Marc Stovers, Koninklijke Visio
Ben je slechtziend of blind en wil je leren werken op het internet?
Ben je slechtziend of blind en wil je leren werken op het internet?
In dit deel uit de zelfstudie Internet
leren
leer je leer je meer over Google, tabellen en downloaden.
De zelfstudie Internet
leren
is geschreven voor mensen die slechtziend of blind zijn en werken op een Windows
10 pc met spraakhulpmiddel Jaws, Supernova of NVDA. We gaan daarbij uit van het
internetprogramma Google Chrome.
Je werkt met het toetsenbord en je leert aan de hand van korte uitleg en
opdrachten.
Je gebruikt deze zelfstudie als volgt. Bij elk hoofdstuk krijg je eerst een
korte uitleg. Daarna geven we sneltoetsen en een opdracht. Na elke opdracht vind
je de uitwerking van die opdracht. Probeer steeds eerst de opdracht te doen
zonder de uitwerking te lezen. Het is niet erg als het je dan nog niet meteen
lukt.
Daarna neem je de uitwerking door.
1. Iets opzoeken met Google
Als je informatie zoekt en je weet niet op welke website het te vinden is, kun
je een zoekmachine voor je laten zoeken. Zo’n zoekmachine is een speciale
website. Je geeft een zoekwoord of enkele zoekwoorden op en de zoekmachine toont
dan op de pagina een lijst met links naar sites waar die woorden zijn gevonden.
De bekendste zoekmachine is Google.
De links die Google vindt worden ook als koppen getoond en daar kunnen we handig
gebruik van maken.
Sneltoetsen
Naar de volgende kop : h
Naar de vorige kop : SHIFT + H
Naar kopniveau 1, 2 of 3: 1,2 of 3
Tekst zoeken (Jaws) : CTRL + F, volgende zoeken met F3
Tekst zoeken (NVDA) : Insert + CTRL + F, volgende zoeken met Insert + F3
Tekst zoeken (Supernova, desktop) : F3, volgende zoeken met F4.
Tekst zoeken (Supernova, laptop) : CAPSLOCK + CTRL + F, volgende zoeken met CAPS
LOCK + F3.
Opdracht
Zoek op google.nl naar een recept voor een appeltaart.
Zo doe je dat!
Start Google Chrome en ga naar www.google.nl
Misschien krijg je nu een melding: Voordat je verder gaat met Google.
Druk op TAB en ga naar een van de knoppen Alles afwijzen of Alles
accepteren, en druk SPATIE. Het maakt voor deze oefening niet uit wat je
kiest.
Indien nodig, navigeer naar het invoerveld. Dat kan met de pijltoetsen maar
het kan ook veel sneller: met de letter E kun je snel naar een invoerveld
springen. Mogelijk noemt je hulpmiddel dit invoer een keuzelijst. Hierover
later meer.
Als je bij het tekstvak een piep, een plop of ‘formuliermodus’ hoort is het
tekstvak geactiveerd en kun je je zoekterm gaan typen. Zo niet dan moet je
eerst nog een keer ENTER drukken.
Je bent nu in het invoerveld. Typ: recept appeltaart.
Druk ENTER. Google gaat nu op zoek naar populaire webpagina’s waar deze twee
woorden in voorkomen.
Druk CTRL + HOME zodat je zeker weet dat je aan het begin van de pagina
bent.
We gaan nu snel naar de zoekresultaten. Elk zoekresultaat wordt als kop
weergegeven. Ga een paar keer de letter H naar de volgende kop totdat je bij
het eerste zoekresultaat bent. Dit is een kop met kopniveau 3. Met SHIFT + H
kun je terug naar het vorige zoekresultaat.
Loop nu verder met de letter h hoor de koppen. Wanneer denkt dat de kop
interessant is kun je met PIJL OMLAAG vaak nog een paar regels met extra
informatie lezen. Je krijgt dan als het ware al een inkijkje in de pagina
die Google gevonden heeft. Google geeft dan vaak de regels op die pagina
weer waar hij je zoekwoorden gevonden heeft. Let op, bij de eerste
zoekresultaten is dit vaak niet het geval dus probeer dit ook eens uit bij
bijvoorbeeld het tiende zoekresultaat.
Vind je het nog steeds interessant, ga dan met PIJL OMHOOG weer terug naar
de kop. Zo niet, ga met de letter h weer naar de volgende kop en ga na of je
die wel interessant vindt.
Je had het misschien al gehoord, maar die interessante kop waar je nu op
staat is behalve een kop ook een link. Deze kop met link verwijst naar de
webpagina die Google had gevonden. Druk ENTER om naar deze webpagina gaan.
Je komt nu op de door jou gekozen webpagina. Omdat je niet weet hoe die
pagina eruit ziet kan het even zoeken zijn je recept erop te vinden is. Je
kunt proberen om je recept te vinden door met de h de koppen af te gaan, en
bij een interessante kop verder te lezen met PIJL OMLAAG. Lukt het je?
Een andere manier om je recept te vinden is om op de pagina naar het woord
“appeltaart” zoeken. Ga eerst met CTRL + HOME naar het begin van de pagina
en druk dan de sneltoets van je hulpmiddel in om tekst te zoeken. Typ:
appeltaart, en druk ENTER.
Als de pagina toch niet was wat je zocht, dan kun je met ALT + PIJL links of
BACKSPACE terug naar de zoekresultaten en daar weer door de koppen verder
zoeken.
Kan het sneller?
Als je goed hebt geluisterd hoor je dat de zoekresultaten als kop niveau 3 wordt
getoond. Dit betekent dat je nog sneller naar deze koppen kunt gaan door het
cijfer 3 in te drukken. Druk je er de SHIFT bij, dan spring je weer terug.
Een kopniveau kun je zien als een structurering in een stuk tekst. In een boek
zou je kunnen zeggen dat kopniveau 1 de hoofdstuktitels zijn, kopniveau 2 de
paragraaftitels, kopniveau 3 de sub-paragraaf titels enzovoorts. Op een
internetpagina vind je vaak ook koppen in niveaus, al zijn ze niet altijd even
logisch geordend als in een boek.
Tips bij het typen van goede zoekwoorden
Om te kunnen vinden wat je zoekt kan het heel veel uitmaken wat je als
zoekwoorden opgeeft. Als je te weinig zoekwoorden opgeeft, bijvoorbeeld alleen
‘recept’, dan zal je veel recepten krijgen en lang moeten zoeken naar die met de
appeltaart.
Als je teveel zoekwoorden opgeeft, bijvoorbeeld ‘recept appeltaart keuken’, dan
zal je misschien ook resultaten krijgen die alleen over keukens gaan.
Het gaat erom dat je woorden intypt waarvan je verwacht dat ze op de pagina
staan die je zoekt, en dat die woorden zo uniek mogelijk zijn. Woorden zoals ik,
de, het, je kan je meestal gewoon weglaten want die staan op alle Nederlandse
pagina’s.
Opdracht
Start Google en probeer de pagina met het weerbericht van de EduFANT te vinden.
Het invoerveld van Google
Het invoerveld waar je zojuist gebruik van maakte is een speciaal soort
invoerveld. Terwijl je typt worden er onder je tekst suggesties getoond. Dit
kunnen zoektermen zijn die veel door anderen worden ingevoerd, of iets wat je
zelf al eerder typte. Met PIJL OMLAAG kun je deze suggesties bereiken en een
keuze maken. Het is dan alsof je de gekozen suggestie zelf getypt had.
Deze speciale functie verklaart ook waarom je hulpmiddel dit een keuzelijst
noemt.
Opdracht
Zoek weer met Google op “Recept appeltaart”. Maar nu mag je maar 7 letters
typen.
Zo doe je dat!
Ga weer op de google website in het invoervak staan.
Typ: recept ap
Loop met PIJL OMLAAG door de suggesties. Zit erbij wat je zoekt?
Kies Recept appeltaart en druk ENTER.
2. Google direct gebruiken zonder de pagina van Google
In Chrome en veel andere browsers kun je ook direct je zoekterm in het adresveld
typen waar je normaliter het internetadres typt.
Sneltoetsen
Naar adresveld : ALT + D
Opdracht
Zoek via het adresveld van Chrome een recept voor bitterkoekjes.
Zo doe je dat!
Druk ALT + D om naar het adresveld te gaan.
Typ: recept bitterkoekjes. Tijdens het typen zal Chrome proberen om je tekst
aan te vullen, trek je hier niets van aan.
Druk ENTER. Nu kom je op de pagina met zoekresultaten van Google.
Ga na of je een interessante kop en probeer daarna op de pagina het recept
te vinden.
Net als op de Google pagina kun je tijdens het typen van je zoekterm ook met
PIJL OMLAAG de zoeksuggesties lopen en ENTER drukken.
3. Een programma downloaden
Downloaden is het ophalen van informatie van Internet die je op je eigen
computer opslaat. Je kunt geluidsbestanden zoals muziek, afbeeldingen of
documenten met tekst zoals Word bestanden downloaden. Maar ook kun je
computerprogramma’s die je daarna kunt installeren. In dit hoofdstuk gaan we
alleen een programma downloaden.
Waarschuwing
Niet alle programma’s die je op Internet kunt downloaden zijn veilig en kunnen
computervirussen bevatten! Het is dus heel belangrijk dat je downloadt vanaf een
veilige plek. Vraag hier eventueel hulp bij.
Opdracht
Download het rekenmachine programma Allercalc. Het programma heet Allercalcsetup
en je vindt het op Internet op de Eduvip website
www.eduvip.nl/allercalc .
Zo doe je dat!
Start Google Chrome of Microsoft Edge en ga naar
www.eduvip.nl/allercalc
Zoek en activeer de link Allercalcsetup, bijvoorbeeld met de linklijst of
met de TAB toets.
Als je de link niet kunt vinden mag je ook direct de download starten door
deze link te activeren: http://www.eduvip.nl/allercalc/?aid=7892&sa=0
Start nu de verkenner met WINDOWSTOETS + E.
Druk SHIFT + TAB om naar het linker schermdeel met de mappen te gaan.
Ga met PIJL OMHOOG naar de map Downloads en druk ENTER.
Druk TAB. In het rechterschermdeel vind je meestal bovenaan het gedownloade
bestand Allercalcsetup.exe. Zo niet, typ dan snel de eerste letters,
bijvoorbeeld all.
Druk ENTER om de installatie te starten. Als er niets gebeurt moet je
mogelijk eerst nog op SPATIE drukken om Allercalc.exe te selecteren in de
downloadlijst.
Mogelijk vraagt de computer nu om toestemming om het programma te
installeren, of vraagt hij om een wachtwoord in te voeren. Geef toestemming
door de Ja knop te activeren, of voer het administrator wachtwoord in en
druk op ENTER. Als je het wachtwoord niet weet, vraag dan de beheerder van
de computer om dit voor je te doen.
Het installatieprogramma van Allercalc start en je staat nu op de knop
Volgende.
Druk ENTER om de knop Volgende te activeren.
Ga met TAB naar de knop Volgende, en activeer deze met ENTER.
Je staat nu in het laatste venster. Ga met TAB naar de knop Voltooien, en
activeer deze met ENTER.
Nu is Allecralc geïnstalleerd. Sluit alle vensters.
In welke map worden mijn downloads bewaard?
Als je een afbeelding downloadt wordt deze vaak in de map Afbeeldingen
opgeslagen en muziekbestanden in de map Muziek. In andere gevallen wordt er
meestal in de map Downloads opgeslagen, tenzij je dit zelf wijzigt.
Hoe kan ik in Downloads, Afbeeldingen of Muziek kijken?
Wil je later nog eens in een map kijken, dan doe je dat zo:
Start de verkenner met WINDOWSTOETS + E.
Druk SHIFT + TAB om naar het linker schermdeel met de mappen te gaan.
Ga met PIJL OMHOOG of OMLAAG naar de map die je zoekt en druk ENTER om de
lijst te tonen.
Druk TAB. Nu ben je in de lijst in het rechterschermdeel en kun je door de
bestanden bladeren met PIJL OMLAAG.
3. Tabellen lezen
Sommige internetpagina’s bevatten tabellen. Een tabel is een soort ruitjespapier
waarbij de ruitjes cellen worden genoemd. In elke cel staat informatie. Cellen
onder elkaar vormen samen kolommen.
Kolommen en rijen hebben vaak titels die aangeven waar de kolom of rij over
gaat. Een voorbeeld is een weerbericht, waarbij je de komende week van elke dag
de temperatuur, de windkracht en de regenkans kunt zien. Je hebt dan 7 rijen,
voor elke dag één, en drie kolommen met temperatuur, windkracht en regenkans.
Vaak is er echter nog een extra rij en kolom die titels aangeven waar de rijen
of kolommen over gaan. In dit voorbeeld kan je dan in de cellen van rij 1 van
links naar rechts de titels Temperatuur, Windkracht en Regenkans vinden. En in
de eerste kolom vind je van boven naar beneden de namen van de dagen.
Voor de windkracht op dinsdag kun je dan in de derde rij, derde kolom de
informatie halen.
Om makkelijk door een tabel te navigeren heeft je hulpmiddel speciale
sneltoetsen.
Sneltoetsen
Naar volgende tabel : T
Naar vorige tabel : SHIFT + T
Door tabel navigeren : CTRL + ALT + PIJL toetsen
Opdracht
Ga naar
www.eduvip.nl/het-weer-in-het-bos en
zoek de tabel. Hierin vind je Temperatuur, Windkracht en Regenkans voor de
komende dagen.
Navigeer in de tabel met de sneltoetsen. Beantwoord deze vragen:
Van welke dagen krijg je het weerbericht?
Wat staat er in rij 2, kolom 3?
Wat is de temperatuur op maandag?
Zo doe je dat!
Ga naar
www.eduvip.nl/het-weer-in-het-bos
Navigeer naar de tabel met de letter t.
Als het niet goed lukt de tabel te vinden, ga dan eerst naar de kop “Het
weer de komende 5 dagen”, en spring dan naar de tabel.
Je staat nu op rij 1, kolom 1 en je hoort: Dag. Dit is de titel voor de
cellen die daaronder in de eerste kolom staan.
Navigeer met de sneltoetsen voor tabelnavigatie omlaag. Voor Jaws en NVDA is
dit CTRL + ALT + PIJL OMLAAG, voor Supernova is dit CAPS LOCK + PIJL OMLAAG.
Je hoort nu de cellen van kolom 1. Terwijl je steeds een rij omlaag gaat
hoor je wat de titels van die rijen zijn. In elke rij zal dus iets over een
dag van de week staan. Tot welke dag kun je gaan?
Ga nu weer terug omhoog naar de cel waar Dag in staat. Vertelt je hulpmiddel
je ook in welk rij en kolomnummer je zit?
Navigeer nu met de sneltoetsen voor tabelnavigatie naar rechts. Je hoort de
cellen van rij 1 en ook dit zijn titels die aangeven wat er in deze kolom te
vinden is.
Als je niet verder kunt zit je nu in rij 1, kolom 4. Om naar rij 2 en kolom
3 te gaan moet je dus één keer naar beneden en één keer naar links. Hier
staat: beetje wind.
Je zit op rij 2, dat is de rij van maandag. De temperatuur staat in kolom 2.
Je moet dus één positie naar links navigeren om de temperatuur te horen.
Het is niet makkelijk om door de cellen te navigeren en te moeten onthouden welk
rij of kolomnummer bij welke titel hoort. Je hulpmiddel probeert daarom te
melden als je van rij of kolom wisselt hoe de nieuwe rij of kolom heet door de
rij of kolomtitel uit te spreken. Toen je daarnet naar beneden navigeerde hoorde
je als dit lukte de nieuwe rij: Maandag. Dit is de titel van rij 2. Toen je naar
links navigeerde hoorde je de nieuwe rij: Temperatuur.
Jaws Tip
Als Jaws de titels niet meldt kun je de proberen om de rijtitel of kolomtitel
handmatig te achterhalen door de hele rij of kolom voor te laten lezen met de
volgende sneltoetsen. Probeer ze maar uit.
Sneltoetsen Jaws
Lees huidige rij : ALT + WINDOWSTOETS + KOMMA
Lees huidige kolom : ALT + WINDOWSTOETS + PUNT
Opdracht
Beantwoord nu de volgende vragen over het weer.
Wat is de regenkans op woensdag?
Op welke dag is het koud?
Op welke dag valt er een spatje regen?
Op welke twee dagen is het windstil?
In welke rij en kolomnummer vind je de avondstorm?
Zo doe je dat!
Ga indien nodig met de letter t naar de tabel.
Ga met CTRL + ALT + PIJL OMLAAG naar de rij van woensdag.
Ga met CTRL + ALT + PIJL RECHTS naar de vierde kolom. Je leest nu: onweer en
regen.
Ga nu naar de kolom met de temperatuur. Als je hulpmiddel niet de kolomtitel
leest, probeer deze dan te achterhalen met een sneltoets.
Nu kun je met CTRL + ALT + PIJL OMHOOG of PIJL OMLAAG de dagen gaan
uitlezen. Op welke dag vind je Koud? Als je hulpmiddel de dag niet meldt kun
je de rij laten uitlezen met een sneltoets.
Beantwoord nu op dezelfde manier de andere vragen.
Wat gebeurt er als ik gewoon met PIJL OMLAAG navigeer?
Vanaf het begin van de tabel zal je dan alle cellen een voor een, rij voor rij
afgaan. Je navigeert dus eerst door alle cellen van rij 1, daarna die van rij
twee enzovoort. Maar omdat je geen rij- of kolomtitels hoort en je maar op 1
manier door de tabel kunt, is dit niet handig om te doen.
In de praktijk gebruikt je dan PIJL OMLAAG eigenlijk alleen om de tabel aan het
einde te verlaten en verder te lezen op de webpagina.
4. Plaatsmarkeringen maken (Jaws)
Met een plaatsmarkering kan je snel navigeren naar een plek op een
internetpagina waar je vaak komt, maar niet makkelijk met een andere sneltoets
zoals de h voor koppen kunt komen. Je doet dit door zelf de plaatsmarkering op
de juiste plek te zetten, zodat je er later weer snel naartoe kunt. Je kunt
overal en op elke Internetpagina een plaatsmarkering zetten.
Sneltoetsen Jaws
Plaatsmarkering zetten : CTRL + SHIFT + K
Door plaatsmarkering lopen : K en SHIFT + K
Plaatsmarkering verwijderen: CTRL + SHIFT + K, TAB naar Alles Verwijderen, ENTER
Opdracht
Ga naar
www.edufant.nl/het-weer-in-het-bos
. Op deze pagina staat in een tabel de temperatuur en de windkracht.
Zet een plaatsmarkering bij de temperatuur van dinsdag, en een tweede
plaatsmarkering bij de windkracht van donderdag.
Sluit Google Chrome, open hem opnieuw en kijk of je snel naar de temperatuur van
woensdag en de windkracht op donderdag kunt springen.
Als het gelukt is verwijder de twee plaatsmarkeringen weer.
Zo doe je dat!
Ga naar
www.edufant.nl/het-weer-in-het-bos
, en navigeer met t naar de tabel met het weerbericht.
Navigeer met CTRL + ALT + PIJLTOETSEN naar de cel waar de temperatuur van
dinsdag staat.
Met Jaws kun je nu een plaatsmarkering gaan maken. Druk CTRL + SHIFT + K.
Jaws komt met een dialoogvenster. Druk ENTER om de plaatsmarkering toe te
voegen en nogmaals ENTER om de naam van de plaatsmarkering te bevestigen.
Navigeer verder naar de windkracht op donderdag. Zet hier op dezelfde manier
een tweede plaatsmarkering.
Sluit Google Chrome en open het opnieuw.
Ga weer naar de pagina met het weerbericht.
Druk nu de juiste letter om door de plaatsmarkeringen te springen.
Spring weer terug naar de eerste plaatsmarkering.
Nu verwijderen we de plaatsmarkeringen. Druk op CTRL + SHIFT + K.
Ga met TAB naar Alles verwijderen, en druk ENTER.
Kan ik ook een enkele plaatsmarkering verwijderen?
Ja, dan kan. Zo doe je dat:
In Jaws, druk op CTRL + SHIFT + K.
Loop met PIJL OMLAAG door de lijst en kies de plaatsmarkering die je wilt
verwijderen.
Ga met TAB naar de knop Verwijderen, en druk op ENTER.