Jeroen Baldewijns (Licht en Liefde)
Je kent het wel: als je een iPhone met VoiceOver of een Androidtelefoon met
TalkBack gebruikt, dan zul je alternatieve tik- en veegbewegingen moeten
aanleren om je toestel blind te bedienen en om tekst te typen.
Maar je kunt ook kiezen voor een fysiek toetsenbordje om je telefoon toch met
échte toetsen te bedienen. We hebben het dan over ‘Hable One’ en ‘Rivo’, twee
producten die we naast elkaar legden. We hebben ze uitgebreid getest met de
iPhone 12 Pro met iOS 14 en ook nog even kort met een Samsung Galaxy S20 met
Android 11.
Update van de redactie, januari 2024: Het Rivo toetsenbord is niet gewijzigd.
Hable One is inmiddels verder doorontwikkeld maar het concept is nog steeds
actueel.
1. Hable One
Het Hable One-toetsenbordje werd eerder al beschreven in dit blad (September
2020, Jg. 34 nr. 3), maar toen was het apparaatje nog een prototype en gaf het
problemen bij een iPhone waarop je een azertyschermtoetsenbord gebruikt. Dat
maakte Hable One toen eigenlijk weinig aantrekkelijk voor de Belgische markt.
Dat probleem is sinds de laatste firmware van de baan. Je kunt het toestel nu
‘out of the box’ probleemloos gebruiken als je iPhone op azerty ingesteld is.
Daarnaast werden er heel wat meer verbeteringen doorgevoerd.
Kennismaking
Hable One is een brailletoetsen-bordje met zes witte, verticaal opgestelde
brailletoetsen (dot 1 tot en met dot 6), met langs weerszijden een extra grote
zwarte toets (dot 7 en dot 8), die dienst doet als spatiebalk en voor enkele
extra functies.
Aan de bovenzijde zit de aan-uitschakelaar en aan de onderzijde treffen we een
USB-C-poort aan (voor het laden van de accu) en een uitsparing waaraan je het
meegeleverde polstouwtje bevestigt. De USB-C-poort is een meerwaarde ten
opzichte van de micro-USB-poort van de eerdere versies.
Als we echt kritisch zijn, vinden we dat de behuizing wat randjes heeft die
onaangenaam scherp aanvoelen.
Naast het polstouwtje vind je ook een USB-C-kabeltje in het doosje. Een
laadstekker wordt niet meegeleverd, maar we gaan - net zoals de producent -
ervan uit dat elke smartphone-gebruiker daar inmiddels overvloedig over
beschikt.
Hable One heeft een trilmotortje aan boord, waarmee het apparaatje diverse zaken
voelbaar aangeeft (bijvoorbeeld de status bij het aan- en uitschakelen of bij
het switchen tussen de Android- en de iOS-modus).
Het toestelletje heeft geen luidspreker. Als je je telefoon in je jaszak wilt
laten zitten terwijl je hem vanaf het toetsenbordje aanstuurt, gebruik je dus
best een setje oortjes.
Het toestel heeft bluetooth voor de koppeling met je smartphone. Voor de
stroomvoorziening heeft de Hable One een herlaadbare accu aan boord.
Hable One kan zowel met een Androidsmartphone als met een iPhone gebruikt worden
en er is geen app voor nodig.
Tekst typen
De belangrijkste functie is het typen van tekst vanaf zes fysieke
brailletoetsen. Zodra er ergens in je app een tekstcursor verschijnt, kun je
tekst intypen via het brailletoetsenbord. En zoals gezegd, lukt dat nu ook prima
wanneer je smartphone ingesteld is op een azertytoetsenbord, waarmee het toestel
nu ook prima bruikbaar is in België. Mocht je toestel onverhoopt toch met
azertyproblemen kampen, dan is dat eenvoudig op te lossen met een update van de
interne software.
Je gebruikt het toestel door het verticaal, met de aan-uitknop bovenaan en de
brailletoetsen van je weg, tussen je duimen en pinken te klemmen, waarbij je je
wijs-, middel- en ringvingers vrijhoudt om tekst te typen op de zes
brailletoetsen. En dankzij het polstouwtje hoef je nooit bang te zijn dat het
apparaatje uit je handen glipt.
Je hoeft het toestelletje dus niet langer op de achterzijde van je telefoon te
kleven, zoals dat bij de eerdere prototypes het geval was.
Typen doe je gewoon in braille, waarbij je dot 8 gebruikt als spatiebalk en dot
7 om het laatst getypte teken te wissen. Door dot 8 lang ingedrukt te houden,
simuleer je de entertoets. Door dot 7 lang ingedrukt te houden, wis je meerdere
tekens na elkaar.
Het vasthouden van de Hable One vergt misschien enige gewenning maar zodra je
het onder de knie hebt, werkt alles best vlot. Dat is mede te danken aan de
aangename aanslag van de toetsen, die erg responsief zijn.
Smartphone bedienen
De mogelijkheden van Hable One stoppen niet bij het typen van tekst. Je kunt het
apparaatje namelijk ook gebruiken om met VoiceOver je iPhone of met TalkBack je
Androidtelefoon te bedienen. Je moet dan wel eerst even checken of het
Hable-toetsenbord op het juiste platform (iOS of Android) is ingesteld. Op een
iPhone moet je ook nog even de snelnavigatie activeren om met VoiceOver te
navigeren (door even lang op dot 4 te drukken).
Voor de navigatiefuncties moet je twee soorten sneltoetsen gebruiken:
• Een combinatie van dots lang ingedrukt houden; dat is vaak een
betekenisvolle letter, zoals ‘l’ (punten 1-2-3) om het scherm voor te lezen
of ‘h’ (punten 1-2-5) om naar het home-scherm te gaan.
• Met een ingedrukte dot kort op een andere dot drukken. Bijvoorbeeld: met
de ingedrukte dot 7 even kort op dot 8 drukken om de VO-cursor naar het
volgende item te brengen (of omgekeerd: met de ingedrukte dot 8 kort op dot
7 drukken om de VO-cursor naar het vorige item te brengen). Het klinkt
misschien wat ingewikkeld, maar het went snel en voelt natuurlijk aan.
Je kunt op die manier snel navigeren door bijvoorbeeld dot 7 ingedrukt te
houden en meermaals op dot 8 te drukken om snel van item naar item te gaan.
Ook het doorschuiven naar een volgend of vorig beginscherm of een volgende
of vorige pagina, een keuze maken uit de rotor-opties en navigeren volgens
de ingestelde rotor-optie … doe je met dit type sneltoetsen.
Maar natuurlijk blijven VoiceOver en TalkBack ook met de gebruikelijke tik- en
veegbewegingen bedienbaar. Wil je Hable One dus alleen maar om tekst te typen,
dan is dat perfect mogelijk.
Ook om te navigeren tijdens het editeren van tekst zijn er sneltoetsen
beschikbaar, maar daarvoor moet je wel de snel-navigatie van VoiceOver
uitzetten.
We hadden tijdens de test problemen omdat heel wat sneltoetsen niet bleken te
werken. We hopen dat de ontwikkelaar dat snel opgelost krijgt.
Handleiding
In het doosje van de Hable One wordt geen handleiding meegeleverd. Die kun je
downloaden van: https://www.iamhable.com/support
Daar vind je voor zowel iOS als Android een snelstartgids en een volledige
handleiding. Alles is naar keuze beschikbaar als pdf- of Word-bestand. We vinden
het superhandig dat iPhone- en Androidgebruikers over gescheiden handleidingen
kunnen beschikken.
Een beknopte snelstartgids in braille mocht wat ons betreft wel meegeleverd
worden.
Gebruiksgemak en doelgroep
Wie het toetsenbordje voornamelijk (of misschien wel uitsluitend) gaat gebruiken
om tekst te typen, zal het in een wip onder de knie hebben. Wil je ook de
schermlezer aansturen, dan moet je wat sneltoetsen in de vingers krijgen, maar
de meest gebruikte sneltoetsen zijn logisch gekozen en zullen weinig problemen
opleveren, denken we.
We vinden dat dit toetsenbordje in de eerste plaats erg geschikt is voor wie
veel tekst typt op zijn smartphone, maar niet uit de voeten geraakt met de
gesimuleerde brailletoetsenbordjes die VoiceOver en TalkBack op het scherm
aanbieden.
Maar ook wie niet zo’n fan is van de vele schermhandelingen waarmee je VoiceOver
of TalkBack bedient, kan in het gebruik van dit toetsenbordje zijn gading
vinden.
Kopen?
Hable One kun je voor 249 euro kopen via de ontwikkelaar:
https://www.iamhable.com/product
2. Rivo
Kennismaking
Het Rivo-toetsenbord ziet er heel anders uit dan de Hable One. Het toestelletje
biedt vier rijen van telkens vijf toetsen. Ze zijn als volgt ingedeeld: de vier
meest linkse toetsen zijn de L-toetsen, de vier rechtse toetsen zijn de
R-toetsen en daartussen zit een klassiek telefoontoetsenbordje met tien
cijfertoetsen, een *-toets en een #-toets. Het tactiel puntje op het cijfer 5
is amper voelbaar, wat vreemd overkomt voor een apparaatje dat als hulpmiddel
bedacht werd.
Links van het toetsenbordje zit een microfoon en rechts zit de luidspreker. Je
kunt de gesproken meldingen van VoiceOver, TalkBack of Voice Assistant via de
luidspreker van de Rivo laten weergeven zodat de smartphone in je jaszak kan
blijven zitten.
Aan de bovenzijde vinden we de aan-uit-, de keyboard- en de audiotoets. Aan de
onderzijde vinden we een micro-USB-poort (om de accu te laden), een
reset-gaatje, een koptelefoonaansluiting en een uitsparing voor het meegeleverde
nektouwtje. Verder tref je een stoffen etuitje en een micro-USB-kabeltje aan in
de verpakking. Net zoals bij de Hable One wordt er geen oplaadstekker
meegeleverd.
De Rivo heeft een trilelement aan boord, waarmee het diverse zaken aangeeft
(bijvoorbeeld de status bij het aan- of uitschakelen of de status van de accu).
En net zoals de Hable One biedt het apparaatje bluetooth voor de koppeling met
je smartphone. Als stroomvoorziening heeft de Rivo een herlaadbare accu aan
boord.
De Rivo is compatibel met Android (TalkBack en Voice Assistant) en het
Appleplatform (iOS en watchOS) en daar is geen app bij nodig.
Smartphone bedienen
Het Rivo-toetsenbordje is uit heel ander hout gesneden dan de Hable One, niet
alleen qua uitzicht, maar ook wat de gebruiksmogelijkheden betreft.
De nadruk ligt hier vooral op het bedienen van de smartphone met VoiceOver,
TalkBack of Voice Assistant en veel minder op het typen van tekst.
Maar vooraleer je van start kunt gaan, moet je wel heel wat instellingen in
VoiceOver (of TalkBack) overlopen om het toetsenbordje op een correcte manier te
laten functioneren. Sla je dat in de wind, dan is het best mogelijk dat bepaalde
Rivo-functies niet werken.
Zodra je het toetsenbordje vervolgens met de daartoe bestemde (vrij complexe)
sneltoets in VoiceOver-modus hebt gezet, zijn de basishandelingen relatief
eenvoudig:
• toetsen 4 of 6 om naar het vorige of volgende item te gaan,
• toets 5 om het huidige item te activeren,
• toets 3 of 9 om naar de volgende of vorige pagina door te schuiven,
• 0-toets om naar het beginscherm te gaan,
• #-toets om aan de rotor te draaien,
• toetsen 2 of 8 om de actieve rotorinstelling te bedienen,
• *-toets om terug te keren naar het vorige scherm.
Maar wat ons daarbij opvalt, is dat sommige toetscommando’s (zoals de toetsen 1
en 7 om naar het eerste of laatste item te gaan, de toetsen L1 of R2 om naar het
vorige of volgende beginscherm te gaan, de R1-toets om het scherm voor te lezen
vanaf de VO-cursor …) gewoonweg niet werken. Op ons Androidtoestel doen alle
sneltoetsen het wel zoals het hoort.
Vervolgens zijn er een hele boel toetscombinaties waarmee je de overige
VoiceOver-functies kunt benaderen. Verwarrend is dat je bij sommige sneltoetsen
de toetsen samen moet indrukken, bij andere de toetsen één na één moet indrukken
en bij nog andere die twee methodes moet combineren.
De toetscombinaties vinden we weinig intuïtief en dus is het best een helse
opgave om ze uit het hoofd te leren. We vragen ons dan ook af waarom je de
voorkeur zou geven aan die toetscombinaties boven de veegbewegingen van
VoiceOver? Bovendien zijn er ook veel toetscombinaties die niet doen wat ze
beloven, wat irritant is.
We hebben ook nog even kort met TalkBack op een Androidtoestel getest en hadden
de indruk dat we daar minder toetsaanslagen en sneltoetsen tegenkwamen die niet
werkten.
Tekst typen
Zodra je een tekstcursor op je scherm krijgt, kun je ook tekst typen met dit
toetsenbord.
Maar als het toetsenbord van je iPhone op azerty ingesteld is, moet je ook het
Rivo-toetsenbordje (met een vrij complexe sneltoets) eerst in azertymodus
zetten. Doe je dat niet, dan krijg je een ‘q’ als je een ‘a’ wilt typen.
Met de L3- en L4-toets maak je een keuze uit de diverse toetsenbordtalen en
switch je tussen de letter- en cijfermodus (toch kregen wij het niet voor elkaar
om cijfers te typen).
Vervolgens typ je de tekst volgens een principe dat lijkt op het T9-systeem (je
weet wel: de manier waarop je bij je oude Nokia tekst moest typen). Maar de
letters zijn helemaal anders geordend dan bij T9. Op de cijfertoets 1 staan niet
de letters a, b en c maar e, w en q. Op de cijfertoets 2 staan niet de letters
d, e en f maar t, u en y. Als je met andere woorden je oude T9-toetsenbord nog
in de vingers hebt, dan is dat nutteloos, want je moet nu een heel andere
indeling aanleren. We vinden het een vreemde keuze om het gangbare T9 helemaal
overboord te gooien.
We hebben ook het typen van tekst nog even kort met TalkBack op een
Androidtoestel getest, maar het lukte ons niet om tekst te typen …
In de handleiding zien we dat je Gboard als standaard Android-toetsenbord moet
gebruiken, maar dat loste het probleem niet op.
We concluderen daaruit dat dit toetsenbordje eerder geschikt is om te navigeren
met je schermlezer maar eigenlijk niet om tekst te typen.
Handleiding
De Rivo-handleiding is enkel in het Engels beschikbaar op de website van de
fabrikant (https://rivo.me/en/guides) en is ingedeeld in diverse rubrieken die
niet altijd even duidelijk zijn. Wat is het verschil tussen de ‘Quick Start’ en
de ‘Quick Manual’? Je vindt bijvoorbeeld ook geen gescheiden handleidingen per
platform (iPhone VoiceOver, Android TalkBack), wat jammer is.
Er is wel een Nederlandstalige basistraining beschikbaar in de vorm van een
podcast. De leverancier meldt ons verder dat er op korte termijn een
Nederlandstalig commando-overzicht komt en dat er gewerkt wordt aan een
Nederlandse vertaling van de volledige handleiding.
Gebruiksgemak en doelgroep
Tekst typen is duidelijk geen indicatie voor de doelgroep van dit apparaatje.
Daarvoor is het afwijkende T9-toetsenbordje te complex.
Navigeren met fysieke toetsen in plaats van tik-, veeg-, en draaibewegingen is
dat wel. Wie echt niet kan wennen aan de bediening via een aanraakscherm kan
misschien wel een oplossing vinden in dit toetsenbordje. Ten minste als je de
steile leercurve geen probleem vindt. Probeer ook eerst even uit of alle
sneltoetsen wel werken op jouw iPhone. We denken dan ook dat de doelgroep
hiervoor eerder klein is.
Kopen?
Rivo is voor 299 euro te koop via: https://blindmobility.eu/nl/winkel Extra
info kun je vinden op de website van de Zuid-Koreaanse ontwikkelaar:
https://rivo.me/en/
3. Conclusie
We denken dat er veel meer behoefte is aan een fysiek toetsenbord om tekst te
typen en wellicht iets minder om de schermlezer van de smartphone aan te sturen.
In die zin denken we dat de doelgroep voor Hable One heel wat groter is dan het
doelpubliek voor de Rivo.
Maar de belangrijkste conclusie is toch dat de leercurve van de Rivo voor velen
heel erg steil zal zijn. Als je niet graag handleidingen doorneemt, dan zal Rivo
geen beste keuze zijn. Dat terwijl de makers van de Hable One net erg veel
aandacht hebben besteed aan een hoge mate van gebruikseenvoud en een erg
haalbare leercurve.
De auteur van dit artikel mailen?
jeroen.baldewijns@lichtenliefde.be
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org