Gerard van Rijswijk, Koninklijke Visio
Android is wereldwijd het meest gebruikte besturingssysteem voor tablets en
smartphones. In tegenstelling tot iOS, het besturingssysteem van Apple, wordt
Android door veel verschillende fabrikanten (Samsung, Sony, Motorola, et cetera)
toegepast. Hierdoor is er een grote diversiteit van toestellen op de markt die
sterk kunnen verschillen in prijs, grootte, Android versie en specificaties.
Android heeft voorzieningen voor mensen die slechtziend of blind zijn. Hieronder
geven we informatie over het Android besturingssysteem en leggen we uit op welke
manier je een Android smartphone of tablet apparaat toegankelijk kunt maken voor
mensen met een visuele beperking.
Toegankelijkheid, versies en updates
Android beschikt vanaf versie 4.2 (2012) over ondersteuning in de vorm van
vergroting, spraak en braille. De meest recente Android versie is op moment van
schrijven Android 12.
Omdat een fabrikant onderdelen van het besturingssysteem mag wijzigen of
verwijderen, is er geen garantie dat op elk toestel met Android 4.2 of hoger
alle toegankelijkheidopties ook gebruikt kunnen worden. Wel kun je stellen dat
een hogere Android versie in beginsel over betere opties voor toegankelijkheid
beschikt. Toestellen met een nieuwere Android versie hebben dus over het
algemeen meer toegankelijkheidsmogelijkheden dan een oudere versie, al kunnen de
opties per toestel verschillen.
Updaten naar de nieuwste versie is niet altijd mogelijk, omdat fabrikanten in
veel gevallen maar een beperkt aantal updates beschikbaar stellen voor een
bepaald model.
Schil
Fabrikanten die Android in hun product gebruiken passen deze vaak naar eigen
inzicht aan. Een aangepast uiterlijk en extra opties om zich te onderscheiden
van de concurrentie. Er wordt als het ware een “schil” over standaard (stock)
Android heen gelegd. Deze schil kan zowel positieve als negatieve gevolgen
hebben voor de toegankelijkheid. In enkele gevallen kan de schil ook een
toevoeging blijken. De standaardletter kan dan bijvoorbeeld groter worden dan in
de oorspronkelijke Android versie. Andere voorbeelden zijn het door de fabrikant
toevoegen van een hoog contrast toetsenbord of het ontwikkelen van een
toegankelijkheidsmenu voor het sneller en met name eenvoudiger activeren van
toegankelijkheidsopties. Vooral Samsung staat erom bekend in bepaalde toestellen
extra toegankelijkheidsopties in te bouwen. Het activeren van
toegankelijkheidsopties gaat meestal via instellingen > Toegankelijkheid.
De verderop beschreven stappen voor instellingen kunnen om bovenstaande reden op
uw toestel afwijken.
Android Go
Er zijn er lichte varianten van Android in omloop (bijvoorbeeld Android Go) die
gemaakt zijn voor kleine, lichte toestellen wat er in de praktijk vaak op
neerkomt dat de toegankelijkheidsopties niet of slechts gedeeltelijk aanwezig
zijn. Deze toestellen zijn daarom over het algemeen minder geschikt voor mensen
met een visuele beperking.
Play Store
De Play Store is de App Store van Android waar apps, games, boeken, films,
muziek en Google hardware aangeschaft kunnen worden. Om hiervan gebruik te
maken, kunnen Google Play cadeaukaarten gekocht worden. Ook is het mogelijk om
een betaling via iDeal toe te voegen of een Creditcard of betaalpas.
De Android Play Store heeft daarnaast ook een groot aanbod van gratis apps.
Toegankelijkheid
De toegankelijkheidopties met instellingen die hieronder vermeld staan zijn
beschreven vanuit een Samsung telefoon. Uit onderzoek blijkt dat dit merk in
Nederland het grootste marktaandeel heeft onder de Android telefoons. Bij andere
merken kunnen de benamingen verschillend zijn en de instellingen op een andere
plek staan.
Vergroting
Met de functie Tekstgrootte en Opmaak kan de tekstgrootte aangepast worden. Ook
bij een maximale vergroting van tekst past deze tekst in het scherm van de
telefoon of tablet. Hierdoor hoef je niet van rechts naar links te schuiven.
Daarnaast kan je kiezen voor een vet lettertype.
Kies Instellingen > Toegankelijkheid > Verbeteringen zichtbaarheid >
Tekstgrootte en opmaak.
Als je meer vergroting nodig hebt, kies dan voor Vergroting.
Kies Instellingen > Toegankelijkheid > Verbeteringen zichtbaarheid >
Vergroting.
Vervolgens kan je aangeven hoe je deze optie wil activeren:
Tikken op knop Toegankelijkheid die rechtsonder in het scherm verschijnt.
Houd toetsen volume omhoog en omlag 3 seconden ingedrukt
Druk op zijtoets en toets volume omhoog
Drie keer tikken op net scherm
Navigeren over het scherm kan door met twee vingers naast elkaar over het scherm
te schuiven. Deze Zoomfunctie biedt een vergroting van de gehele schermweergave
tot 500%. Bij het tonen van een nieuw scherm wordt de zoomfunctie weer uitgezet,
en moet je deze opnieuw aanzetten.
Ook is het mogelijk om de vergroting tijdelijk even te gebruiken, bijvoorbeeld
om snel even een telefoonnummer beter te kunnen lezen. Tik hiervoor driemaal met
één vinger en laat na de laatste tik de vinger op het scherm staan. Navigeren
met vergroting blijft nu actief zolang de vinger op het scherm blijft staan.
Thema met hoog contrast
Gebruik een thema met lichte inhoud op een donkere achtergrond om het lezen en
de zichtbaarheid te verbeteren. Hierdoor worden je ogen minder snel moe als je
de telefoon of tablet gebruikt.
Kies Instellingen > Display > Donker thema.
Met de optie comfortabel scherm voor uw ogen stel je de kleurtemperatuur in
waardoor je het blauwe licht dat vanaf het scherm komt beperkt.
Kies Instellingen > Display > Comfortabel voor uw ogen.
Je kunt vervolgens uren instellen wanneer deze functie ingeschakeld wordt of
kiezen voor altijd aan.
Hoog contrast toetsenbord
Verschillende opties voor Hoog contrast toetsenbord vergroten de afmetingen van
het Samsung-toetsenbord en veranderen de kleur van de toetsen om het contrast
tussen de tekst en de achtergrond te vergroten.
Kies Instellingen > Algemeen beheer > Instellingen Samsung toetsenbord > Hoog
contrast toetsenbord.
Kies vervolgens voor zwarte letters op geel toetsenblok of witte letters op
zwart toetsenblok.
Geselecteerde tekst uit laten spreken
Je kunt items op het scherm selecteren om ze hardop te laten voorlezen. Deze
mogelijkheid vind je onder Instellingen > Toegankelijkheid > Selecteer om
uitgesproken te worden.
Bij Samsung is deze optie in eerste instantie vaak niet beschikbaar. Download
dan Android Toegankelijkheidstools uit de Play Store. De optie Selecteer om
uitgesproken te worden vind je dan bij geïnstalleerde apps. Instellingen >
Toegankelijkheid > Geïnstalleerde apps > Selecteer om uitgesproken te worden.
Om de optie te activeren heb je 3 mogelijkheden:
Tikken op Toegankelijkheid die rechtsonder in het scherm verschijnt.
Houd toetsen Volume omhoog en omlaag 3 seconden ingedrukt
Druk op Zijtoets en toets Volume omhoog
Activeer een van bovenstaande opties en kies een stuk tekst. Deze wordt
vervolgens voorgelezen.
Wordt de tekst in Engels uitgesproken activeer bij de optie Selecteer om
uitgesproken te worden de optie Instellingen. Kies vervolgens voor
Voorkeursengine en kies Spraakservices van Google. Zorg dat de Taal op
Nederlands staat. De spraaksnelheid en toonhoogte zijn hier eveneens in te
stellen.
Spraakondersteuning
De schermlezer van Android heet TalkBack. Op veel oudere Samsung modellen staat
in plaats hiervan de schermlezer Voice Assistant. Om in dat geval toch Talkback
te kunnen gebruiken kan je de Android Toegankelijkheidstools uit de Play Store
downloaden.
Talkback is te activeren via Instellingen > Toegankelijkheid > TalkBack. Zet
de Schakelaar van TalkBack aan.
TalkBack is ook in- en uit te schakelen door de volumetoetsen omhoog en omlaag
enkele seconden ingedrukt te houden. Je moet dan wel de TalkBack sneltoets
inschakelen. Deze sneltoets staat op dezelfde pagina waar je TalkBack de eerste
keer inschakelt.
Standaard is een Nederlandse Google stem aanwezig. Mocht deze niet geactiveerd
staan dan kan deze op de volgende manier worden ingesteld: Ga naar: Instellingen
> Algemeen beheer > Tekst naar spraak > Voorkeursengine > Kies de Google
Tekst-naar-spraak engine. TalkBack gebruikt de taal die in de ‘landinstellingen’
tijdens de eerste installatie is ingesteld.
Meer informatie over het gebruik TalkBack is terug te vinden op het
Kennisportaal van Visio via de link Zelfstudie en vervolgens Android leren.
Ga naar Android leren, training en
zelfstudie
Aanpassen met apps
Een belangrijke reden waarom Android populair is, is dat het toestel
gedeeltelijk gepersonaliseerd kan worden door het installeren van apps en
widgets. Dit kan ook helpen bij het beter toegankelijk maken van een toestel.
Zo’n app kan bijvoorbeeld een mail app die meer contrastmogelijkheden biedt,
maar kan ook een volledige schil zijn met grote iconen zoals Big Launcher.
Ga naar meer informatie over Big
Launcher.
Braille
Sinds Android 4.1 is er ook brailleleesregel ondersteuning met BrailleBack.
Wanneer BrailleBack is ingeschakeld, maakt je apparaat verbinding met een
gekoppelde Bluetooth-brailleleesregel en wordt de scherminhoud weergegeven in
braille. Met de toetsen op de brailleleesregel kan worden genavigeerd op het
scherm, kunnen items worden geactiveerd en tekst worden ingevoerd.
Google Assistent
Google Assistant is de digitale assistent van Google. Deze staat op de meeste
Android telefoons automatisch geïnstalleerd. Je kunt Google assistent op
verschillende manieren starten.
Google Assistent Starten
Zeg: “Oké Google”.
Of druk twee seconden de thuisknop in. De thuisknop is geen voelbare knop maar
vind je onderaan in het midden op je telefoon scherm.
Wat kun je allemaal met Google Assistent?
Tijd vragen, hoe laat is het?
Bellen, bel naar……
Mail sturen, stuur mail naar….
WhatsApp sturen, stuur WhatsApp aan…..
Agenda beheer, maak een spraak met….
Informatie zoeken op internet bijvoorbeeld hoe heten de kinderen van Koning
Willem Alexander
Meer weten? Ga naar meer uitleg over Google
Assistant.
Visio Kennisportaal: artikelen, video’s en tips
Uitleg over Android en toegankelijkheid vind je ook op het Visio Kennisportaal.
Meer over Android, tips en handige
apps
Android training en
zelfstudie
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org