Windows 11 leren 1 - Start, programmas, vensters

Ben je slechtziend of blind en wil je de computer leren gebruiken?

Dit is deel 1 van de zelfstudie Windows 11 leren. Deze zelfstudie is geschreven voor mensen die werken op een Windows 11 computer, eventueel met behulp van spraakhulpmiddel Jaws, Supernova of NVDA.

Gebruik je geen hulpmiddel? Dan kun je de meeste onderdelen ook uitvoeren en leren om minder op het scherm te hoeven kijken. Zo kun je sneller werken en hou je energie over.

Aan de hand van uitleg en oefeningen leer je om met Windows te werken zonder dat je de muis nodig hebt. Alle instructies zijn geschreven voor gebruik met het toetsenbord. Het is dus belangrijk dat je het toetsenbord beheerst, dat je teksten kunt typen en dat je weet wat sneltoetsen zijn.

• Lees meer over leren typen

• Bekijk of beluister drie video’s over sneltoetsen

Je gebruikt de zelfstudie als volgt. Bij elk hoofdstuk krijg je eerst een korte uitleg. Daarna geven we je sneltoetsen, een opdracht en daarna de uitwerking. Probeer steeds eerst de opdracht te doen zonder dat je de uitwerking leest. Het is niet erg als het je dan nog niet meteen lukt. Daarna neem je de uitwerking door.

Gebruik je Windows 10? Ga dan naar de leermodule Windows 10 leren.

Veel succes!

1. Hoe kan ik de computer starten en inloggen?

Wanneer je je computer met meerdere mensen deelt, of wanneer je met je computer op een centrale computer werkt, heb je je eigen plek op de computer of op het centrale netwerk. Hier staat al het werk dat je zelf hebt opgeslagen.

Om ervoor te zorgen dat anderen niet bij jouw gegevens kunnen, moet je je op de computer aanmelden. Dit gebeurt meestal nadat je de computer opstart. Aanmelden doe je met een gebruikersnaam en wachtwoord, die speciaal voor jou zijn aangemaakt. Aanmelden noem je ook wel inloggen.

Welke toetsen je precies moet indrukken om in te loggen hangt af van hoe de computer of het netwerk is ingericht. Maar het gaat in grote lijnen zoals hieronder aangegeven.

Opdracht: opstarten en inloggen

1. Zorg ervoor dat je weet wat jouw inlognaam en wachtwoord is.

2. Zet de computer of je laptop aan met de aan/uit knop.

3. Zodra de computer is opgestart verschijnt het inlogscherm met invoerveld. Mogelijk moet je hiervoor eerst een keer op ENTER drukken.

4. Vaak kun je nu al je wachtwoord intypen, gevolgd door ENTER. Maar als de computer is ingericht voor meerdere mensen, dan moet je eerst nog je eigen account gaan zoeken. Dat doe je zo:

5. Druk de TAB toets totdat je bij de lijst met namen komt.

6. Druk weer de TAB toets totdat je bij je eigen inlognaam komt.

7. Druk ENTER. Je springt naar het wachtwoordveld. Dit is een invoerveld. Als dat niet gebeurt, druk dan op de TAB toets totdat je op het invoerveld staat.

8. Typ je wachtwoord in en druk ENTER.

9. Je wordt nu ingelogd en kunt even later aan het werk.

Opmerking

Het wachtwoord kan ook een cijfercode zijn.

Hoe kan ik het inlogscherm vergroten?

Dat kan met de volgende sneltoetsen:

Sneltoetsen Windows

Vergroten : WINDOWSTOETS + PLUSTEKEN

Verkleinen : WINDOWSTOETS + MINTEKEN

Sneltoetsen Supernova

Vergroten in het inlogscherm : F8

Verkleinen in het inlogscherm : F7

Sneltoetsen Fusion

Vergroten in het inlogscherm : CAPS LOCK + PIJL OMHOOG

Verkleinen in het inlogscherm : CAPS LOCK + PIJL OMLAAG

2. Hoe kan ik het Windows vergrootglas gebruiken?

Je kunt alles wat op het scherm staat vergroten door de ingebouwde vergroting van Windows te gebruiken. Houd er rekening mee dat hierdoor een deel van het scherm buiten beeld zal vallen.

Let op: Wanneer je een vergrotingshulpmiddel zoals Supernova of Fusion gebruikt, dan is het beter om hiermee te vergroten. Sla in dat geval dit hoofdstuk over.

Sneltoetsen

Vergroten vergrootglas : WINDOWSTOETS + PLUSTEKEN

Verkleinen vergrootglas : WINDOWSTOETS + MINTEKEN

Volledig scherm vergroten : CTRL + ALF + F

Vergrootglas uitzetten : WINDOWSTOETS + ESCAPE

Opdracht

Zet het vergrootglas aan en maak het beeld een paar stappen groter.

Maak daarna de vergroting weer kleiner.

Zo doe je dat!

1. Druk WINDOWSTOETS + PLUSTEKEN. Het vergrootglas start. Linksboven en rechtsboven in beeld verschijnen plustekens.

2. Druk nogmaals WINDOWSTOETS + PLUSTEKEN om te vergroten. Hoe vaker je drukt, hoe meer je vergroot.

3. Let op: Als nu NIET het hele scherm wordt vergroot maar alleen een gedeelte, druk dan CTRL + ALT + F.

4. Verklein een paar keer met WINDOWSTOETS + MINTEKEN.

5. Zet nu de vergroting zo, dat jij prettig het scherm kunt lezen.

Opdracht: vergrootglas instellen

Als je het vergrootglas aanzet, verschijnt er een klein venstertje in beeld. Hiermee kun je instellen hoe groot de stappen zijn waarmee je vergroot. We gaan deze stapgrootte een stuk kleiner maken.

Zo doe je dat!

1. Druk op CTRL + WINDOWSTOETS + M. Het instellingenvenster voor het vergrootglas verschijnt.

2. Ga net een paar keer TAB naar de keuzelijst Zoomstap Wijzigen. Deze staat standaard op 100%.

3. Verklein met PIJL OMHOOG de stapgrootte naar bijvoorbeeld 10%. Wat is de kleinste stap die je kunt instellen?

4. Je kunt nu de nieuwe stapgrootte meteen uitproberen met WINDOWSTOETS + PLUSTEKEN of MINTEKEN.

5. Ga met TAB naar het aankruisvakje Kleuren Omkeren. Zet dit aan en met SPATIE. Wat gebeurt er nu?

6. Ze Kleuren Omkeren weer uit met SPATIE.

7. Ga met TAB naar de groep “Laat het vergrootglas volgen” en zet de indien nodig de volgende drie aankruisvakjes aan: Muisaanwijzer, Toetsenbordfocus en Tekstcursor.

   Dit zorgt ervoor dat het vergrote beeld netjes meeloopt als je aan het typen bent, of met muis of sneltoetsen navigeert.

8. Sluit het instellingenvenster met ALT + F4.

9. Vergroot en verklein nu een paar keer met de sneltoetsen.

Kan ik tussendoor ook de kleuren snel omkeren?

Ja, daar is een handige sneltoets voor. Je kan de kleuren op elk moment dat je wilt ook omkeren door de sneltoets CTRL + ALT + i te drukken. Probeer maar eens uit.

Hoe zet ik het vergrootglas uit?

Dat kan met de sneltoets WINDOWSTOETS + ESCAPE.

3. Hoe kan ik in Windows de kleuren omkeren?

Als je in Windows de kleuren omkeert worden zwarte letters wit, en een witte achtergrond wordt zwart. Dit kan prettiger zijn om te lezen omdat er dan minder licht uit het scherm komt.

Ook de kleuren veranderen: blauw wordt geel en andersom!

Kleuren omkeren kan met het Windows vergrootglas. Maar als je dat niet gebruikt is er nog een andere manier.

Let op: Wanneer je een vergrotingshulpmiddel zoals Supernova of Fusion gebruikt, dan is het beter om hiermee de kleuren aan te passen. Sla in dat geval dit hoofdstuk over.

Sneltoetsen

SHIFT + ALT + PRINTSCREEN : Kleuren omkeren aan of uitzetten.

Opdracht

Keer de kleuren om, en zet ze daarna weer terug.

Welke kleurinstelling vind je prettiger om teksten te lezen?

Zo doe je dat!

1. Druk SHIFT + ALT + PRINTSCREEN.

   Op een desktop pc met een los toetsenbord is de PRINTSCREEN toets meestal de derde toets helemaal rechtsboven.

   Op een laptop zit de PRINSTCREEN toets op ieder type laptop op een andere plek. Vaak moet je de Fn toets ingedrukt houden en een van de toetsen helemaal rechts op de bovenste rij drukken. Vraag je trainer eventueel om hulp.

2. De computer piept en vraagt om bevestiging. Druk ENTER.

3. Nu keren de kleuren om. Als het goed is zijn zwarte letters nu wit geworden, en de witte achtergrond zwart.

4. Druk SHIFT + ALT + PRINTSCREEN, De kleuren worden weer normaal.

Help, maar mijn zwarte letters worden niet wit!

Dat kan. Je computer kent verschillende kleurenschema’s. Het kan dus zijn dat op jouw computer een ander schema staat ingesteld. Gelukkig kun je instellen welk kleurenschema je met SHIFT + ALT + PRINTSCREEN oproept.

1. Druk de WINDOWSTOETS en typ: hoog contrast.

2. Druk ENTER. Het instellingenscherm verschijnt.

3. Ga naar de keuzelijst Contrastthena’s.

4. Druk ALT + PIJL OMLAAG. De lijst met kleurenschema’s verschijnt.

5. Ga met PIJL OMHOOG naar Geen.

6. Ga met TAB naar de knop Toepassen, en druk SPATIE.

7. Het nieuwe schema wordt meteen ingesteld.

8. Sluit het venster met ALT + F4.

Help, de sneltoets werkt niet!

De sneltoets SHIFT + ALT + PRINTSCREEN kan uitgeschakeld zijn. Zo zet je hem aan:

1. Druk de WINDOWSTOETS en typ: configuratiescherm.

2. Druk ENTER. Het configuratiescherm verschijnt.

3. Ga met SHIFT + TAB naar Toegankelijkheidscentrum en druk ENTER.

4. Ga met de TAB toets naar Hoog Contrast instellen, en druk ENTER.

5. Je staat nu op het vinkje Hoog contrast in- of uitschakelen. Zet het vinkje AAN met de SPATIE.

6. Je kunt ook nog op TAB drukken en het aankruisvak bij Waarschuwing weergeven…. uitzetten, Hierdoor hoef je niet meer te bevestigen als je hoog contrast inschakelt.

7. Met nogmaals TAB kun je het aankruisvak om geluid te spelen aan- of uitzetten.

8. Ga met TAB naar de OK knop en druk ENTER.

Tip: bevestigen met ENTER uitschakelen

Je kunt Hoog Contrast ook inschakelen zonder met ENTER te hoeven bevestigen. Hoe je dit doet, kun je hierboven lezen bij het onderdeel Help, de sneltoets werkt niet!

4. Een programma starten met het startmenu

Je kan op verschillende manieren een programma of app op je computer starten. Een van die manieren is via het startmenu. In het startmenu vind je een lijst van alle programma’s die op de computer staan.

De startmenu knop vind je helemaal linksonder op het scherm, en kun je activeren met een speciale toets: de WINDOWSTOETS. Deze toets vind je twee posities links van de spatiebalk.

Sneltoetsen

Startmenu : WINDOWSTOETS

Programma afsluiten : ALT + F4

Naar alle programma’s : WINDOWSTOETS, 2x TAB, SPATIE

Programma map uitvouwen of invouwen: ENTER

Opdracht: lijst van alle programma’s

Zoek het programma Instellingen uit de lijst van alle programma’s. Open het, en sluit het weer.

Zo doe je dat!

1. Druk de WINDOWSTOETS.

2. Ga met TAB naar de knop Alle apps.

3. Druk ENTER. De lijst met alle apps verschijnt.

4. Druk PIJL OMLAAG en herhaal dit. Je passeert alle programma’s. Na een tijdje passeer je de letter A.

5. Ga verder met PIJL OMLAAG. Je loopt nu door de lijst met programma’s die alfabetisch in een lijst staan. Hoeveel programma’s zijn er met de letter C?

6. Druk nu de letter k om snel naar de programma’s met de letter i te gaan. Vanaf hier kun je weer verder met PIJL OMLAAG.

7. Zoek nu het programma met de naam Knipprogramma.

8. Druk ENTER om Knipprogramma te openen.

9. Het startmenu verdwijnt en Knipprogramma wordt geopend.

10. We gaan hier niets mee doen. Druk ALT + F4 om het Knipprogramma weer te sluiten.

Wat zijn mappen?

In de programmalijst kwam je misschien hier en daar ook een map tegen. Je schermlezer meldt dan zoiets als: map, samengevouwen, 3 items.

In een map staan een aantal programma’s bij elkaar. Je kunt zo’n map openen met ENTER, zodat hij uitvouwt en je met PIJL OMLAAG bij het programma kunt komen.

Opdracht: programma in een map openen

Zoek en start in de map Chrome-apps het programma YouTube.

Zo doe je dat!

1. Druk WINDOWSTOETS en ga met TAB naar alle Apps en druk ENTER. Je bent nu in de lijst van alle apps.

2. Ga naar de map Chrome-apps. Druk ENTER zodat de map wordt uitgevouwen. Zegt je hulpmiddel nu iets?

3. De map is nu uitgevouwen. Ga met PIJL OMLAAG naar YouTube.

4. Druk ENTER. YouTube start.

5. We gaan hier niets mee doen. Sluit YouTube weer met ALT + F4.

5. Een programma starten met de zoekfunctie

Je kan op verschillende manieren een programma of app op je computer starten. Als je weet hoe je de naam van het programma schrijft kun je ook de naam intypen. De computer zoekt dan het programma voor je op.

Sneltoetsen

Zoekfunctie : WINDOWSTOETS, typ de naam, ENTER

Opdracht

Zoek en start het programma Kladblok. Sluit het daarna weer.

Zo doe je dat!

1. Druk de WINDOWSTOETS.

2. Typ: Kladblok. Let op: Het kan zijn dat je hulpmiddel nu niks zegt!

3. Druk ENTER. Kladblok start. Je hulpmiddel zal dit melden.

4. Sluit kladblok weer met ALT + F4.

Moet je altijd de hele programmanaam typen?

Nee, dat hoeft niet. Je kan ook de eerste paar letters van de naam typen. Maar je loopt dan het risico dat er een ander programma gestart wordt dat met dezelfde letters begint. Druk in dat geval de WINDOWSTOETS opnieuw in en typ opnieuw.

Mag ik een typfout maken?

Als je een typfout maakt kan het zijn dat er niets gebeurt als je ENTER drukt.

Opdracht: programma zoeken met een paar letters

Zoek en start het programma instellingen, maar typ alleen de eerste paar letters. Sluit het dan weer. Werkte het?

Zo doe je dat!

1. Druk de WINDOWSTOETS.

2. Typ de letters i en n.

3. Druk ENTER. Start nu Instellingen of een ander programma?

4. Sluit Instellingen of het andere programma weer met ALT + F4.

6. Een programma starten vanaf het bureaublad

Je bureaublad is het eerstescherm dat je na het inloggen in beeld krijgt. Het bureaublad beslaat je hele scherm. Het is een soort tafelblad waar allemaal dingen op liggen. Dit kunnen documenten zijn, maar je kunt er ook icoontjes op vinden waarmee je een programma kunt starten. Deze programma icoontjes moeten er dan wel op gezet zijn, door jou of eerder tijdens de installatie van de computer.

Een icoon dat je op elke computer op het bureaublad kunt vinden is de Prullenbak. Die gaan we nu zoeken.

Sneltoetsen

Naar bureaublad : WINDOWSTOETS + D

Opdracht

Open de prullenbak vanaf het bureaublad, en sluit het weer.

Zo doe je dat!

1. Druk WINDOWSTOETS + D. Ofwel: je houdt de WINDOWSTOETS ingedrukt en terwijl je dat doet typ je de letter D. Daarna laat je de WINDOWSTOETS weer los.

2. Je bent nu op het bureaublad. Het kan zijn dat je daar al was. In dat geval zal je hulpmiddel niets zeggen.

3. Druk de letter p en herhaal dit tot je de prullenbak hebt gevonden.

4. Druk ENTER om de prullenbak te openen.

5. Sluit de prullenbak weer met ALT + F4.

Hoe vind ik iets op het bureaublad?

Op het bureaublad staan de iconen niet netjes naast of onder elkaar, maar in een raster. Dit maakt het lastig om met de PIJL toetsen een icoon makkelijk te vinden.

Gelukkig kun je wel de eerste letter van de naam typen.

Opdracht

Ga na hoeveel iconen met de letter m op je bureaublad staan.

Zo doe je dat!

1. Druk WINDOWSTOETS + D. Je bent nu op het bureaublad.

2. Druk de letter m. Je staat nu op het eerste icoon met een m.

3. Herhaal de letter m, net zo lang tot je weer bij het eerste icoon bent. Hoe vaak heb je de m gedrukt?

4. Probeer nu ook een paar andere letters uit.

Tip: alternatieve sneltoets

Vind je WINDOWSTOETS + D lastig om in te drukken? Dan kun je kiezen uit twee oplossingen:

1. Veel desktop computers hebben aan de rechterkant van de spatiebalk ook een WINDOWSTOETS. Als je die gebruikt gaat het misschien makkelijker. Bij laptops ontbreekt deze toets echter vaak.

2. Een ander manier is om in plaats van WINDOWSTOETS + D de sneltoets WINDOWSTOETS + M typen.

7. Vastgemaakte programma’s

Er zijn best veel programma’s op je computer. Misschien gebruik je er maar een paar. Daarom vind je in het strartmenu ook een lijst van favoriete programma’s. Windows noemt dit Vastgemaakte programma’s.

Sneltoetsen

Startmenu : WINDOWSTOETS

Programma afsluiten : ALT + F4

Naar vastgemaakte programma’s: WINDOWSTOETS, TAB, PIJL RECHTS

Opdracht: lijst vastgemaakte programma’s

Start het programma Instellingenuit de lijst van vastgemaakte gebruikte programma’s.

Sluit het programma daarna weer.

Zo doe je dat!

1. Druk de WINDOWSTOETS.

2. Druk TAB. Je komt nu in de lijst van Vastgemaakte programma’s.

3. Druk een paar keer PIJL RECHTS. Je loopt nu door de lijst van vastgemaakte programma’s. Met PIJL LINKS kun je weer terug.

4. Kies het programma Instellingen.

5. Druk ENTER. Het programma start.

6. Druk ALT + F4 om het programma te sluiten.

Opdracht: kun je ook de eerste letter typen?

Ga na of je in de lijst met vastgemaakte programma’s ook de eerste letter kunt gebruiken om bijvoorbeeld snel naar het programma Instellingen te gaan.

Werkt het, of werkt het niet?

8. Wat is het snelmenu?

Je kunt met sneltoetsen opdrachten geven aan de computer. Maar als er voor een opdracht geen sneltoets is, kun je het snelmenu gebruiken. De snelmenu toets is meestal de derde toets rechts van de spatiebalk, naast de rechter CTRL toets. Als je toetsenbord geen snelmenu toets heeft kun je ook SHIFT+F10 indrukken.

Als je het snelmenu opent krijg je een lijst van opdrachten die je op dat moment kunt uitvoeren. Je kunt met PIJL OMLAAG selecteren.

Sneltoetsen

Snelmenu : SNELMENU of SHIFT + F10

Snelmenu verlaten : ESCAPE

Een opdracht geven : SNELMENU, PIJL OMLAAG, ENTER

Opdracht

Op het bureaublad vind je de Prullenbak. Ga na welke snelmenu opdrachten je bij de Prullenbak kunt uitvoeren. Je hoeft ze niet allemaal te begrijpen. Hoeveel zijn het er? Druk ESCAPE als je klaar bent.

Zo doe je dat!

1. Druk WINDOWSTOETS + D. Je bent nu op het bureaublad.

2. Druk de letter p en herhaal dit tot je de prullenbak hebt gevonden.

3. Druk SNELMENU en loop met PIJL OMLAAG door de opties. Hoeveel zijn het er?

4. Misschien kwam je er zelf achter dat als je bij het laatste item bent, je met PIJL OMLAAG weer bij het eerste item komt. Je gaat dus rond in het menu!

5. Druk ESCAPE. Het snelmenu sluit zodat je geen opdracht geeft.

Opdracht

Open het programma Kladblok. Vind je nu andere opdrachten in het snelmenu dan bij de prullenbak?

Zo doe je dat!

1. Open het programma Kladblok.

2. Druk SNELMENU en loop met PIJL OMLAAG door de opties. Hoeveel zijn het er en zijn ze anders dan bij de prullenbak?

3. Druk ESCAPE en sluit Kladblok met ALT + F4.

Wat doe ik als er geen Snelmenu opdracht is?

Als je in een programma werkt vind je een overzicht van alle opdrachten in het zogenaamde menu. Als er geen menu is vind je het overzicht in het zogenaamde lint. Het menu of lint vind je bovenaan in het programmavenster. Een opdracht geven vanuit het menu of het lint is een stuk ingewikkelder dan een sneltoets of het snelmenu. In de training zullen we daarom alleen een opdracht met menu of lint geven als dat niet op een andere manier kan.

Wat is Meer Opties in het snelmenu?

In het snelmenu kwam je ook onderin de opdracht Meer Opties Weergeven. Zoals de naam zegt kun je hier nog meer opties van het snelmenu tevoorschijn toveren. Je doet dit met ENTER.

Opdracht: Meer opties

Ga via de knop Meer Opties na hoeveel andere snelmenu opdrachten er nog meer zijn.

Zo doe je dat!

1. Ga naar het bureaublad en selecteer de prullenbak.

2. Druk SNELMENU en ga met PIJL OMLAAG naar: Meer Opties.

3. Druk ENTER. Nu verschijnt de lijst met Meer Opties.

4. Loop met PIJL OMLAAG door de opties. Hoeveel zijn het er?

9. Navigeren tussen programma vensters

Soms is het handig om met meerdere programma’s tegelijk te werken.

Bijvoorbeeld als je tekst van het ene programma naar het andere wilt kopiëren. Je kunt dan met een sneltoets makkelijk van het ene naar het andere programma schakelen. Ook kun je de sneltoets gebruiken om na te gaan welke programma’s openstaan die je misschien nog wilt sluiten.

Als je schakelt naar een ander venster wordt dat venster actief en verschijnt op de voorgrond. Je kunt dan in dat venster werken. Het venster dat je verlaat parkeer je dan zolang even naar de achtergrond.

Sneltoetsen

Schakelen tussen programma’s : ALT + TAB

Opdracht

Open het programma Wordpad en daarna Kladblok. Schakel van Kladblok naar Wordpad en weer terug.

Zo doe je dat!

1. Druk de WINDOWSTOETS en typ: WordPad.

2. Druk ENTER zodat Wordpad opent.

3. Open op dezelfde manier Kladblok. Kladblok is nu actief.

4. Nu ga je schakelen. Houd de ALT toets ingedrukt en druk kort op de TAB toets. Laat daarna de ALT toets weer los.

5. Als het goed is vertekt je hulpmiddel dat je nu in Wordpad bent.

6. Schakel op dezelfde manier weer naar Kladblok.

7. Laat de twee vensters nog even openstaan.

Kan ik tussen nog meer programma’s schakelen?

Ja, dat kan. Je moet dan de ALT toets ingedrukt blijven houden en op de TAB toets blijven drukken om naar het juiste programma te schakelen.

Opdracht

Open nu ook nog het programma Instellingen. Schakel daarna naar Wordpad. Schakel daarna naar Kladblok.

Zo doe je dat!

1. Open het programma Instellingen. Hoeveel programma’s zijn nu actief?

2. Houd de ALT toets ingedrukt en druk een paar keer op de TAB toets tot je bij Wordpad bent.

3. Laat dan de ALT toets los.

4. Nu is Wordpad actief. Schakel op dezelfde manier naar Kladblok.

5. Is Instellingen nog actief? Hoe kan je dit controleren?

6. Schakel naar Instellingen en sluit met ALT + F4. Wie zijn er nu nog actief?

7. Sluit ook alle andere vensters.