Esther Dubbeldam, Koninklijke Visio
VisioKiddo is een serie artikelen met tips voor ouders en verzorgers van een
kind tot zeven jaar met een visuele beperking.
Het thema van deze aflevering is Visuele training en de iPad. We leggen uit wat
visuele training is en hoe je de iPad en apps daarbij als middel kunt gebruiken.
Tip: Lees ook de andere uitgaven van
VisioKiddo.
Wat is visuele training?
Visuele training is het stimuleren van de visuele (basis)vaardigheden, zoals:
Visueel bewustzijn (het begrijpen dat er iets is om naar te kijken)
Fixeren.
Volgen.
Verplaatsen van de blik (wisselend fixeren).
Scannen (combinatie van eerste 4 basisvaardigheden).
Visuele selectieve aandacht.
Waarneming zoals:
Visuo-motoriek.
Visueel werkgeheugen.
Het doel van visuele training is dat een slechtziend kind optimaal gebruik leert
maken van zijn visuele mogelijkheden die op grond van zijn medische diagnostiek
mogelijk zijn.
Tijdens de visuele training wordt rekening gehouden met de volgende
aandachtspunten:
Welke visuele vaardigheid er getraind moet worden, bijvoorbeeld het aanleren
van een effectieve kijkstrategie of het leren herkennen van afbeeldingen
vanuit verschillende perspectieven
Motivatie van het kind (aansluiten bij belangstelling en wat het zelf wil
leren)
Optimale kijkomstandigheden:
Houding (kijkhouding, zithouding
Verlichting - zonwering
Vergroting, loep, plat/schuin/frontaal aanbod, kijkafstand,
kleurgebruik, contrast
Aangepast teken en schrijfgerei
Structuur in het aanbod van materiaal
Beginnen bij wat er goed gaat
Logische opbouw in aanbod
Benoemen van de strategie en de deelstappen
Tempo aanpassen
Herhaling - herkenbaarheid
Toewerken naar zelfstandigheid
De visuele training vindt plaats op de locatie waar het kind zich bevindt zoals:
thuis, kinderdagverblijf of op school. De ontwikkelingstherapeut geeft de
training aan het kind maar betrekt ook de ouders/verzorgers of andere betrokken
rondom het kind erbij, zodat anderen het kind ook kunnen stimuleren waardoor het
kind optimaal baat heeft bij de visuele training.
Visuele training met behulp van de iPad
Naast het gebruik van concreet (spel)materiaal kan ook de iPad ingezet worden
als (trainings)middel bij de visuele training.
Er zijn veel verschillende apps voor kinderen beschikbaar. Sommige van deze apps
zijn gratis verkrijgbaar. Op
kleutersdigitaal.nl
is een mooie lijst samengesteld. Hierin staat kort beschreven wat elke app
inhoudt. Als u op de website van kleutersdigitaal tikt op “Lees alles over deze
app”, volgt er een uitgebreidere beschrijving van de app. Let op, sommige
apps in deze lijst zijn niet meer verkrijgbaar.
Er zijn veel verschillende apps voor kinderen beschikbaar.
Het beoordelen of de apps geschikt zijn is niet eenvoudig, want dat hangt van
meerdere aspecten af. Bijvoorbeeld: hoe is de visus, is er een
kleurwaarnemingsstoornis of is er sprake van informatieverwerkingsproblemen?
We lichten twee apps toe en beschrijven voor welke kijktrainingsdoeleinden deze
bruikbaar kunnen zijn. Ook geven we tips in het aanbieden van deze apps.
App Teachers’ Pack 3
Download de app Teachers Pack in de Apple
Appstore
Deze app wordt veel gebruikt door de ontwikkelingstherapeuten, Van de
ontwikkelaars van deze app is er ook Teachers’ Pack 1 en 2 beschikbaar. Mochten
ze niet meer gratis beschikbaar zijn, is het zeker de moeite waard om ze aan te
schaffen. In deze Teachers’ pack app, zijn 15 andere apps van deze ontwikkelaar
gebundeld. Deze worden verderop beschreven. Per app zijn er 12 oefeningen die
doorlopen kunnen worden.
Je kunt in willekeurige volgorde de apps beginnen door er op te tikken, daarna
starten de oefeningen.
In de app kan je onderaan bij opties het volgende instellen:
Beheer gebruikers, hiermee kan je voor elk kind een account aanmaken indien
gewenst
Bekijk scores: hiermee kan je volgen waar er fouten gemaakt zijn en hoelang
er mee gespeeld is
Een specifiek bord opstarten of achtereenvolgens opstarten
In deze app kan je ook volgen hoe jouw kind de oefening gedaan heeft.
Als alternatief kan je ook de losse apps uit deze pack downloaden van de
ontwikkelaars van My First app. Je kan
dan uitproberen of de app geschikt is voor jouw kind, want bij de meeste apps
uit deze serie zijn de eerste twee oefeningen gratis te gebruiken, de rest moet
via in-app bijgekocht worden.
Het fijne van deze app is dat er geen taal bij komt kijken en dat de meeste
oefeningen overzichtelijk staan ingedeeld.
Nadeel van deze app is dat sommige afbeeldingen klein zijn. Om de afbeeldingen
te vergroten kan je de zoomfunctie op de iPad bij “instellingen” aanzetten.
Tip: bekijk de video over de iPad
Zoomfunctie
en de vervolgvideo over de
vingerbewegingen
op het Visio Kennisportaal. Hier kun je
antwoorden vinden op digitale vragen.
Mocht je bij het instellen van de zoomfunctie nog meer hulp nodig hebben, neem
dan gerust contact op met Koninklijke Visio. Onze contactgegevens vind je aan
het eind van dit artikel.
In de app Teachers’ Pack 3 staan zoals eerder genoemd 15 verschillende spellen
en is er een opbouw in moeilijkheidsgraad. Korte uitleg van de verschillende
spelletjes:
1. Build it
Hierbij ga je ordenen op eigenschappen, bijvoorbeeld van groot naar klein, van
onder naar boven opbouwen.
Het is onder andere bruikbaar bij het trainen van deel/geheel en
detailwaarneming.
Tips en tricks
- Weet jouw kind wat de losse onderdelen voorstellen? Laat jouw kind eerst
alle losse onderdelen benoemen. Worden de voeten herkend? Soms zijn die als
cirkels getekend en zijn daardoor lastiger te herkennen.
2. Sorting
Sorting gaat over categoriseren van afbeeldingen.
Overzichtelijk, 1 afbeelding in het midden, keuze uit 2 plekken.
Onder andere bruikbaar bij het trainen van detailwaarneming, kijkstrategie.
Tips en tricks
Ga na of jouw kind weet wat de afbeelding voorstelt. Laat het eerst zelf
bedenken waarom bepaalde voorwerpen bij elkaar horen en stel daarna pas
hulpvragen. Bijvoorbeeld: kan dit vliegen of zwemt het, waar kun jouw dat
aan zien?
Laat jouw kind de afbeeldingen netjes naast elkaar neerzetten van links naar
rechts.
3. My Mosaic 1 en 2
Dit spel draait om het namaken van een patroon.
Het is onder andere bruikbaar bij het trainen van de kleurherkenning en
kijkstrategie.
Tips en tricks
Werk van links naar rechts of juist van boven naar beneden.
Bij kinderen met aandachtsproblemen kan er te veel informatie staan. Dek dan
de rijen af. Let erop dat het afdekvel niet tegen het scherm komt.
Laat eerst een bepaalde kleur zoeken en invullen.
Wilt jouw kind meer uitdaging laat het dan met behulp van ruimtelijke
begrippen het patroon invullen. Bijvoorbeeld: vul eerst de middelste vorm in
of maak eerst de derde rij.
4. Dot2dot
In de opdrachten van Dot2Dot wordt een stippentekening gemaakt door een lijn te
trekken van stip naar stip. De eerste stip licht telkens op en trekt daarmee
goed de aandacht. De volgende stip wordt oranje van kleur tussen de overige
grijze stippen en zal oplichten. Als alle stippen verbonden zijn, volgt er een
plaatje. Deze plaatjes zijn vrij abstract.
Het is onder andere bruikbaar bij het trainen van de visuomotoriek.
Tips en tricks
Herkent jouw kind de afbeelding? Zo niet, laat dan plaatjes zien die
duidelijker zijn en benoem de eigenschappen waaraan de getekende afbeelding
herkend kan worden. Bijvoorbeeld: bij de vlieger de ruitvorm.
Zonder kleurwaarneming zal de volgende stip moeilijker op te merken zijn.
Bekijk eerst samen of de stip voldoende contrast biedt ten opzichte van de
overige stippen. Zo niet, sla deze oefening dan over.
Heeft jouw kind meer uitdaging nodig? Gebruik dan eens een iPad stylus. De
ontwikkelingstherapeut kan adviseren welke hiervoor geschikt is.
5. Maze 1, 2 en 3
Dit spel draait om het volgen van een doolhof, de achtergrond en informatie
wordt snel druk in Maze 1.
Het is onder andere bruikbaar bij het trainen van de visuomotoriek en visueel
ruimtelijke waarneming.
Tips en tricks
Laat jouw kind eerst alleen met de ogen de weg zoeken en de mogelijkheden
proberen. Laat het daarna pas het poppetjes met de vinger verplaatsen.
Voor kinderen die het moeilijk vinden om iets terug te vinden in een grote
hoeveelheid informatie kan deze app lastig zijn. Bij Maze 2 en 3 zijn
duidelijkere lijnen getekend die sturing en meer houvast bieden.
Maak eens een beeldschermfoto en print deze vergroot uit. Hierdoor worden de
tussenruimtes groter.
Gebruik bijvoorbeeld een Stabilo Woody
kleurpotlood
om de weg te tekenen. Verkrijgbaar in meerdere online winkels.
6. Dinos jigsaw
Dit spel draait om het opbouwen van een afbeelding binnen een contour.
Onder andere bruikbaar bij het trainen van deel/geheel, detailwaarneming.
Tips en tricks
Kan jouw kind al aan de uitlijning zien wat het voorstelt? Zo niet, vraag
dan eens: “Waar lijkt het op?”
Laat je kind de losse onderdelen benoemen, bijvoorbeeld: zadel, trapper,
stuur.
Blijft de herkenning uit, haal dan eens een vergelijkbaar echt voorwerp of
foto van het voorwerp erbij. Hiermee vul je de visuele databank van jouw
kind. Om te begrijpen wat iets is, moet het namelijk eerst in het echt
gezien worden. Daarna kan je kind het (beter) herkennen in een getekende
afbeelding.
Herkent jouw kind dat het losse onderdeel een arm of been is? Betrek hier
ook eens het eigen lichaam bij. Bijvoorbeeld: “Waar zit jouw arm?” En
gebruik ruimtelijke begrippen: “Zitten jouw voeten boven of beneden?”
Jigsaw puzzle
In dit spel ga je vormen terugplaatsen in de contourpuzzel.
Het is onder andere bruikbaar bij het trainen van deel/geheel, vormherkenning,
visuomotoriek.
Tips en tricks
Zijn de lijnen duidelijk genoeg te zien voor jouw kind?
In het platte vlak is deze oefening een stuk moeilijker dan met echt
3D-materiaal. Lukt het jouw kind nog niet in het platte vlak? Vraag dan aan
een ontwikkelingstherapeut met welk 3D-spelmateriaal dit ook geoefend kan
worden.
8. Animated puzzle 1 en 2
Een puzzel met 4, 6 of 9 bewegende stukken met onderaan een klein voorbeeld
erbij. De puzzelstukken hoeven niet gedraaid te worden.
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van deel/geheel,
detailwaarneming.
Tips en tricks
Houd er rekening mee dat de bewegende stukken afleidend kunnen werken.
Voor sommige kinderen is het nog moeilijk om op systematische wijze te
puzzelen.
Of ze zien tussen alle stukken niet het juiste stuk. Help dan door
bijvoorbeeld eerst links bovenaan het eerste stuk goed te plaatsen en van
daaruit verder te puzzelen.
Wijs met de vinger op het voorbeeld een stuk aan en laat jouw kind op zoek
gaan naar het aangewezen stuk.
Bied zelf altijd een juiste volgorde aan: begin linksboven en werk dan naar
rechts totdat de rij af is.
Omschrijf eens wat er op het stuk dat gezocht moet worden te zien is: “Het
is stukje met een bal.”
Maak een schermfoto, print deze uit en knip de stukken los. Laat jouw kind
dan de puzzel maken/plakken.
9. Differences
In dit spel zoek je de 5 verschillen tussen 2 afbeeldingen.
Het is onder andere bruikbaar bij het trainen van visuele discriminatie,
detailwaarneming.
Door het detailverschil aan te tikken, verdwijnt dit.
Voor kinderen met een kleurwaarnemingsstoornis is dit spel niet geschikt. Het
contrastverschil zal vaak te laag zijn.
10. Memo cards
Dit spel kun je beter overslaan omdat er te kleine en te veel plaatjes getoond
worden.
Er zijn betere alternatieve beschikbaar. Op zoek naar een geschikte memory app?
Vraag het de ontwikkelingstherapeut.
App Jop gaat naar school
Download de app Jop Gaat Naar School in de Apple
Appstore
Deze app bevat verschillende spelletjes.
Door op de pijltjes te tikken, kom je in een spel of kan je verder naar het
volgende spel. Er wordt in het Nederlands uitgelegd wat je moet doen.
Door op het puzzelstuk te tikken kom je bij de puzzels terecht die je op 3
niveaus kunt instellen.
Het is een app met een goed contrast en de afbeeldingen hebben zwarte
buitenlijnen. Het zijn getekende afbeeldingen.
Korte uitleg van de verschillende spelletjes:
1. Tas inpakken
Help de tas inpakken, auditief onthouden wat er gevraagd wordt.
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van detailwaarneming of
visuele discriminatie.
Tips en tricks
Kan jouw kind al drie opdrachten tegelijk onthouden? Zo niet, herhaal ze dan
1 voor 1.
Herkent jouw kind wat er op de boterhammen zit?
Combineer het met echte voorwerpen in huis en pak een boodschappentas in.
2. Jas ophangen
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van detailwaarneming, visuele
discriminatie of visuomotoriek.
3. Dagen van de week
In dit spel: welk weer wordt het vandaag, zelf de weerkaartjes ophangen en de
geluiden horen die daarbij horen.
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van detailwaarneming,
visuomotoriek en kijkstrategie.
Tips en tricks
Laat je kind het van links naar rechts invullen, voel eens buiten hoe het
weer is.
Kent jouw kind al de dagen van de week? Maak zelf een kalender met behulp
van aangepaste pictokaarten.
Download de
pictokaarten.
Koop ronde klittenbandstickers of magneetband.q
Hiermee kun je verschillende activiteitenplaatjes op de kalender bevestigen.
4. Muziek maken
Boven in beeld verschijnt een balk met de volgorde van de instrumenten, speel
deze na.
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van detailwaarneming,
visuomotoriek of kijkstrategie.
5. Tikspelletje
In dit spel gaat het erom te weten wat er met het getoonde getal bedoeld wordt.
Tik hiertoe het gevraagde aantal figuren aan.
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van bewegend waarnemen.
6. Eten uitdelen
Verdeel het eten en tik er nogmaals op om het te laten opeten. Al het eten moet
verdeeld worden voordat de app verder gaat.
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van kijkstrategie en
detailwaarneming.
Tips en tricks
Herkent jouw kind het bakje waar het pakje ingezet moet worden?
Laat je kind ook eens in huis de tafel dekken, hoeveel borden zijn er nodig?
7. Bouwen met blokken
In dit spel maak je een voorbeeld na.
Voor kinderen die geen kleurwaarneming hebben is dit onderdeel niet geschikt.
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van visuele discriminatie,
visueel ruimtelijke waarneming.
Tips en tricks
- Maak een schermfoto en bouw het voorbeeld na met echte duploblokken. Daarmee
train je van 2D naar 3D, oftewel vanuit het platte vlak naar echte
voorwerpen.
Hamertje tik
Ook hierbij moeten vormen op een voorbeeld nagemaakt worden.
Sleep de vorm en tik met de hamer, totdat de hamer verdwijnt.
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van vormwaarneming.
Dit onderdeel is lastig voor kinderen zonder kleurwaarneming.
Het opruimen van het lokaal
Plaats de blokjes in het bakje.
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van kleurwaarneming.
Tips en tricks
Gebruik gekleurde bakje/mandje en zoek voorwerpen in vergelijkbare kleuren
in huis die daar ingestopt kunnen worden.
In plaats van met kleur kun je dit ook met vormen doen. Bijvoorbeeld een
ronde mand met ronde voorwerpen, een rechthoekige mand met rechthoekige
voorwerpen.
10. Ophalen door moeder
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van visuele discriminatie en
detailwaarneming.
11. Puzzelen
Er komt telkens een stuk tegelijk rechts in beeld. Er is geen voorbeeld.
Bij 9 stukken is het spel lastig, omdat er begonnen kan worden met een
middenstuk dat meteen goed geplaatst moet worden.
Dit spel is onder andere bruikbaar bij het trainen van deel/geheel,
detailwaarneming.
Tot slot
Wist je dat……?
Wist je dat we bij Visio een uitgebreide lijst van apps hebben beschikbaar
is die geschikt zijn voor visuele training? Deze apps zijn ingedeeld aan de hand
van de volgende categorieën:
Kijkstrategie
Bewegend waarnemen
Kleurwaarneming
Vormwaarneming
Detailwaarneming
Visuele discriminatie
3D-2D
Deel/geheel
Visueel ruimtelijk
Symmetrie perceptie
Visuomotoriek
Figuur achtergrond
Beeldinterpretatie
Visueel geheugen
Wil je meer informatie, neem dan contact met ons op.
Wist je dat Visio op Pinterest
kijktrainingsborden heeft met allerlei
leuke en stimulerende oefeningen en ideeën?
Wist je dat er een nieuwsbrief Kind & Jeugd is waarin telkens drie apps
worden toegelicht. Je kan je inschrijven voor deze nieuwsbrief of de lijst met
apps terugvinden op het kennisportaal.
Ga naar de lijst iPad app tips voor jonge
kinderen
Schrijf je in voor de
nieuwsbrief, kies hiervoor
in de lijst voor de optie “Nieuws voor slechtziende en blinde kinderen en
jongeren.”
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org