) leuke dingen te doen. Een bekend voorbeeld van 'energie besparen', is
het gebruik van sneltoetsen. Maar er is nog veel meer uit je Mac te halen! We
geven je daarom tien tips die je helpen om meer energie over te houden. Ze zijn
geschreven voor MacOS versie Monterey, maar zullen in andere versies vaak ook
werken. Of je nu visueel, met de muis of met VoiceOver werkt: er is voor ieder
wat wils. Lees de tips en doe er je voordeel mee!
Tip 1: Het beeld van je Mac optimaliseren
De kleuren omkeren en contrast aanpassen
De vraag is natuurlijk altijd of er ook minder belastende alternatieven voor je
ogen zijn dan kijken naar het beeldscherm. Maar als je dan toch kijkt is het
zinvol om beelden en teksten zo comfortabel mogelijk voor je ogen te maken. De
Mac heeft daarvoor een aantal voorzieningen aan boord die je kunt uitproberen.
Dat de Mac de kleuren kan omkeren (wit wordt zwart en zwart wordt wit) wist je
misschien al. Maar wist je ook dat er een toets combinatie is om dat op elk
gewenst moment snel te doen? Ook het contrast kun je makkelijk met sneltoetsen
aanpassen.
Je kunt die sneltoetsen beschikbaar maken in MacOS Monterey onder
Systeemvoorkeuren -Toetsenbord - Toetscombinaties - Toegankelijkheid. Daar
vind je ook welke toetscombinatie je voor welk doel kunt gebruiken. Helaas
werken ze niet allemaal als VoiceOver aan staat, een onnodige bug die Apple
hopelijk ooit een keer oplost. Even uitproberen dus, maar gelukkig kunnen
VoiceOver gebruikers als alternatief ook de sneltoets OPTION+COMMAND+F5
gebruiken. Je krijgt dan een dialoogvenster waarin je snel aanpassingen kunt
maken aan de belangrijkste toegankelijkheidsvoorzieningen.
Opmerking
- Kleuren omkeren met de sneltoets CONTROL+OPTION+COMMAND+8 werkt alleen als
VoiceOver uitstaat.
Night Shift aanzetten
Op de Mac is vanaf MacOS Sierra is er nog een interessante beeldaanpassing
bijgekomen. Heb je snel last van veel licht, maar is kleuromkering voor jou geen
goede optie, dan kun je Night Shift proberen. In die nachtmodus wordt de
blauwcomponent van het beeldschermlicht verminderd. Normaliter is die functie
bedoeld voor avondwerkers, maar je kunt Night Shift ook permanent aanzetten. Je
vindt de optie bij Systeemvoorkeuren - Toegankelijkheid – Beeldscherm, knop
Night Shift.
Donkere Modus gebruiken
Gebruik je vaak omgekeerde kleuren op je Mac? Vanaf MacOS Big Sur kun je behalve
kleuromkering ook kiezen voor de Donkere Modus als je een zwarte achtergrond met
witte letters wilt. Het mooie van deze optie is dat afbeeldingen hun
oorspronkelijke kleur behouden. Je vindt deze optie bij Systeemvoorkeuren –
Algemeen – Weergave, kies donkere modus. Het is wel nodig dat de app die je
gebruikt en donkere modus ondersteunt. Niet alle apps voldoen hieraan maar de
trend is dat dit steeds meer gemeengoed wordt.
Tip 2: Sneller typen door teksten te vervangen
Moet je op de Mac vaak dezelfde zin of vaak hetzelfde lange woord typen? Dan kun
je tekstvervanging gebruiken. Je typt dan een unieke, zelfbedachte korte code en
voilà, daar word je zin netjes automatisch in zijn geheel uitgetypt. De tekst
'Met vriendelijke groet' vervang je dan bijvoorbeeld door de code 'mvg'. Je moet
de te vervangen teksten natuurlijk wel eerst invoeren en dat doe je bij
Systeemvoorkeuren – Toetsenbord, tabblad Tekst.
Opmerking
- Tekstvervanging is bijzonder handig als je vaak hetzelfde e-mailadres moet
typen. Behalve dat het lekker snel gaat is een bijkomend voordeel dat je ook
geen typefouten maakt. Wel zo belangrijk als je een e-mailadres invoert!
Tip 3: Dicteer en commandeer!
Dicteren op de Mac gebruiken
Ditcteren is typen met je stem. Je spreekt een zin in die door je Mac wordt
herkend en direct wordt omgezet naar tekst op de plek waar de tekstcursor staat.
Dicteren kan een stuk sneller gaan dan typen, zeker als de gedicteerde tekst
foutjes mag bevatten. Het vereist enige oefeining maar het loont zeker de moeite
om dat uit te proberen. Je vindt de dicteeroptie in MacOS Monterey onder
Systeemvoorkeuren - Toetsenbord, tabblad Dicteren. Hoe je dicteren instelt
en handig kunt gebruiken, vind je in het artikel Teksten dicteren op de Mac,
handig of
niet.
Siri gebruiken
Siri, de spraakassistent op je Mac, kan je werk uit handen nemen. Je kunt met
Siri bijvoorbeeld programma’s starten, direct een Google zoekopdracht geven of
je agenda raadplegen. Je start Siri met een sneltoets naar keus die je kunt
instellen onder Systeemvoorkeuren - Siri.
Op het Kennisportaal vind je vier video’s met voorbeelden van Siri op de
Mac.
De filmpjes en instructie zijn gemaakt met VoiceOver, maar voor iedereen goed te
volgen.
Opmerking
- Wist je dat je VoiceOver kan aan- of uitzetten met Siri?
“Hé Siri, zet VoiceOver aan”
Stembediening gebruiken
Op de Mac kun je vanaf MacOS Monterey teksten bewerken en je computer bedienen
door ertegen te spreken. Je vindt de optie onder Systeemvoorkeuren –
Toegankelijkheid – Stembediening.
Meer over stembediening lees je onderin het artikel Teksten dicteren op de Mac,
handig of
niet
Tip 4: Comfortabel artikelen op Internet lezen met de Readerfunctie
Je kunt in Safari artikelen op internet beeldvullend uitlichten in een voor jou
prettige lettergrootte, zodat ze makkelijker leesbaar zijn. Advertenties, menu’s
en dergelijke staan dan niet meer storend in beeld. Deze Readerfunctie is alleen
beschikbaar als de webpagina dit ondersteunt. In de praktijk zijn vaak
informatieve sites zoals nieuwssites geschikt.
Hoe start je de Reader op de Mac?
Op geschikte webpagina’s kun je links naast de adresbalk op de Readerknop
klikken, of de sneltoets SHIFT+COMMAND+R indrukken. Hiermee start of stop je de
Reader. Het voor jou perfecte lettertype, grootte en achtergrondkleur kun je
daarna naar wens instellen.
Tip 5: Programma’s automatisch opstarten
Je Mac aanzetten en dan steeds dezelfde programma’s moeten starten ... dat kan
dus sneller. Een programma automatisch starten bij het opstarten van je Mac doe
je zo:
Kies een programma in het Dock.
Start het contextmenu (met rechtermuisknop of CONTROL+OPTION+SHIFT+M).
Activeer Opties en daarna in het submenu de optie Open Na Inloggen.
Nu wordt het programma automatisch met de Mac mee opgestart en dat maakt het
leven weer makkelijker.
Op dezelfde manier kun je de optie weer uitvinken om het automatisch starten
ongedaan te maken.
Tip 6: Zelf sneltoetsen maken
Werk je op de Mac met VoiceOver en gebruik je vaak dezelfde programma’s? Dan kun
je een eenvoudige sneltoets aanmaken om een programma snel te starten. Standaard
wordt daarvoor de rechter option gebruikt in combinatie met een letter, maar je
kunt ook een andere toets toewijzen.
Je vindt de toegewezen sneltoetsen in een tabel die je bereikt via
Systeemvoorkeuren – Toegankelijkheid – VoiceOver – Open VoiceOver programma -
Commando’s, tabblad Toetsenbord. Met de Voeg Toe knop kun je zelf een commando
aan de tabel toevoegen.
Het openen van een programma is er maar een uit de uitgebreide collectie van
commando’s. Er zijn dus nog legio mogelijkheden waar je aan kunt denken! Vind je
bijvoorbeeld de standaard sneltoets voor het contextmenu omslachtig in het
gebruik, dan kun je het commando ‘Open contextueel menu’ toewijzen aan een
eenvoudiger sneltoetscombinatie. Het loont de moeite om deze lange commandolijst
eens te doorlopen en ideeën op te doen.
Tip 7: Je leesregel programmeren
Heb je op je Mac met brailleleesregel knoppen die je niet gebruikt? Dan kun je
aan die knoppen commando’s toewijzen van taken die je vaak uitvoert of die
lastig op het toetsenbord in te drukken zijn. Je vindt dit onder
Systeemvoorkeuren – Toegankelijkheid – VoiceOver – Open VoiceOver programma –
Braille.
Kies daarna op tabblad Leesregels de knop Wijs Commando’s Toe. Die brengt je
naar een tabel waarin de toegewezen commando’s te vinden zijn.
Met de Voeg Toe knop (te zien als een plusteken) kun je zelf een commando aan de
tabel toevoegen. Je vindt dan dezelfde uitgebreide lijst van commando’s die we
in tip 6 bij het zelf maken van sneltoetsen zagen.
Zodra je een commando aan de lijst hebt toegevoegd, druk je COMMAND+B. Je hebt
daarna een paar seconden om de knop op je leesregel in te drukken die je aan dat
commando wilt koppelen.
Tip 8: Hotspots instellen en gebruiken
Als je met VoiceOver vaak naar dezelfde plek op het scherm of in een venster
moet navigeren, kan dat veel handelingen vergen. Het is dan handig om die plek
te markeren als zogenaamde Hotspot, zodat je er later met een sneltoets
makkelijk naartoe kunt springen. Je kunt maximaal tien van dergelijke hotspots
aanmaken, ieder met een eigen sneltoets.
Met CONTROL+OPTION+SHIFT+1 stel je Hotspot nummer 1 in, met CONTROL+OPTION+1
gebruik je hotspot, dat wil zeggen je springt er snel naartoe met de VoiceOver
cursor. Als je bij deze commando’s ook nog de COMMAND-toets indrukt wordt de
Hotspot alleen uitgelezen, maar spring je er niet heen.
De andere negen Hotspots gebruiken dezelfde sneltoetsen maar dan met een ander
cijfer. Uitproberen maar!
Tip 9: De onderdeelkiezer gebruiken
Een andere, minder bekende maar o zo handige VoiceOver-sneltoets op de Mac is de
onderdeelkiezer die je kunt gebruiken om snel naar een onderdeel op het scherm
te springen. Dat is met name handig als je weet hoe dit onderdeel heet. Als
voorbeeld nemen we de Opslaan-knop waarvan je wel weet dat die op het scherm
staat, maar je weet niet precies waar of hij staat op een onhandige te bereiken
plek. Met CONTROL+OPTION+i start je de onderdeelkiezer. Nu verschijnt er een
lijst van alle items op je scherm. Je kunt nu typen welk onderdeel je zoekt. In
dit geval typ je dus: opslaan. Waarschijnlijk zijn de eerste drie letters al
voldoende om de Opslaan-knop te selecteren. Druk Return of Enter en de
VoiceOver-cursor springt naar de knop die je zocht. De onderdeelkiezer kun je in
alle schermen gebruiken en werkt dus niet alleen in programmavensters maar
bijvoorbeeld ook op internetpagina’s.
Tip 10: Het Trackpad gebruiken
Als je Mac voorzien is van een Trackpad of je hebt zelf een los Trackpad
aangeschaft, dan kun je dat handig inzetten om efficiënter te werken. Gebruik je
de zoomfunctie van de Mac? In plaats van sneltoetsen kun je ook in- en uitzoomen
door met twee vingers omhoog en omlaag te bewegen over het Trackpad, terwijl je
de CONTROL-toets ingedrukt houdt. Je zet deze handige functie aan bij
Systeemvoorkeuren – Toegankelijkheid – Zoomen. Hier kun je ook een andere
sneltoets instellen.
Wil je binnen een specifiek programma vergroten of verkleinen dan kun je in- en
uitzoomen door een Pinch (knijp)beweging te maken met duim en wijsvinger. Een
overzicht van alle Trackpad-bewegingen kun je vinden bij Systeemvoorkeuren –
Trackpad.
Ook als je VoiceOver gebruikt, kun je het Trackpad gebruiken. Houd
CONTROL+OPTION ingedrukt en maak een roterende beweging met duim en wijsvinger
over het Trackpad. Als je een iPhone gebruikt ken je die beweging vast als
'draaien aan de rotor'. Nu kun je het Trackpad gebruiken om VoiceOver commando’s
te geven. Vegen met één vinger simuleert de pijltjestoetsen voor navigatie. Met
twee vingers naar rechts activeer je 'werken met'. Wil je snel naar het Dock of
het menu, dubbeltik dan met twee vingers onder of boven in het scherm.
Behalve navigeren kun je met het Trackpad VoiceOver-commando’s geven. Wil je
bijvoorbeeld je tekst laten voorlezen, veeg dan met twee vingers naar je toe. En
wil je zelf uitproberen wat bepaalde bewegingen doen? Start dan de
Toetsenbord-helpfunctie met CONTROL+OPTION+K. Maak nu een beweging, bijvoorbeeld
tikken met twee vingers. Er gebeurt nu niets maar je krijgt te horen wat die
beweging doet. Ben je bekend met VoiceOver op de iPhone, dan zal je veel
vingerbewegingen wel herkennen. Met ESCAPE stop je de toetsenbord-helpfunctie
weer.
Nog een handige optie van het Trackpad is dat je die, net als een braille
leesregel, kunt programmeren. Je kunt alle trackpad bewegingen in combinatie met
een van de toetsen COMMAND, OPTION of SHIFT toewijzen aan een commando. Dat
biedt een groot scala aan mogelijkheden om zelf handige commando’s aan
vingerbewegingen toe te wijzen. De tabel waarin je dat in kunt stellen, vind je
bij Systeemvoorkeuren – Toegankelijkheid – VoiceOver – Open VoiceOver
programma - Commando’s. Daarna ga je naar tabblad Trackpad.
En nu aan de slag!
Er zijn natuurlijk nog veel meer tips te verzinnen. We hopen dat dit artikel je
geïnspireerd heeft om op zoek te gaan naar manieren om je Mac nog verder te
optimaliseren naar persoonlijk gebruik, zodat je er nog efficiënter mee zult
werken.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org