Louis Pool en Suhaila Naseri, Koninklijke Visio
Het lezen van de ondertiteling op de televisie is voor veel slechtziende mensen
een probleem. Dichterbij de tv gaan zitten of het kopen van een grotere tv kan
een (tijdelijke) oplossing zijn, maar wat als dit niet genoeg is?
Recentelijk is de Vo-box geïntroduceerd. Vo staat voor vergrote ondertiteling.
Het is een hulpmiddel waarmee de ondertiteling op tv kan worden vergroot tot
maximaal 200% en het contrast van de ondertiteling wordt verbeterd. Dat klinkt
veelbelovend, maar is het ook iets voor jou? In dit artikel kun je lezen wat de
Vo-box is, voor wie het interessant kan zijn en delen slechtziende cliënten van
Visio hun eerste ervaringen.
Lezen van ondertiteling
Om ondertiteling op tv goed te kunnen volgen is het grofweg nodig dat je rond de
140 woorden per minuut moet kunnen lezen. Ondertiteling lezen kan om drie
redenen lastig zijn. De lettergrootte kan te klein zijn. Ook het ontbreken van
een goed contrasterende achtergrond maakt vaak de tekst moeilijk leesbaar. Als
de tekst al te lezen is kan deze alsnog te snel gaan om goed te kunnen volgen.
Er bestaan al een aantal oplossingen om de tekst groter te maken. Eén daarvan is
dichter bij de tv gaan zitten. Dit is de meest natuurlijke, makkelijkste en
voordeligste optie. Het brengt echter ook enkele nadelen met zich mee. Zo kan je
niet meer op je vaste plek op de bank zitten, of je moet de inrichting in je
woonkamer aanpassen, wat niet altijd mogelijk is. Een tweede optie is om een
grotere televisie te kopen. Je hebt dan een groter beeld en dus ook grotere
ondertiteling, maar als het zicht verder achteruit gaat dan kan je niet
eindeloos een grotere televisie blijven kopen.
Ook bestaat er een tv-bril, waarmee je het beeld kan vergroten. Deze bril is
echter niet voor iedereen geschikt. De bril maakt het lastig om tegelijkertijd
zowel de ondertiteling als het beeld te volgen. Daar komt bij dat de bril zwaar
is en daardoor ongemakkelijk kan zitten.
Een andere optie is gesproken ondertiteling. Dit is bedoeld voor mensen die
onvoldoende of helemaal niets aan vergroting hebben. De ondertiteling wordt door
één stem uitgesproken waarbij er geen rekening wordt gehouden met wie er praat.
Dit kan nadelig uitpakken als je naar bijvoorbeeld een conversatie van twee
mensen in een anderstalige film of serie zit te kijken. Je kunt dan niet aan de
stem horen wie er aan het praten is. Dit kan extra inspanning vergen, irriteren
of ronduit verwarrend zijn.
Tegenwoordig zijn er ook al televisies die ondertiteling kunnen vergroten. Het
contrast wordt daarbij echter niet verhoogd tenzij je op Teletekst zit. De
Vo-Box kan zowel de ondertiteling vergroten als het contrast verhogen. Het
apparaat kan daarom een uitkomst zijn voor mensen die de eerder genoemde
leessnelheid niet halen met gewone ondertiteling, maar wel met vergrote tekst
en/of een verbeterd contrast.
Hoe werkt de Vo-Box?
De Vo-box is een klein kastje dat wordt aangesloten tussen de tv en de decoder
van de provider (Ziggo, KPN, etc.). Het apparaat is van dezelfde makers als de
Go-Box, een kastje voor gesproken ondertiteling. De Vo-box scant het signaal dat
naar de tv gaat en filtert hier als het ware de ondertiteling uit. Vervolgens
plaatst hij hier een balk overheen met een grotere, contrasterende
ondertiteling.
Dit betekent dat de Vo-box werkt zolang het signaal maar van buiten de tv
afkomstig is en over een HDMI aansluiting gaat. Behalve reguliere televisie via
de kabel werkt het dus ook als je een dvd afspeelt. Het werkt dus helaas niet
als je op een smart tv Netflix of Uitzending Gemist bekijkt, omdat het beeld dan
niet vanaf een los kastje komt, maar vanuit de tv zelf.
De ondertiteling kun je op de Vo-box instellen in vijf verschillende groottes:
66%, 100%, 133%, 166% en 200%. De kleur van de ondertiteling kan je aanpassen in
vier standen: witte letters met een zwarte achtergrond, zwarte letters op wit,
geel op zwart en zwart op geel. Verder kun je het lettertype aanpassen en kun je
de ondertiteling behalve de gebruikelijk stand onder in het midden ook links
onderin uitlijnen, zodat de tekst altijd op dezelfde plek begint. Opvallend bij
de groottes is de ondertiteling van 66%. Deze is kleiner dan de oorspronkelijke
ondertiteling en is bedacht om in combinatie met een tv bril te gebruiken. Het
idee erachter is dat je meer overzicht houdt wanneer je een tv bril gebruikt.
Bovendien zorgt de Vo-box voor meer contrast.
Op technisch vlak wordt er niet veel gevraagd van de gebruiker. Als het kastje
eenmaal goed is ingesteld, hoef je er niets meer aan te doen. Bij de Vo-box
wordt een afstandsbediening geleverd waarmee je de ondertiteling aan kunt
passen, of op elk gewenst moment uit of aan kan zetten.
Wat kost het?
Tijdens onze test was de prijs van de Vo-box 400 euro. Als je al een GO Box
gebruikt is de prijs 90 euro. De functie voor vergrote ondertiteling wordt dan
op je bestaande Go Box? geïnstalleerd. De Vo-box wordt in tegenstelling tot de
GO Box niet vergoed door de zorgverzekering.
Ervaringen
De Vo-box is bij Koninklijke Visio uitgeprobeerd met vijf slechtziende cliënten
met een gezichtsscherpte tussen de 10% en 63% en een leessnelheid tussen 50 en
140 woorden per minuut. Met een visus van 63% ziet iemand dezelfde details op
6,3 meter als iemand met een visus van 100% op 10 meter.
De belangrijkste ervaringen op een rij:
Deelnemers die al in het bezit waren van de GO Box en gesproken
ondertiteling gebruikten, gaven na het uitproberen de voorkeur aan vergrote
ondertiteling. Redenen hiervoor waren dat men het lastig vond dat dezelfde
stem alle ondertiteling voorleest, en dat deze stem soms woorden afbreekt en
ze letter voor letter uitspreekt.
Het goede contrast zorgde er bij vier van de vijf deelnemers voor dat de
ondertiteling leesbaar was, zonder dat de tekst veel vergroot hoefde te
worden.
De vergroting van 133% werd als het prettigst ervaren. Bij een vergroting
van 166% of 200% beslaat de ondertiteling een te groot gedeelte van het
scherm. Dat werd als storend ervaren.
In één geval lukte het ook met de Vo-box niet om 135 woorden per minuut te
lezen. De Vo-box had voor diegene geen meerwaarde.
De ondertiteling wordt goed herkend en vrijwel altijd foutloos weergegeven.
Alleen als er ook andere tekst onderin beeld staat kan deze door de Vo-box
ten onrechte gezien worden als ondertiteling en mee worden vergroot.
Conclusie
Wat ons betreft is de Vo-box een goede aanvulling op de reeds bestaande
oplossingen voor slechtzienden op het gebied van het lezen van tv ondertiteling.
De belangrijkste voordelen ten opzichte van reguliere ondertiteling is dat het
contrast hoger is en dat de tekstgrootte naar wens kan worden aangepast.
Door de aanpassingen die je kan doen kun je op je vaste plek blijven zitten, en
hoef je geen aanpassingen aan te brengen in de ruimte.
Wat betreft de grootte van de ondertiteling lijken de 100% en 133% grootte de
meest praktische. Een nog grotere ondertiteling beslaat namelijk bijna de helft
van het scherm.
Wanneer je door een verlaagde gezichtsscherpte twee keer vergroting of een beter
contrast nodig hebt kan de Vo-box zeker interessant zijn. We concluderen dit op
basis van de richtlijnen van de leverancier en onze ervaringen met de
proefpersonen. Ook is hij het proberen waard voor mensen die gesproken
ondertiteling niet prettig vinden, of die twijfelen tussen gesproken of vergrote
ondertiteling.
Of de Vo-box dan ook echt iets voor je is hangt niet alleen af van je
gezichtsscherpte, gezichtsveld en leessnelheid, maar ook van wat je op tv kijkt,
hoe groot je tv is en hoe ver je van de tv af zit.
Wil je je verder hierin verdiepen dan zijn er drie mogelijkheden:
Wil je de Vo-box zelf proberen of persoonlijk advies over de mogelijkheden
voor het kijken van televisie? Neem dan contact op met Visio.
Voor meer informatie over de Vo-box kun je terecht op
www.vo-box.nl.
Voor een lijst van leveranciers in Nederland of België, kijk op
www.solutionsradio.com/re-sellers/.
Meer weten? Bekijk het webinar!
In juli 2020 hield Solutions Radio, de leverancier in Nederland van de VO-box
een webinar over tv ondertiteling. Hierin kwam ook de Vo-box aan bod. Het
webinar kun je terugkijken op het kennisportaal van Visio.
Ga naar het webinar over tv
ondertiteling
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org