Alternatieven voor de Daisyspeler
Louis Pool en Cisca van Dieren, Koninklijke Visio
Kirsten de Haan, Hugo van Versendaal, Alexander Baars, Lisanne Aardoom, Dedicon
Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de Koninklijke Bibliotheek.
Dedicon produceert al jaren gesproken boeken, kranten en tijdschriften in een
zogeheten Daisy-formaat voor Bibliotheekservice Passend Lezen en distribueert
deze op cd’s. Voor het beluisteren van deze cd’s zijn er speciale Daisyspelers
op de markt. Door de opkomst van alternatieve manieren om deze boeken te
beluisteren, zoals apps en cd-loze Daisy-apparaten, daalt het aantal uitgeleende
gesproken producten op cd. Daarnaast is de cd als informatiedrager op z’n
retour; dat geldt ook voor cd-branders en onderdelen daarvan. Om deze reden
heeft Dedicon een marktverkenning uitgevoerd naar de impact van het verdwijnen
van de cd op het lezen van Daisy-boeken en welke maatregelen er genomen zouden
moeten worden (Dedicon, 2019).
Er bestaan al alternatieve manieren om luisterboeken te luisteren, zoals een
Webbox of een app van Dedicon voor gebruik op een tablet of smartphone, maar die
kunnen voor sommige ouderen of mensen met weinig technische kennis toch nog
lastig zijn. Voorwaarde voor een alternatief op de Daisyspeler is dan ook dat
het apparaat makkelijk te bedienen is en niet te veel extra functies heeft.
Het is voor Dedicon in deze fase vooral belangrijk om te weten waar gebruikers
van Daisy-boeken, en Daisy-cd’s in het bijzonder, behoefte aan hebben. Daarom is
er een onderzoek opgezet, waarin met ervaringsdeskundigen bij Visio op de
locaties Apeldoorn en Vught gekeken is naar twee alternatieve apparaten. Dit
zijn de Envoy Connect en Google Home. Beide apparaten zijn eenvoudig in gebruik,
maar verschillen erg van elkaar. Zo is Google Home bedoeld voor thuisgebruik en
volledig spraakgestuurd, terwijl je de Envoy overal mee naartoe kunt nemen en is
deze alleen met knoppen te bedienen. Dat is ook de reden dat deze twee gekozen
zijn: het doel van het onderzoek was niet om te bepalen welke van deze twee
apparaten de Daisy-cd moet gaan vervangen, maar meer om een antwoord te krijgen
op de vraag: wat voor soort apparaat is er geschikt voor de doelgroep voor wie
de huidige alternatieven voor de cd moeilijk of niet te bedienen zijn. Dedicon
gaat hier verder mee aan de slag bij het ontwikkelen van hun eigen producten.
Wil je meer weten over de twee apparaten en hoe het testpanel deze hebben
ervaren, lees dan verder.
Hoe hebben we getest?
Het onderzoek is uitgevoerd met een groep slechtzienden en blinden op de Visio
locaties in Vught en Apeldoorn. De locatie in Vught is een verzorgingstehuis
voor ouderen met een visuele beperking en op de locatie in Apeldoorn kunnen
blinde en slechtziende volwassenen terecht voor revalidatie. In een paar
bijeenkomsten zijn de apparaten uitgebreid behandeld. De deelnemers kregen de
opdracht om op de apparaten een boek te zoeken, een boek af te spelen en om na
te denken of zij op het apparaat nog bepaalde zaken missen.
Envoy Connect
De Envoy Connect is een handzaam en compact apparaatje, met als enige functie
het kunnen lezen van Daisyboeken. De fabrikant beoogt hiermee dat dit op een
eenvoudige manier kan. Het is ontwikkeld in samenwerking met Vision Australia,
de Australische dienstverlener die Daisy-boeken, -kranten en -tijdschriften
produceert en levert aan mensen met een visuele beperking. Vision Australia is
helemaal afgestapt van het produceren van Daisy-cd’s. In Australië wordt de
Envoy Connect dan ook al veel gebruikt.
Het apparaatje past makkelijk in je hand. Er zitten zeven knoppen op, verdeeld
in twee rijen. Elke knop is op een andere manier voelbaar gemaakt, om een
duidelijk onderscheid te kunnen hebben tussen de knoppen. Zo is de afspeelknop
verzonken, steekt de doorspoelknop uit en bevat de boekenplakknop een paar
puntjes. De pictogrammen die erop staan waren door de meeste deelnemers niet
goed af te lezen, waardoor de Envoy Connect beter non-visueel te gebruiken is.
De boeken kun je luisteren met een ingebouwde speaker of via een koptelefoon.
Leuke toevoeging is dat op de achterkant een zonnepaneeltje zit waar je de Envoy
Connect mee kan opladen. Dit kan ook met een kabel en de batterij gaat dan acht
uur mee. Het zonnepaneeltje zorgt ervoor dat hij minder vaak via het lichtnet
opgeladen hoeft te worden.
Met het middelste knopje van de bovenste rij kun je wisselen tussen boeken. Dit
is de boekenplank. Elke keer als je hierop drukt, hoor je de titel van het
volgende boek op de boekenplank. Wanneer je aan het einde van de reeks bent,
begint hij weer opnieuw. Dit gaat maar één kant op, wat het lastig kan maken als
er veel boeken op staan. Het wisselen tussen twee boeken duurde voor sommigen
daarbij ook wat lang. Met de onderste rij knoppen is het mogelijk om de spraak
te pauzeren of om terug of vooruit te spoelen. Met het rechterknopje op de
bovenste rij is het mogelijk om een timer voor slaapstand in te stellen.
In de Envoy Connect zit acht gigabyte geheugen waar tot 30 boeken op kunnen. Het
geheugen is nog uit te breiden met een micro-sd-kaartje. Door het lichte gewicht
van het apparaat, 50 gram, is het makkelijk per post te versturen. In Australië
bestaat de mogelijkheid om het apparaat naar Vision Australia op te sturen,
waarna je hem na een paar dagen terugkrijgt met de gewenste boeken erop. Ook is
het mogelijk om de boeken te downloaden en via een computer erop te zetten.
Dit vond het testpanel
Bij het eerste gebruik bleek de Envoy Connect voor velen nog wat ingewikkeld.
Iedereen kreeg de gelegenheid om hem een paar weken thuis te gebruiken, waarna
de deelnemers uit Apeldoorn er met behulp van de handleiding zelf uit zijn
gekomen. Voor de deelnemers in Vught bleef de bediening nog lastig. De kleine
knopjes waren voor hen lastig te voelen en het aantal vonden ze teveel. In Vught
kwam iemand met het idee om de Envoy Connect te koppelen aan een soort docking
station voor thuisgebruik die met grotere en makkelijker voelbare knoppen is
uitgerust.
Voordelen:
Nadelen:
Het wisselen tussen boeken gaat maar één kant op en wordt door sommigen als
traag ervaren
Bij het erop zetten van de boeken heb je óf een computer nodig, óf je moet
het apparaat opsturen en ben je de Envoy Connect een paar dagen kwijt
Het geluid uit de speaker vonden sommigen wat schel klinken
Er kan geen bluetooth koptelefoon op aangesloten worden
De afspeelsnelheid is niet aan te passen
De batterijduur is niet op te halen
De knopjes kunnen voor ouderen lastig te voelen zijn
Google Home
Voor sommigen zal de Google Home al een bekend apparaat zijn. Het is een ronde
speaker die volledig met je stem te bedienen is. Door tegen het apparaat “Hey
Google” te zeggen, maak je hem wakker en kan je een vraag stellen of een
opdracht geven. Je kan bijvoorbeeld vragen wat het weer morgen wordt, of om de
radio aan te zetten. Er zit geen schermpje of knoppen op. Je kan enkel op de
zijkant tikken om het volume aan te passen en enige visuele feedback wordt
gegeven via vier gekleurde lampjes. Voor dit onderzoek heeft Dedicon een
testprogramma ontwikkeld waarmee je met Google Home Daisyboeken kunt lezen.
Hiermee is het testpanel aan de slag gegaan.
Nadat je “Hey Google” hebt gezegd, vraag je aan Google Home of het apparaat
contact kan maken met Bibliotheekservice Passend Lezen. Je kan vervolgens vragen
wat er op je boekenplank staat. De boeken worden opgelezen in groepjes van vijf
boeken. Zodra hij vijf boeken opgenoemd heeft, vraagt hij of hij verder zal gaan
naar de volgende vijf. Als je een van de vijf in het rijtje wilt luisteren, noem
je de titel ervan op, waarna het boek wordt afgespeeld. Als je direct al weet
welk boek je wilt hebben, kun je Google Home ook vragen naar dat specifieke boek
en hoef je niet de boekenplank door. Als je tijdens het luisteren het boek wilt
pauzeren of naar een ander hoofdstuk wilt gaan, roep je weer “Hey Google” en
geef je vervolgens je de juiste opdracht.
Dit vond het testpanel
Het lukte de deelnemers over het algemeen prima om met Google Home en het
Dedicon programma een boek te vinden en te kunnen lezen.
De testversie van de Dedicon software beschikte nog niet over alle beoogde
functies. Daarom is met de deelnemers gesproken over welke functies die nu nog
ontbreken zij handig zouden vinden, zoals de spreeksnelheid aanpassen of een
nieuw boek opzoeken in de catalogus. Hierbij was het een discussiepunt of
spraakopdrachten in spreektaal zouden moeten zijn of kort en zakelijk. Voor de
spreeksnelheid zou je kunnen zeggen: “zet spreeksnelheid op 110%” of “verhoog de
spreeksnelheid” waarna de Google Home dit zelf in stapjes van 10% doet. Het zou
daarom nog handiger kunnen zijn als Google Home naar beide opdrachten luistert.
Bij het zoeken naar een nieuw boek uit de catalogus was iedereen van mening dat
dit het beste kon lijken op de manier waarop je een bestaand boek van de
boekenplank selecteert. Je zou bijvoorbeeld kunnen vragen naar een genre,
waarbij weer in groepjes van vijf de boeken worden opgenoemd. Ook zou je,
wanneer je de titel van een specifiek boek weet, hier ook weer direct naar
kunnen vragen.
Voordelen:
Door de gesproken feedback voelt het intuïtief aan
Er zijn meerdere mogelijkheden met de Google Home zoals radio, muziek of een
agenda
Boeken kunnen er direct op gezet worden
Nadelen:
Het is bij Google Home belangrijk dat je exact weet hoe je de vraag moet
stellen. Het kan frustrerend zijn als hij je niet begrijpt
Er is een internetverbinding nodig en eenmalig een smartphone of tablet om
Google Home in te stellen
Google Home moet aan de netstroom zitten en kan niet onderweg gebruikt
worden.
Het is niet gemakkelijk om een draadloze koptelefoon aan te sluiten aan
Google Home.
Conclusie
De Envoy Connect en Google Home zijn beide eenvoudig te gebruiken als je
Daisyboeken wilt lezen. Wanneer je alleen boeken wilt luisteren heb je op de
Envoy Connect maar twee knoppen nodig en op de Google Home hoef je maar twee
vragen te stellen. Toch werden de kleine knoppen op de Envoy Connect door
sommige testers als een hindernis ervaren. De Google Home had op dat punt
duidelijk een streepje voor.
De werking van de twee apparaten en de setting waarin je een boek kan lezen is
sterk verschillend. Hoe belangrijk de voor- en nadelen zijn hangt af van
persoonlijke voorkeuren. Wil je bijvoorbeeld alleen binnenshuis boeken luisteren
of ook buiten de deur? Wil je zelf boeken op de boekenplank zetten of laat je
dit liever doen door anderen? Het duurt nog een paar jaar voor de Daisy-cd’s
daadwerkelijk eruit gaan en het is de vraag of de Envoy Connect of de Google
Home de Daisyspeler ook daadwerkelijk gaan vervangen. Dedicon zal de komende
tijd, in nauwe afstemming met stakeholders waaronder BPL, CBB en Visio, nadenken
over eenverder onderzoek doen naar de best passende oplossingen. Eén van de
zaken waar Dedicon zich ook op gaat richten is een onderzoek naar geschikte
alternatieven voor hun app voor smartphones en tablets. De Koninklijke
Bibliotheek is voornemens verder onderzoek naar simpele alternatieven te blijven
faciliteren.
Visio Living Experience
Dit onderzoek is uitgevoerd bij Koninklijke Visio met werkgroep leden van de
werkplaats Living Experience te Apeldoorn en Vught. De werkplaats streeft naar
het op een professionele wijze bij elkaar brengen van partijen met verschillende
achtergronden: onderwijs, zorg, cliënten en leveranciers om samen te leren van
innovatieve (technologische) producten.
Op de site van Megavoice vind je meer informatie over Envoy
Connect.
Op het Visio Kennisportaal vind je meer informatie over de Google
Home.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org