Geert Maessen, Dedicon
Wil je muziek in braille lezen? Of denk je eraan om dit te leren? Bij Dedicon
kun je muziektitels in braille bestellen of laten omzetten. Meer informatie over
hoe het braille muziekschrift werkt en wat Dedicon voor je kan doen lees je
hier.
Braille bladmuziek bestellen
Bij Dedicon https://educatief.dedicon.nl/ kun je zoeken naar muziektitels in
braille. Als je een titel bestelt stuurt Dedicon het braille op papier naar je
toe. Wat Dedicon niet heeft kan voor je gemaakt worden. Je moet wel eerst een
account aanmaken. Iedereen die een aantoonbare leesbeperking heeft kan dat doen.
Voor meer informatie kun je ook bellen 0486 486 100 of mailen
klantenservice@dedicon.nl
Waarom braille?
Bladmuziek wordt meestal gedrukt op papier, in zwarte inkt op een witte
ondergrond. Voor blinden is dit onleesbaar. Ook voor slechtzienden is dat vaak
lastig. In de loop der eeuwen zijn er verschillende oplossingen bedacht. Van
zeer groot uitgevoerde boeken in reliëf tot touwen met daarin allerlei knopen en
objecten. Dat was allemaal niet erg praktisch.
De beste oplossing werd in de negentiende eeuw door Louis Braille bedacht. Hij
bedacht een reliëfschrift dat gemakkelijk met de vingers kan worden gevoeld. Elk
teken van dit schrift bestaat uit zes of minder reliëfpunten die gemakkelijk
samen met één vinger gevoeld kunnen worden. De punten zijn geordend in twee
kolommen van drie punten; de linker kolom genummerd 1, 2 en 3, de rechter kolom
4, 5 en 6.
Met deze zes punten kunnen 64 verschillende tekens worden gemaakt, inclusief de
spatie die geen punten bevat. Louis Braille heeft hierin alle letters, cijfers
en leestekens een plaats gegeven, en daarnaast alle tekens voor wiskunde en
muziek. Hieronder staan alle Brailletekens in de standaard volgorde.
De eerste tien tekens staan voor de letters a tot en met j, maar ook voor de
cijfers 1, 2, 3, tot en met 8, 9 en 0. Een cijferteken kan het verschil tussen
cijfers en letters aangeven. Elke braillelezer weet dit allemaal al lang. Als
iemand voldoende vertrouwd is met de letters en cijfers is hij klaar om ook de
muziektekens te leren. In muziek worden dezelfde tekens gebruikt. Alle tekens
hebben ook muzikale betekenis.
Hoe werkt het braille muziekschrift?
Het voert te ver om hier gedetailleerd uit te leggen hoe het braille
muziekschrift werkt. Daarvoor kun je het beste naar een muziekdocent gaan.
Dedicon kan je daarbij ondersteunen met een uitvoerige inleiding en allerlei
oefenmateriaal. Alles wat je docent adviseert kan Dedicon voor je maken.
Toch willen we kort iets vertellen over de kern van het braille muziekschrift.
Louis Braille heeft een geniaal systeem bedacht. De letters d tot en met j staan
ook voor de noten do, re, mi, fa, sol, la, si, die steeds een stapje hoger
klinken. Maar do, re, mi is Frans. Internationaal heten dezelfde noten: c, d, e,
f, g, a, b.
Noten die twee keer zo lang duren krijgen punt 6 erbij. Noten die de halve
tijdswaarde hebben krijgen punten 3 en 6.
Dat is de kern van het braille muziekschrift. Maar er is veel meer. Alles wat in
het muziekschrift voor zienden kan worden weergegeven, kan ook elegante en
precies in braille. Het is bovendien overal ter wereld hetzelfde. Het braille
muziekschrift is een internationale taal, net als het muziekschrift voor
zienden. Je docent zal je er spelenderwijs door heen leiden.
Het is goed om te weten dat in zwartdruk alles tweedimensionaal wordt
weergegeven. Horizontaal de tijd, en verticaal de toonhoogte. In braille wordt
dat allemaal vertaald naar één dimensie: in braille staat alles achter elkaar.
De spatie staat daarbij voor de maatstreep die muzikale eenheden afbakent. In
braille bladmuziek staan de notennamen centraal. Oktaaftekens staan direct voor
de noot, daarvoor kunnen versieringen staan. Verlengingspunten staan direct
achter de noot, daarna kunnen intervaltekens en vingerzettingen volgen. Hoe
ingewikkelder de muziek, hoe meer tekens. Maar het lijkt allemaal erger dan het
is. Veel van die tekens kunnen namelijk worden weggelaten, omdat die voor de
musicus vaak vanzelfsprekend zijn. Je docent zal je dat haarfijn uitleggen.
Een voorbeeld
Hieronder volgt een voorbeeld van een klein stukje ingewikkelde pianomuziek.
Eerst de zwartdruk en daaronder exact hetzelfde in braille. Behalve de
notennamen zie je tekens voor rechter en linkerhand, nieuwe maat, vingerzetting,
akkoorden, bogen en nog veel meer. Laat je dus nooit wijs maken dat dit in
braille niet kan. Alle muziek kan in braille worden omgezet.
Meer en anders
Op de website https://goedekennis.dedicon.nl/dossiers/muziek-in-braille kun je
meer lezen over braille bladmuziek en hoe die te bestellen. Je vindt er twee
boekjes die het braille muziekschrift verder uitleggen: "Wie is er bang voor
braille bladmuziek?" en "Basisboek Braille Bladmuziek". Beide in pdf en Word; de
braille versie kun je bestellen.
Ook kun je op deze website verder lezen over vergrotingen, gesproken bladmuziek,
letternotatie, digitaal lezen en muziek in reliëf. Daarnaast vind je er een
helpdesk en interessante links.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org