Je huis slim maken, slim of niet

Stefan Laureijssen, Koninklijke Visio

Het slimme huis! Een steeds vaker voorkomende term waar de maatschappij, bedrijven en overheden op inzetten. Smart living is “in”.

Maar voor veel mensen is het een vage en misschien weinig veelzeggende term in de al overvloedige wereld van hippe woorden en producten. Wat is het eigenlijk? Wat levert het op? Heeft het voordelen als je slechtziend of blind bent? Hoe werkt het? Kun je zelf je huis slim maken? En de belangrijkste vraag: is het iets voor mij?

Veel vragen waar ik vanuit mijn eigen ervaring als blinde gebruiker en onderzoeker van dit soort technieken met praktische voorbeelden antwoord op zal geven.

Dat het zinvol is deze vragen te stellen, mag blijken uit het feit dat de introductie van de smartphone, de tablet, computer, de afstandsbediening en zelfs de wasmachine dezelfde vragen hebben opgeroepen. Al deze apparaten zijn nu niet meer weg te denken zijn in het dagelijkse leven.

Slimme apparaten, het aanbod groeit

Er komen steeds meer slimme apparaten op de markt die beweren het leven eenvoudiger te maken. Ze bieden een oplossing voor een probleem waarvan men niet wist dat hij bestond. Slimme lampen zijn nu zelfs al bij winkels als Ikea te halen, en het keuze aanbod groeit. Slimme stopcontacten, ook wel smartplug’s genaamd, worden door steeds meer fabrikanten geproduceerd. Slimme speakers, slimme tv’s, media streamers, slimme deurbellen, bewegingssensoren, CO2 melders, stofzuigers, automatische zonwering, slimme oven’s en slimme ijskasten zijn de nieuwe paradepaartjes van bedrijven, en zij willen allemaal dat je hun product lijn aanschaft.

En voor je het weet bevind je je in de spreekwoordelijke bomen tussen het bos, waar je geen zicht meer hebt op wat nu slim is jou is. En voel je je misschien nog dom ook omdat je niet goed op de hoogte bent van alle slimme mogelijkheden.

Slim, wat is dat dan?

Wat betekent de toevoeging “slim” eigenlijk voor een apparaat?

Slimme apparaten, ook wel 'Smart' of 'Internet of Things' genoemd, zijn apparaten die op een of andere manier verbinding maken met internet. Dat kan via het apparaat zelf of met een app op je smartphone of tablet. Hierdoor kun je op flexibele wijze het slimme apparaat instellen, taken automatiseren, metingen doen of de werking controleren.

Het is handig om dit nu te weten, maar misschien is het wel belangrijker om na te gaan wanneer voor jou “slim” ook “nuttig” of “zinvol” is.

Zelf laat mij altijd leiden door de basis vraag, kan het mijn leven als mens, als vader, als echtgenoot, als blinde/ slechtziende vereenvoudigen? Kan ik het zelf installeren en gebruiken? Wat zijn hun mogelijkheden, hun prijsklasse en werken ze net zo goed als hun domme broertjes of zusjes.

Een praktisch voorbeeld van een slim apparaat

Laten we eens beginnen met een stopcontact en een lamp. Je kunt een stopcontact slim maken. Maar wat is het dan verschil tussen een dom en een slim stopcontact? En kun je beter een domme lamp in een slim stopcontact stoppen, of juist een slimme lamp in een dom stopcontact? Het antwoord op zo’n vraag kan bij ieder huishouden anders zijn. Het gaat dan natuurlijk niet alleen om wat het stopcontact allemaal kan, maar ook wat jij belangrijk vind dat de plug zou moeten kunnen.

Hier kort op een rij wat je allemaal zou kunnen wensen in een smartplug.

• In- en uitschakelen van stroom met je smartphone, tablet, slimme speaker of smart switch, zodat je geen schakelaar meer hoeft om te zetten of een stekker uit het stopcontact te halen. Dit kun je slim maken met gepersonaliseerde tijdschema’s, vaste tijden, zon tijden of verschillende schema’s voor iedere dag van de week.

• Buitenshuis kunnen bedienen van het stopcontact.

• Automatisch in- en uitschakelen van het stopcontact bij aankomst en vertrek.

• Overzicht van het verbruik van het aangesloten apparaat.

Wil je nu een lamp aansluiten, dan kan die ook weer slim zijn. Je kunt dan het licht dimmen of van kleur of warmte wisselen waarbij je overigens geen vervangende armatuur nodig hebt. Met het stopcontact zijn deze zaken dus niet mogelijk.

Andersom kan een slim stopcontact juist weer het verbruik van – in dit geval de lamp - meten. En je kunt meerdere apparaten tegelijk aansturen, simpelweg door een verdeelstekker in je smartplug te drukken.

Wil je dus in dit voorbeeld een keuze gaan maken, dan is het behalve je wensen over slimme verlichting ook belangrijk om na te gaan wat er op dit moment al in huis aanwezig is, en of er wellicht iets aan vervanging toe is. Bedenk ook wat je in de toekomst wilt met je steeds slimmer wordende huis.

Als je dit allemaal weet kun je een onderbouwde keuze gaan maken. In ons voorbeeld kunnen dit redenen zijn om voor een smartplug te kiezen:

• ik wil graag een aantal apparaten op een tijdschakelaar plaatsen maar kan de handmatige tijdschakelaar niet (meer) bedienen.

• ik heb een tijd geleden geïnvesteerd in Led verlichting maar niet in slimme verlichting, en ik wil toch slimme functies gaan gebruiken voor mijn licht.

• mijn verdeelstekkers liggen op onbereikbare plaatsen waardoor ik halsbrekende capriolen moet uithalen om de schakelaar om te zetten.

• ik wil graag zien wat ik verbruik per apparaat.

• ik vergeet vaak apparaten uit te schakelen en zou dit graag willen automatiseren of op afstand kunnen bedienen.

Redenen voor juist geen gebruik van een smartplug kunnen zijn:

• ik heb geïnvesteerd in slimme verlichting en andere verlichting schakel ik wel met de hand uit.

• mijn tijdschakelaars werken goed en ik heb de mogelijkheid om deze aan te (laten) passen.

• de meeste apparaten laat ik gewoon aangesloten zitten en schakel ik wel handmatig uit als dat nodig is.

• mijn verdeelstekkers liggen binnen handbereik en kan ik eenvoudig uitschakelen.

• ik vergeet nooit iets uit te zetten als ik het huis verlaat.

Er zullen vast en zeker nog meer voor en tegen argumenten bestaan voor iedere situatie.

Wat slimme apparaten je op kunnen leveren

Wat ik als persoonlijke ervaring wil meegeven in dit verhaal bij het gebruik van slimme producten als visueel beperkte persoon, is de verlichting van de belastbaarheid die ik zelf vaak ervaar: het veel moeten onthouden, lijstjes afwerken voordat ik de deur uit kan, alles nog eens na lopen.

Ondanks dat dit routinewerk is kan het er voor zorgen dat ik het als een tijdrovend werkje ervaar om de verlichting en andere apparaten correct uit te schakelen alvorens naar bed te gaan of het huis te verlaten. Veel van de visueel beperkte mensen die ik in mijn werk training geef kunnen dit beamen.

Doordat ik deze taken heb geautomatiseerd ervaar ik dat er meer ruimte is voor rust in mijn hoofd, en dat de tijd om het huis te verlaten wordt verkort. En bij twijfel kan ik altijd op afstand controleren of iets uit of aan staat. De gewenning aan dit soort automatisering is over het algemeen snel en heb ik als comfortabel ervaren, en is te vergelijken met de introductie van de afstand bediening van de televisie. Wie wil er nu nog steeds opstaan om de zender van de televisie te wisselen?

Slimme apparaten en privacy, hoe zit dat?

Voor veel slimme apparaten dien je je zich te registreren voor een dienst of app, wat bijna altijd gratis is. Hierdoor kunnen de producten een vorm van beveiliging krijgen, zodat er een wachtwoord en gebruikersnaam nodig is, naast de WiFi gegevens om bij het apparaat te kunnen zodat niet iedereen ze kan bedienen.

En dan komt onherroepelijk het woord privacy naar boven. Wat gebeurt er met de gegevens van je gebruik van de apparaten? Kan een bedrijf zien wanneer ik stroom verbruik, hoeveel ik verbruik, wanneer mijn lampen aan of uit zijn etcetera.

Bedrijven zoals Google verdienen namelijk aan mijn gegevens toch? En ook Apple gebruikt gegevens voor analyses en verbetering van de werking van hun apparaten?

Net zoals Philips, Sony, Nest, Ikea en nog een hele lange lijst met producenten en leveranciers. Bij vragen hierover vertel ik meestal mijn persoonlijke gedachtegang over de werking van deze producten en de dienst die ze leveren. Ik noem dit het cookie verhaal.

Als je op een website van een bedrijf gegevens invult kunnen die gegevens op je apparaat worden opgeslagen die het bedrijf weer gebruikt om een volgend bezoek aan die website persoonlijker te maken. Het bedrijf noemt dit je beleving optimaliseren. Hiermee kan het bedrijf natuurlijk ook meer geld verdienen. En vaak ligt de waarheid in het midden van deze twee.

Vergelijk het met de groentewinkel op de hoek van de straat. Je komt hier als trouwe klant binnen en de winkelier herkent je. Dag meneer, dag mevrouw.

Ik heb iets bijzonders voor u, de eerste aardbeien van het seizoen.

Wat attent van de winkelier, hij herkent me, en hij weet dat ik dol ben op aardbeien.

Is het vreemd dat ik nu niet aan de bel trek en eis dat hij mijn gegevens niet gebruikt en dat ik geen persoonlijke aanbiedingen wil?

Koop ik echter diezelfde aardbeien online, ben ik hier juist voor op mijn hoede, en wil ik precies weten waar mijn gegevens voor worden gebruikt, en wat ze aan mijn gegevens verdienen.

En terwijl ik smullend van een aardbei naar de bakker een eindje verderop loop voor een heerlijk broodje, ziet die me al aankomen met het idee om ook aan mij te verdienen.

Privacy is heel persoonlijk, dat zegt het woord ook al.

Maar zodra je weet dat gratis vaak betekent dat er op een andere manier geld moet worden verdiend, en wanneer het wat meer kost er vaak beter met privacy overweg wordt gegaan, kan dit een factor zijn in de keuze.

Maar alle bedrijven en leveranciers gebruiken gegevens, of voor verbetering van je beleving, of om geld aan te verdienen. Niet anders dan de winkelier op de hoek.

En wat kost het?

Als laatste wil ik ingaan op een veelgestelde als het over slimme producten gaat. Mooi en aardig al die slimme apparaten in huis, maar als ik alles slim wil hebben kost mij dat honderden euro’s. Wie gaat dat betalen?

Als advies in deze wil je als lezer een vraag stellen. Als je een nieuwe broek nodig heeft, koop je dan meteen een hele nieuwe garderobe? En kan die oude trui niet goed met die nieuwe broek samen?

Je hebt uiteraard de keuze om alles meteen slim te maken, maar je kunt ook eens met één of twee producten beginnen. Een slim stopcontact voor die lamp die je al bij de bank hebt staan, en een slimme lamp in die mooie armatuur boven de eettafel.

Maak daarbij dan dus ook de bewuste keuze waar je denkt een voordeel bij te hebben. Die lamp boven de eettafel zou ik graag willen kunnen dimmen, maar ik wil niet de schakelaar of armatuur moeten vervangen. En die lamp naast de bank zou ik graag aan willen hebben op het moment van zonsondergang.

Van slimme lampen, stopcontacten, stofzuigers, keukenapparaten, bewegingssensoren, voordeur camera’s, slimme speakers, tot slimme thermostaten en CO2 melders: je weet zelf het beste wat er bij jou in huis nog goed werkt, waar je zelf goed mee kunt werken of wat eigenlijk niet meer werkbaar is, of wat toe is aan vervanging.

Dus laat je ondanks dit verhaal niet alleen leiden door de prijs, toegankelijkheid, en mee willen met de toekomst maar ook door je gezonde verstand en je eigen ervaring. Voel je je belast door dat lijstje in u hoofd en verlang je naar wat meer automatisering, dan kan een slimme lamp of slim stopcontact een kleine eerste stap zijn naar meer wooncomfort.

Mits het natuurlijk allemaal werkt, maar dit geldt voor alle apparaten in huis.

Visio en slimme toepassingen: Living Experience

Benieuwd wat Koninklijke Visio aan technologie in huis onderzoekt? Living Experience richt zich op het vergroten van de zelfredzaamheid binnen- en buitenshuis met inzet van technologie. In een aantal voorbeeldhuizen worden continue nieuwe technologieën uitgeprobeerd, gebruikt en getoond voor mensen met een visuele beperking, professionals en externen.

Om een indruk te krijgen kun je onderstaande video’s bekijken. Ze zijn al wat ouder maar geven nog steeds een goed beeld van wat er mogelijk is.

• Om een indruk te krijgen hoe slimme technologie in huis kan worden gebruikt, bekijk de korte video van Jesper waarin hij een paar toepassingen demonstreert.

• Ook in de serie Smart Home Video’s demonstreren we een aantal toepassingen.

• Wil je weten hoe Living Experience is opgezet en een paar toepassingen zien, bekijk dan de presentatie op de ziezo beurs.

Als je zelf een bezoek wilt brengen aan het voorbeeldhuis stuur dan een mail naar kennisportaal@visio.org

Meer weten? Bekijk ook deze artikelen en video’s

Op het Visio Kennisportaal vind je meer informatie over domotica en slimme technologie. Neem eens een kijkje op kennisportaal.visio.org/smarthome

Heb je nog vragen?

Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088 585 56 66

Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op kennisportaal.visio.org

Koninklijke Visio

expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen

www.visio.org