Yvonne Groenewegen, Fred Boot, Frits Jongboom en Louis Pool, Koninklijke Visio
Tv-programma's met ondertiteling kunnen voor mensen met een visuele beperking
lastig te volgen zijn. Een oplossing kan zijn om de ondertiteling te vergroten
of om deze om te zetten in spraak, bijvoorbeeld door een apparaat aan te
sluiten.
We hebben de diverse mogelijkheden op een rijtje gezet.
Vergroten of contrast aanpassen
De eerste tip die we vaak geven is om dichter bij de tv te gaan zitten. Een
nadeel daarvan kan zijn is dat je meestal niet meer op je vaste plek op de bank
kunt zitten, tenzij je de inrichting van de woonkamer aanpast. Gelukkig zijn er
ook andere opties.
Teletekst 888 en 889
Bij veel programma’s is het mogelijk om de teletekst pagina 889 aan te zetten.
Dit kan ieder geval bij de publieke omroep voor de zenders NPO1, 2 en 3 en de
Belgische zenders Eén en Canvas. Bij een anderstalig programma met ondertiteling
verschijnt dan een zwarte balk achter witte letters. Hierdoor is er meer
contrast wat de letters beter leesbaar kan maken.
De teletekst pagina 888 zorgt voor ondertiteling bij Nederlandstalige
programma’s, met name bedoeld voor mensen met een auditieve beperking
(slechthorend en doof).
Teletekst ondertiteling kan niet vergroot worden.
Tv-bril
Er bestaat een tv-bril, waarmee je het beeld kan vergroten. Deze bril is echter
niet voor iedereen geschikt. De bril maakt het lastig om tegelijkertijd zowel de
ondertiteling als het beeld te volgen. Daar komt bij dat de bril zwaar is en
daardoor ongemakkelijk kan zitten.
Tv met vergrote ondertitels
Tegenwoordig zijn er televisies die ondertiteling kunnen vergroten. Het contrast
wordt daarbij echter niet verhoogd. Wanneer je een grotere tv koopt is de
ondertiteling daarop vanzelfsprekend ook groter.
Vergrote ondertiteling films en series Netflix
Iedereen die via de streamingsdienst Netflix kijkt heeft de mogelijkheid om
grotere en contrastrijkere letters in te stellen. Dit stel je in door in te
loggen op de website van Netflix. Op een iPad kunnen Netflix letters worden
vergroot via het instellingenmenu, Toegankelijkheid, Ondertiteling en
bijschriften.
Vo-Box
De Vo-Box is een los kastje dat zowel de ondertiteling kan vergroten als het
contrast kan verhogen. Het apparaat kan daarom een uitkomst zijn voor mensen die
niet voldoende leessnelheid kunnen halen met gewone ondertiteling, maar wel met
vergrote tekst en/of een verbeterd contrast. De Vo-box wordt aangesloten tussen
de externe decoder en TV via een HDMI-kabel. Alle beelden die door deze kabel
gaan worden door de Vo-box gescand op ondertitels en aangepast.
De Vo-box leest dus van de publieke en commerciële Tv-zenders de Nederlandse of
Vlaamstalige tv-ondertiteling voor. Daarnaast kun je de Vo-box ook verbinden met
een Apple TV, Amazon Fire Stick, Chromecast, dvd-speler, Blue Ray Speler,
laptop, of gameconsole als je die voor streaming gebruikt. Ook dan zullen de
ondertitels worden aangepast. Wil je meerdere apparaten aansluiten dan kun je
een HDMI
switch
overwegen.
De ondertiteling kun je met de Vo-box tot twee keer vergroten. Er zijn meer dan
vijf lettertypen waar je uit kan kiezen en je kunt de kleur van zowel de tekst
als de achtergrond veranderen naar geel, wit of zwart.
Voorwaarde voor het kunnen lezen van ondertitels door de Vo-box is dus dat het
beeldsignaal van buiten de tv komt. De ondertiteling van apps op een smart tv
kunnen dus niet worden aangepast. Ook werkt de Vo-box niet bij een abonnement
met insteekkaart in de tv.
De Vo-box is te combineren met de Go-box zodat ondertiteling behalve vergroot
ook uitgesproken kan worden. Beide functies zitten in hetzelfde kastje. Meer
informatie over Go-box vind je verderop in dit artikel.
Gesproken ondertiteling
Als het lezen van de ondertiteling niet meer lukt, ondanks meer contrast en/of
vergroten, kan gesproken ondertiteling mogelijk een oplossing zijn.
Bij gesproken ondertiteling wordt de tekst die in beeld komt voorgelezen, vaak
door een computerstem.
Er zijn diverse manieren en hulpmiddelen om gesproken ondertiteling op de tv te
krijgen. Welk hulpmiddel het best passend is kan per persoon verschillen.
Gesproken ondertiteling via TV-aanbieder of provider
Wil je alleen publieke zenders NPO 1, 2 of 3 kijken?
In de wet is vastgelegd dat de publieke zenders NPO 1, 2 en 3 gesproken
ondertiteling als audiospoor moeten aanbieden voor mensen met een visuele
beperking.
Deze gesproken ondertiteling wordt dan vaak geleverd onder de zogenaamde
HD-kanalen van de TV aanbieder (ook wel provider genoemd) voor de zenders NPO
1,2 en 3. De manier waarop de kanalen worden aangeboden en hoe je ze kunt
oproepen is per TV provider verschillend.
Je kunt hierbij niet uit verschillende stemmen kiezen.
Hieronder vind je per provider informatie over gesproken ondertiteling voor de
publieke zenders 1,2 en 3.
KPN Digitenne en XS4ALL
Gesproken ondertiteling wordt aangeboden in het basispakket:
NPO + gesproken ondertiteling is te vinden op zenders 191, 192 en 193.
Telfort
Telfort biedt gesproken ondertiteling aan in het basispakket:
Voor de zwarte afstandsbediening is NPO + gesproken ondertiteling te vinden
op zenders 741, 742 en 743.
Voor de witte afstandsbediening is NPO + gesproken ondertiteling te vinden
op zenders 191, 192 en 193.
T-Mobile
Gesproken ondertiteling wordt aangeboden in het basispakket:
NPO + gesproken ondertiteling is te vinden op zenders 101, 102 en 103.
Ziggo / UPC
Deze aanbieder biedt gesproken ondertiteling via een zogenaamde mediabox. Dit is
het kastje (het internet modem) waarmee je tv, telefoon en/of internet ontvangt.
Er zijn verschillende soorten mediaboxen. De meeste hiervan bieden gesproken
ondertiteling.
De manier om de gesproken ondertiteling te activeren is per box verschillend en
kan wat lastig te vinden zijn. Globaal is de werkwijze als volgt:
Horizon mediabox
De audio-instellingen zijn te vinden via de “OK” knop. Kies voor Audio-Beeld en
vervolgens voor GOS. Dit moet voor elk programma opnieuw gedaan worden.
Meer weten? Ga naar het stappenplan Horizonbox op het
Kennisportaal.
Humax digitale TV mediabox van Ziggo
Gesproken ondertiteling zet je aan via het “Opt+” knopje op de
afstandsbediening. Kies vervolgens voor GOS.
Meer weten? Ga naar het stappenplan Humax mediabox op het
Kennisportaal.
Ziggo Next box
Deze introduceert spraakbediening via een speciale knop op de afstandsbediening.
Met de spraakopdracht “zet gesproken ondertiteling aan” schakel je de gesproken
ondertiteling in voor de publieke zender waar je naar kijkt.
Met de spraakopdracht “zet gesproken ondertiteling uit” zet je de gesproken
ondertiteling weer uit.
Ook is het mogelijk om met de afstandsbediening de gesproken ondertitels aan te
zetten.
Meer weten? Ga naar het stappenplan Ziggo Next box op het
Kennisportaal.
Ziggo C++ Kaart
Hierbij gebruik je geen mediabox of ander kastje maar een insteekkaart die je in
de TV steekt. Een voordeel is dat je geen tweede afstandsbediening nodig hebt in
plaats van twee.
De bediening is helaas bij elke tv anders. Raadpleeg de gebruiksaanwijzing van
de tv. Globaal is de werkwijze: ga naar de ‘audioknop’ op de afstandsbediening
van de TV en kies voor Gesproken Ondertiteling.
Caiway
Humax Ontvangers/HD-Ontvangers (via COAX kabel)
Druk bij de volumeknop op de knop OPT+
Bij AUDIO drukt u op de OK knop.
U kiest voor de optie GOS.
Druk op de OK knop.
Druk nu op de EXIT knop.
De ondertiteling wordt nu opgelezen.
Amino/Entone Ontvangers (via Glasvezel)
Druk op de afstandsbediening op de gele knop. Deze vind je tussen de
rood/blauw/groen knoppen.
Bij Audio Taal zie je nu 'Standaard' geselecteerd staan.
Met de pijltjestoets naar rechts/links bladert je naar GOS.
Druk op de OK toets.
Druk op de EXIT knop.
De ondertiteling wordt nu opgelezen.
Gesproken ondertiteling met een hulpmiddel
Wil je gesproken ondertiteling bij meer zenders dan alleen NPO 1, 2 en 3? Of wil
je ook bij andere diensten zoals streamingdiensten of zelfs een aangesloten
apparaat zoals een dvd speler ondertiteling? Dan is een hulpmiddel of betaalde
dienst vereist. Er bestaan verschillende hulpmiddelen waarvan sommigen een
internetverbinding nodig hebben. Ook is het voor sommige hulpmiddelen mogelijk
om deze aan te vragen bij de zorgverzekeraar (in bruikleen of in eigendom).
Go-box
De Go-box is een kastje dat wordt aangesloten tussen de externe decoder en tv
via een HDMI-kabel. Alle beelden die door deze kabel gaan worden door de Go-box
gescand op ondertitels en voorgelezen.
De Go-box leest dus van de publieke en commerciële Tv-zenders de Nederlandse of
Vlaamstalige tv-ondertiteling voor. Daarnaast kun je de Go-box ook verbinden met
een Apple TV, Amazon Fire Stick, Chromecast, dvd-speler, Blue Ray Speler,
laptop, of gameconsole als je die voor streaming gebruikt. Ook dan zullen de
ondertitels worden voorgelezen. Wil je meerdere apparaten aansluiten dan kun je
een HDMI
switch
overwegen.
Voorwaarde voor het kunnen lezen van ondertitels door de Go-box is dus dat het
beeldsignaal van buiten de tv komt. De ondertiteling van apps op een smart tv
kunnen dus niet worden voorgelezen. Ook werkt de Go-box niet bij een abonnement
met insteekkaart in de tv of analoge tv.
De Go-box is te combineren met de
Vo-box
zodat ondertiteling behalve uitgesproken ook vergroot kan worden. Beide functies
zitten in hetzelfde kastje.
Je kunt kiezen uit meerdere stemmen, de snelheid van de stem wijzigen en het is
mogelijk om de verhouding tussen het tv volume en het volume van de
ondertiteling te wijzigen. Ook kun je een koptelefoon aansluiten aan de de
Go-box. Over de koptelefoon hoor je dan zowel het geluid van de ondertiteling
als van de televisie.
Orion Webbox
De Orion Webbox is een multi-functioneel hulpmiddel met onder andere een optie
voor gesproken ondertiteling. Bij gebruik van de Orion Webbox is een maandelijks
betaald abonnement vereist bij leverancier Solutions Radio.
De Orion Webbox leest geen opgenomen of uitgestelde programma's voor. Ook is het
niet mogelijk om DVD’s en streamingsdiensten zoals bijvoorbeeld Netflix of
Videoland te laten voorlezen. Er is geen relatie met de TV zender. Als je op de
TV naar een andere zender zapt moet je dit ook handmatig op de webbox doen.
Verder is het belangrijk om te weten dat een wifi-verbinding nodig is en dat het
volume van de webbox niet aangepast wordt aan het geluid van de tv.
Meer weten? Ga naar het artikel over Orion Webbox op het
kennisportaal.
Gesproken ondertitels app
Met de app Gesproken Ondertitels van leverancier Solutions Radio wordt live de
ondertiteling voorgelezen via een smartphone of tablet. De app is verkrijgbaar
via de App Store (Apple) en Google Play Store (Android). De app zelf kun je de
eerste twee weken gratis uitproberen. Daarna kun je voor een vast bedrag per
maand de app blijven gebruiken.
De app leest geen opgenomen of uitgestelde programma's voor. Ook is het niet
mogelijk om met deze app bijvoorbeeld Netflix te laten voorlezen.
Als je op de tv naar een ander kanaal zapt moet je dit ook handmatig in de app
doen.
Soms kan bij gebruik van de app een vertraging optreden. Het geluid komt dan wat
later bij het bijbehorende beeld. Het is mogelijk om dit handmatig aan te
passen.
Download Gesproken ondertitels voor iOS in de App
Store
Download Gesproken ondertitels voor Android in de Play
Store
Welke oplossing is geschikt?
Dat hangt af van je wensen en mogelijkheden: heb je internet in huis? Heb je
digitale televisie? Draag je een hoorapparaat met bluetooth-mogelijkheid? Is er
genoeg keuze uit verschillende stemmen? Wil je het apparaat alleen gebruiken
voor ondertiteling of zoek je een multifunctioneel apparaat met meer
mogelijkheden?
Koninklijke Visio kan helpen om de juiste keuze te maken en om het apparaat te
leren bedienen. Neem hiervoor gerust contact met ons op.
Meer weten? Bekijk de webinars!
Op 12 oktober 2020 hield Visio een webinar waarin de diverse mogelijkheden over
gesproken ondertiteling worden uitgelegd.
Bekijk het webinar van Visio over gesproken
ondertiteling
Leverancier Solutios Radio hield zomer 2020 een webinar over tv ondertiteling
met hun producten Webbox, de Go-box, en de Vo-box.
Bekijk het webinar van Solutions Radio over tv
ondertiteling
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org