Fokke Neef en Corine Blonk, Koninklijke Visio
Wil je op een pc werken maar er is geen schermlezer geïnstalleerd? Of wil je een
tweede schermlezer als 'extra' kunnen gebruiken? Of het nu noodzaak is, of dat
je gewoon eens een gratis alternatief voor commerciële schermlezers wilt
uitproberen: deze handleiding helpt je op weg met Windows Verteller.
Wat is Windows Verteller?
Windows is al jarenlang voorzien van de ingebouwde schermlezer Verteller. Het
programma vertelt wat er op het scherm staat en maakt het mogelijk de computer
blind te bedienen. Verteller programma beschikt hiertoe over een
schermleesfunctie, en heeft daarnaast ondersteuning voor braille leesregels. In
Windows 10 is de Nederlandse stem Frank standaard beschikbaar.
Verteller is gratis te gebruiken. Bij elke (halfjaarlijkse) Windows update wordt
ook Verteller naar de nieuwste versie bijgewerkt en voorzien van nieuwe, vaak
verbeterde functies. Omdat Verteller nog volop in ontwikkeling is kunnen
bijvoorbeeld sneltoetsen na een nieuwe Windows update enigszins gewijzigd zijn.
Opmerking: In de bijlage vind je de belangrijkste Verteller sneltoetsen.
Verteller toont de focus, de plek waar je op dat moment werkt als een blauwe
rechthoek. Deze is niet te wijzigen. Afgezien van deze focusmarkering is
Verteller niet voorzien van visuele aanpassingen. Wel kun je Verteller gebruiken
in combinatie met de standaard Windows vergrootglas functie, en de mogelijkheden
van Windows om kleuren, muis- en cursorinstellingen aan te passen.
Deze handleiding is bedoeld om je op weg te helpen in het gebruik van Verteller
en legt de belangrijkste functies en sneltoetsen uit. Deze zijn gebaseerd op
Windows Enterprise versie 2004 van 2020.
Verteller starten
Druk op CONTROL + WINDOWSTOETS + ENTER
Verteller zal geminimaliseerd starten en stem Frank spreekt je toe met
‘Verteller starten’, als je de Nederlandse variant van Windows gebruikt.
Druk op ALT + TAB om het programma Verteller te activeren. In het menu zijn
een aantal (start)instellingen van Verteller te wijzigen. Gebruik de
pijltoetsen en ENTER om in dit menu te navigeren.
Let op: Er zijn twee plaatsen waar de Verteller-instellingen staan. Met ALT+TAB
navigeer je naar het programma Verteller met daarin de klassieke weergave; met
CONTROL+WINDOWSTOETS+N open je de moderne weergave. Hier vind je ook de overige
toegankelijkheidsinstellingen van Windows.
Verteller stoppen
Je kunt Verteller zowel starten als stoppen met de sneltoets CONTROL +
WINDOWSTOETS + ENTER. Bij het afsluiten klinkt er: ‘Verteller wordt afgesloten’.
Synthesizer en stem wijzigen
Werk je op een Nederlandse Windows 10 computer, dan kun je gebruik maken van de
Nederlandse hoge kwaliteitsstem met de naam ‘Microsoft Frank - Dutch’. Het is
mogelijk om de Engelse stem ‘Microsoft Zira Desktop’ te selecteren. Deze stem
heeft een lagere kwaliteit. Eventueel is het ook mogelijk om stemmen toe te
voegen via de knop ‘Meer stemmen toevoegen’.
Druk op CONTROL + WINDOWSTOETS + N om naar de instellingen van Verteller te
gaan.
Ga met TAB naar de optie ‘De stem van Verteller aanpassen, een stem kiezen’.
Ga met PIJL OMLAAG naar Microsoft Zira Desktop – English (United States)
Sluit de Verteller instellingen met ALT + F4
Snelheid, volume en toonhoogte wijzigen
De spreeksnelheid is te wijzigen met CAPSLOCK + PLUS of MIN
Voor het wijzigen van het volume of de toonhoogte van Verteller, open je de
instellingen met CONTROL+WINDOWSTOETS+N.
Navigeer met TAB naar toonhoogte of stemvolume en gebruik de pijltoetsen om de
waarde aan te passen.
Teksten voorlezen
Zet de cursor op de gewenste plek en druk op CAPSLOCK + M om voor te lezen.
Druk op CAPSLOCK + W om het hele venster voor te lezen.
Getypte tekens en woorden terug horen
Om getypte tekens wel of niet te horen, druk op CAPSLOCK + 2.
Braille activeren en brailleleesregel aansluiten
Verteller is voorzien van ondersteuning voor Braille. Voordat je Verteller met
braille kunt gebruiken, moet er software geïnstalleerd worden. Dit kan (gratis)
vanuit het Verteller instellingen-venster.
Open de Verteller instellingen met CONTROL + WINDOWSTOETS + N
Navigeer met TAB naar de knop ‘Braille downloaden en installeren’ en druk op
ENTER.
In het venster dat verschijnt, kies je met TAB voor ‘installeren’.
De software is nu geïnstalleerd. Kies nu in de Verteller instellingen de
optie ‘Een braillebeeldscherm toevoegen’.
Kies in het nu volgende venster de fabrikant en het verbindingstype en
activeer de knop ‘toevoegen’.
De brailleleesregel is nu toegevoegd. Kies nu een invoertaal en brailletabel
voor zowel invoer als uitvoer. Je kunt met TAB door deze opties lopen.
Verteller en Internet
Verteller werkt het beste met Microsoft Edge. Onder Internet Explorer zijn niet
alle functies beschikbaar. Ben je bekend met navigeren op Internet met een
schermlezer door letters te gebruiken (zoals de h voor koppen), dan zal je
merken dat deze letters in Verteller grotendeels overeenkomen.
Help bij Verteller
Open de Verteller instellingen met CONTROL + WINDOWSTOETS + N
Nu kies je voor ‘De volledige gids voor Verteller online weergeven’. Er
wordt een internetbrowser geopend met als titel ‘Volledige handleiding voor
Verteller’. Hier vind je de complete handleiding in een aantal delen.
Je krijgt nu ook een volledig overzicht van alle commando’s. Tip: Gebruik de
letter h om door koppen te lopen om snel door de onderdelen te gaan.
Hoe nu verder?
Enkele nuttige links op het Visio Kennisportaal:
Ga naar De belangrijkste sneltoetsen van
Verteller
Ga naar Windows Verteller leren in 15 + 1
opdrachten.
Ook bij Microsoft vind je nuttige informatie,
Ga naar de actuele lijst van sneltoetsen van
Microsoft.
Ga naar de volledige handleiding Verteller van
Microsoft.
Verteller – de belangrijkste sneltoetsen
CAPSLOCK is de Verteller-toets. In plaats van CAPS LOCK kun je ook de INSERT
toets gebruiken.
Verteller starten / stoppen
CONTROL + WIN + ENTER (oudere Windows versies: WIN + ENTER)
Verteller instellingen
CONTROL + WIN + N
Volume verteller aanpassen
CAPSLOCK + CONTROL + PLUS
CAPSLOCK + CONTROL + MIN
Snelheid aanpassen:
CAPSLOCK + PLUS
CAPSLOCK + MIN
Verteller HELP (invoer leren)
CAPSLOCK + 1 (starten)
CAPLOCK + 1 (2x) (stoppen)
Verteller Focus
CAPSLOCK + T
Verteller titel voorlezen
CAPSLOCK + W
Scanmodus
CAPSLOCK + SPATIEBALK (automatisch bij gebruik van Edge)
De scanmodus fungeert als een soort Rotor zoals VoiceOver bij Apple producten.
Nadat je scanmodus aanzet kun je verschillende sneltoetsen gebruiken.
CAPSLOCK + PIJL RECHTS of LINKS kun je van onderdeel naar onderdeel springen.
Met CAPSLOCK + CTRL + PIJL OMLAAG kun je instellen welk onderdeel dat is
(bijvoorbeeld: koppen, koppelingen, alinea’s et cetera).
Ga naar uitgebreide informatie over de scanmodus van
Microsoft.
Interpunctie voorlezen
CAPSLOCK + ALT + PLUS
CAPSLOCK + ALT + MIN
Selectie voorlezen
CAPSLOCK + SHIFT + PIJL OMLAAG
CAPSLOCK + SHIFT + PIJL OMLAAG (2x)
Opmaak voorlezen
CAPSLOCK + F
Teksten en voorleesfuncties
CAPSLOCK + H : alles voorlezen vanaf begin
CAPSLOCK + M : voorlezen vanaf cursor – focus
CAPSLOCK + Y : naar begin van de tekst
Navigeren op internet met Edge
Met SHIFT de omgekeerde volgorde
Volgende knop: B
Keuzelijst: C
Volgende oriëntatiepunt: D
Volgende invoervak: E
Volgende formuliervak: F
Volgende kop: H
Volgende kop op bepaald kopniveau: cijfers 1 t/m 9
Volgende item: I
Volgende koppeling: K
Volgende keuzerondje: R
Tabel: T
Selectievakje: X
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org