Android leren 3 - TalkBack gebaren

Geplaatst op 28 september 2023

Gerard van Rijswijk, Koninklijke Visio

Jeroen Baldewijns, Licht en Liefde

Logo van Android

Ben je slechtziend of blind en wil je leren werken met de Android telefoon of tablet?

Deze leermodule Android leren is geschreven voor mensen met een visuele beperking die gebruik maken van de schermlezer TalkBack. Hiermee is je apparaat geheel te bedienen zonder dat je het beeldscherm hoeft te zien.

Behalve Talkback zijn Android smartphones en tablets voorzien van nog andere toegankelijkheidsopties voor mensen met een visuele beperking, zoals vergroting of kleuraanpassing.

Lees meer over Android instellen voor slechtziende en blinde mensen

Deze leermodule richt zich dus verder op het blind bedienen van je toestel met behulp van de schermlezer TalkBack. Gebruik je geen TalkBack? Dan zijn de beschrijvingen in grote lijnen ook goed te volgen.

De module bevat meerdere delen. In dit deel leer je wat TalkBack is en hoe je dit kunt instellen. Daarnaast kan een andere stem prettig zijn om toe te voegen aan TalkBack, ook dat leer je in dit deel.

Kom je er niet uit, of wil je het liever onder deskundige begeleiding leren? Dat kan bij Koninklijke Visio. Onze ICT adviseurs helpen je graag met een passend advies of training. Aan het einde van dit artikel vind je onze contactgegevens.

Opmerkingen vooraf

Deze leermodules zijn geschreven met behulp van een Samsung S21 en Android versie 13. Het kan zijn dat jouw Android telefoon een andere versie heeft en de instellingen net ergens anders staan of een andere benaming hebben. Android is namelijk een besturingssysteem dat door de fabrikant van de telefoon aangepast mag worden. Een fabrikant kan dan aan het standaard Android besturingssysteem onderdelen, instellingen of functies toevoegen of verwijderen. Ook kan een fabrikant een eigen ‘sausje’ over de gebruiksomgeving gieten waardoor het er wat anders uit ziet dan het origineel van Google. Daar waar alle Apple iPhones op elkaar lijken, kunnen telefoons en tablets van verschillende Android-fabrikanten er dus duidelijk anders uitzien.
Gebruik je een tablet, dan kunnen de schermbeelden wat anders opgebouwd zijn. De beschreven werkwijze is dan meestal in hoofdlijnen gelijk, maar de plek waar bepaalde teksten of knoppen zich bevinden en hoe je daar kunt komen, kan wat afwijken.
In deze leermodules gebruiken we zoveel mogelijk de standaard apps van Google (Telefoon, Contacten, Agenda, Gmail, Chrome …). Vaak voorzien producenten hun eigen alternatieve apps voor deze functies. Het kan dus zijn dat je sommige van deze Google apps eerst in de Play Store moet ophalen.
We gaan er van uit dat je Android telefoon of tablet is ingesteld en correct werkt. Zie hiervoor ook het artikel Android instellen op het Visio Kennisportaal.

3.1 Een onderdeel selecteren met TalkBack

Door met je vinger het beeldscherm aan te raken, selecteer je het onderliggende onderdeel (op het startscherm zal dat waarschijnlijk een app of een widget zijn). Op dat moment wordt de ‘TalkBack-focus’ (die visueel zichtbaar is als een blauwe rechthoek) op dat onderdeel geplaatst. Van het onderdeel waar de TalkBack-focus op terechtkomt, wordt een beschrijving uitgesproken. Maar het onderdeel wordt nog NIET geactiveerd.

Tip: Bij het tikken of vegen op het scherm is het belangrijk dat je dit doet met je vingertop en dus niet met je vingernagel. Heb je wat langere vingernagels? Hou dan je vinger in een iets schuinere hoek ten opzichte van het beeldscherm.

Selecteer je op die manier een besturingselement, zoals een app of een knop, dan geeft TalkBack niet alleen een beschrijving dat element maar ook een gebruikstip. Die gebruikstip geeft aan welke handeling er kan worden toegepast op dat onderdeel. Een paar voorbeeldjes: bij een aan/uitknop luidt de gebruikstip: ‘Dubbeltik om te activeren’; bij een schuifknop luidt de gebruikstip: ‘Gebruik omhoog swipen of omlaag swipen om aan te passen’.

Goed om weten: Wanneer iemand spreekt over ‘swipen’, dan gebuikt hij gewoon de Engelse term voor ‘vegen over het scherm’. In deze leermodules proberen we deze Engelse term te vermijden.

Oefening – Tikken met één vinger

Nadat je TalkBack in de vorige oefening hebt aangezet, tik je met je vinger ergens op het scherm. Luister vervolgens naar de beschrijving van het onderdeel waarop je getikt hebt en wat je met dat onderdeel kunt doen (de gebruikstip). Herhaal dit op een paar verschillende plekken op het scherm.

3.2 De TalkBack gebaren: één of meer vingers gebruiken?

Met de TalkBack-gebaren (waarvan we er zonet eentje besproken hebben) kun je navigeren en veelgebruikte acties uitvoeren op je Android-apparaat. Er zijn gebaren die je uitvoert met één vinger en gebaren waarbij je meerdere vingers moet gebruiken:

Gebaren met één vinger zijn beschikbaar op alle Android-apparaten.
Gebaren met meerdere vingers kun je enkel gebruiken op de recentste TalkBack-versies (vanaf versie 11), die je bijvoorbeeld aantreft op de Google Pixel 3 smartphone of de nieuwe Samsung Galaxy toestellen.

Om na te gaan of jouw Android-toestel gebaren met meerdere vingers ondersteunt tik je even met drie vingers gelijktijdig op het scherm:

Als het TalkBack-menu verschijnt ondersteunt jouw toestel de gebaren met één of meer vingers.
Als het TalkBack-menu niet verschijnt ondersteunt jouw toestel alleen gebaren met één vinger. Je zal dan ook de L-bewegingen en de heen-en-weer-bewegingen moeten leren gebruiken. Om op zo’n toestel het TalkBack-menu te openen, veeg je omlaag en aansluitend in één beweging naar rechts (je maakt dus een L-beweging).

Tip: Als je met meer dan één vingertop moet tikken of vegen op het scherm, dan is het erg belangrijk dat je het correcte aantal vingers gebruikt. Heb je daar moeite mee? Maak dan een vuist en steek het gewenste aantal vingers uit en maak daarmee de tik- of veegbeweging.

Oefening - Ondersteunt jouw toestel een tik met meerdere vingers?

Doe de test om na te gaan of TalkBack op jouw toestel de gebaren met meerdere vingers ondersteunt. Tik daarvoor met drie vingers tegelijk kort op het scherm. Hoor je de boodschap “TalkBack-menu”? Dan ondersteunt jouw toestel de gebaren met meerdere vingers. Zo niet, maak dan een beweging in een L-vorm op het scherm. Nu moet je zeker de boodschap “TalkBack-menu” horen.

3.3 Met TalkBack over het startscherm navigeren

Op een schermbeeld worden diverse onderdelen afgebeeld, die je één voor één kunt verkennen. Dit noemen we ‘navigeren’. Navigeren over het schermbeeld (waarbij de TalkBack-focus jouw bewegingen minutieus volgt) kan op twee manieren:

Methode 1: Navigeren door verkennend te vegen:
Voor deze manier zet je één vinger op het scherm en schuif met die vinger over het scherm. Elk onderdeel waar je over veegt zal worden voorgelezen en de TalkBack-focus zal jouw bewegende vingertop netjes volgen. Op die manier kun je al vegend het scherm verkennen.

Methode 2: Navigeren met horizontale veegjes:

Maak met één vinger een korte veegbeweging van links naar rechts om naar het volgende onderdeel op het scherm te gaan (TalkBack spreekt dat onderdeel uit, geeft er een gebruikstip bij en plaatst de TalkBack-focus op dit onderdeel).
Maak met één vinger een korte veegbeweging van rechts naar links om naar het vorige onderdeel op het scherm te gaan (TalkBack spreekt dat onderdeel uit, geeft er een gebruikstip bij en plaatst de TalkBack-focus op dit onderdeel).

Oefening - Verkennend vegen

Zet een vingertop aan de linker rand van het scherm en beweeg langzaam van links naar rechts over het scherm. Luister naar alle feedback die de spraak geeft. Hef je vinger niet op wanneer je aan de rechter schermrand komt en beweeg aansluitend traag naar beneden (blijf goed luisteren naar de gesproken feedback). Geeft het je een idee van wat er op het scherm te zien is?

Oefening - Navigeer tussen onderdelen

Maak een kort veegje van links naar rechts op het scherm en luister wat de spraak vertelt. Herhaal dit een paar keer en blijf goed luisteren naar de gesproken feedback. Probeer vervolgens ook een paar keer een kort veegje van rechts naar links op het scherm te maken. Merk je wat er gebeurt als je naar links veegt?

3.4 Naar een volgend of vorig startscherm gaan

Je kunt nu navigeren over je startscherm, maar wist je ook dat er doorgaans meer dan één startscherm is? Vaak heb je immers zo veel apps, dat ze niet meer op één enkel startscherm passen. Met horizontale veegbewegingen met twee vingers kun je van het ene naar het andere startscherm gaan:

Maak met twee vingers een korte veegbeweging van rechts naar links om naar het volgende startscherm te gaan (TalkBack kondigt aan dat je op het volgend startscherm bent beland en plaatst de TalkBack-focus op het eerste onderdeel van dat startscherm).
Maak met twee vingers een korte veegbeweging van links naar rechts om naar het vorige startscherm te gaan (TalkBack kondigt aan dat je op het vorig startscherm bent beland en plaatst de TalkBack-focus op het eerste onderdeel van dat startscherm).

Oefening – Navigeer tussen startschermen

Maak een kort veegje met twee vingers van rechts naar links op het scherm en luister wat de spraak vertelt. Herhaal dit een paar keer en blijf goed luisteren naar de gesproken feedback. Maak vervolgens een paar keer een kort veegje met twee vingers van links naar rechts. Merk je wat er gebeurt bij deze veegjes met twee vingers?