Miranda Zwijgers, Koninklijke Visio
Iedereen kan tekenen! Of je nu goed kan ziet wat je tekent, of als je het niet
kunt zien en moet voelen of horen wat je getekend hebt. Er zijn verschillende
hulpmiddelen die je kunt gebruiken om voelbare tekeningen te maken. Tegenwoordig
zijn er ook programma’s voor op een tablet om met geluid te tekenen. Dit wordt
ook wel sonificatie genoemd. Dus iedereen die zich creatief wil uiten, kan gaan
tekenen. Maar wat kun je daar nu voor gebruiken?
In dit artikel leggen we uit waarom tekenen ook zinvol is voor mensen die blind
zijn en welke mogelijkheden er zijn om het te doen. We gaan in op hoe
tekenborden werken waarmee je voelbare tekeningen kunt maken. En we leggen de
werking en mogelijkheden van een aantal apps uit die je middels geluid of
sonificatie op een andere manier kennis laten maken met teken vaardigheden.
Iedereen kan weleens de behoefte hebben om ervaringen, gevoelens of gedachten in
je hoofd om te zetten naar iets creatiefs. Dit kan door iets te maken waar je
naar kunt kijken, maar kan dus ook door iets tastbaars te maken. Iets tastbaars
maken kan bijvoorbeeld met klei of ander materiaal waarmee je een object of vorm
kunt creëren. Maar het is dus ook mogelijk om het idee voor een object of vorm
op het platte vlak te maken middels voelbare tekeningen.
Een voelbare tekening is dus vooral voelbaar. Door een rand die omhoogkomt op de
plek waar je tekent, is hetgeen je tekent terug te voelen. Daarnaast is ook nog
zichtbaar wat je getekend hebt, waardoor iemand die niet zoveel ervaring heeft
om creaties of kunst via de tast te verkennen, ook zijn ogen kan gebruiken.
1. Tekenborden
Er zijn verschillende tekenborden op de markt waarop je met speciaal
reliëfpapier voelbare tekeningen kunt maken. Het bord is vaak uitgevoerd met een
rubberen onderlegger waar reliëfpapier wordt opgelegd. Als je wilt gaan tekenen
leg je eerst het papier op de rubberen onderlegger en maak je het vast. Daarna
kun je met een scherpe punt (dat kan ook gewoon een balpen zijn) een lijn
trekken over het papier. Door de druk op het rubber komt er een voelbare rand
omhoog op het papier. Op deze manier kun je voelen wat je getekend hebt.
Als je wilt dat je tekening behalve te voelen ook te zien is, gebruik dan een
gekleurde balpen zodat je beter zichtbare lijnen tekent. Het reliëfpapier is
namelijk doorschijnend waardoor de witte voelbare lijn die normaliter omhoogkomt
niet goed te zien is.
Er zijn verschillende soorten tekenborden die je voor verschillende doeleinden
kunt inzetten. Sommige tekenborden zoals
TactiPad
zijn heel uitgebreid met allerlei accessoires voor wiskundige tekeningen. Maar
er zijn ook hele eenvoudige en goedkopere tekenborden zonder specifieke
hulpmiddelen.
Tekenborden en folie zijn in Nederland onder meer verkrijgbaar bij Worldwide
Vision.
2. Tekenen op geluid
Behalve tekenen op gevoel kun je ook tekenen op geluid. Door middel van
sonificatie ofwel het laten horen van specifieke geluiden tijdens de
tekenbeweging kun je meeluisteren hoe lijnen lopen en welke afstanden je al
tekenend maakt. Deze apps kunnen nuttig zijn om te ervaren hoe lijnen lopen en
hoe je met je hand mee moet bewegen om een lijn zelf te kunnen tekenen.
Sommige apps worden in het onderwijs gebruikt, bijvoorbeeld om wiskundige
figuren zoals grafieken uit boeken beter te leren begrijpen.
Een paar apps die sonificatie gebruiken:
Finger Paints with Sounds
Finger Paints with Sounds is geschikt voor zowel Android als iOS en is
ontwikkeld door Inclusive Technology. De app is niet volledig toegankelijk voor
mensen die niets kunnen zien.
Deze app is vooral geschikt om te ervaren hoe je met de juiste druk met je
vinger over het scherm kunt bewegen om geluid te horen.
Finger Paints wordt vaak gebruikt bij jonge kinderen, zowel thuis als op school.
De ouder, begeleider of professional start de app op, zet deze klaar op de
juiste plek en helpt even met het kiezen van een kleur. Nu kan het kind met zijn
of haar vinger over het scherm gaan bewegen en daarbij muziek horen die past bij
deze kleur. Tegelijkertijd verschijnt er ook een gekleurde lijn op het beeld
daar waar het kind op het scherm tekent. De app kent nog meer mogelijkheden
zoals het wisselen van geluid als je een andere kleur kruist wat een leuk
spelelement toevoegt.
Op de website van Inclusive Technology vind je meer informatie.
Lees meer over “Finger Paints with
Sounds”
Finger Paints is een gratis app.
Download Finger Paints in de App
Store
Download Finger Paints in de Play
Store
CosmoBally
CosmoBally is ontwikkeld door Sonokids, een bedrijf uit Australië dat meerdere
apps heeft ontwikkeld om blinde kinderen te leren werken met een tablet. De
CosmoBally serie (er zijn twee apps) zijn vooral gericht op het leren herkennen
van lijnen en richtingen op geluid door middel van sonificatie. Met name de
optie Vrij tekenen is geschikt als je aan de slag wil met actief tekenen op
geluid.
De sonificatie werkt in de app als volgt. Als je een horizontale lijn van links
naar rechts trekt hoor je een herhaling van een bepaald geluid dat op dezelfde
toonhoogte blijft, maar steeds sneller achter elkaar wordt afgespeeld naarmate
je verder naar rechts gaat. Maak je een verticale lijn van onder naar boven, dan
blijft het ritme van de geluiden gelijk, maar verandert de toonhoogte van laag
naar hoog. Als je nu schuin over het scherm gaat, bijvoorbeeld van linksonder
naar rechtsboven, zal zowel het ritme als de toonhoogte toenemen.
Blinde kinderen die net beginnen met tekenen, of beginnen met leren om te vegen
over een touchscreen van een tablet, blijken deze app goed te kunnen gebruiken
om met behulp van geluid eerder te leren hoe ze hun vinger over het scherm
moeten bewegen.
Op de website van Sonokids vind je meer informatie.
Lees meer over CosmoBally
CosmoBally is een gratis app.
Download CosmoBally in de App
Store
Download CosmoBally in de Play
Store
SenseMath
SenseMath is ontwikkeld door Koninklijke Visio. Met SenseMath kan op een iPad of
iPhone een wiskundige formule of functie omgezet worden naar geluid. De app
maakt hiermee grafieken en wiskundige elementen hoorbaar. SenseMath is dus niet
gemaakt om zelf te gaan tekenen. Wel kan deze app je helpen als je zelf
wiskundige tekeningen zou willen maken. Met behulp van de app kun je je via
sonificatie een beeld vormen van hoe de wiskundige elementen eruit zouden moeten
zien. Hierdoor kan het makkelijker voor je worden om zelf dergelijke tekeningen
te maken op een voelbaar tekenbord.
Lees meer over SenseMath op de Visio
Website
Lees de Q&A over SenseMath op het Visio
Kennisportaal
SenseMath is beschikbaar voor iPhone en iPad en is gratis.
Download SenseMath in de App
Store
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org