Evert Rasing, Koninklijke Visio
Update februari 2023: De conclusies naar aanleiding van dit onderzoek zijn
nog steeds actueel.
Regelmatig krijgen wiskundedocenten de vraag welke grafische rekenmachines goed
geschikt zijn voor blinde en slechtziende leerlingen. Deze vraag komt zowel van
de speciale scholen voor blinde en slechtziende leerlingen van Visio als van
ambulant onderwijsbegeleiders (AOB) die in het regulier onderwijs ondersteuning
bieden aan leerlingen met een visuele beperking. Nu is het helaas niet mogelijk
om daar een eenvoudig, algemeen sluitend antwoord op te geven. Er zijn namelijk
heel wat factoren van invloed bij het adviseren van een grafisch rekenmachine.
Een belangrijke wens van AOB’ers is bijvoorbeeld dat je wil dat de rekenmachine
zoveel mogelijk aansluit bij het model dat rest van de klas gebruikt.
Om deze reden hebben Chantal de Graaf en Evert Rasing, beide medewerkers van
Visio, onderzoek gedaan naar de toegankelijkheid van de verschillende soorten
rekenmachines. Hieronder vind je de belangrijkste resultaten en conclusies van
dat onderzoek.
Dit onderzoek is in principe gericht op bovenbouw havo/vwo, maar ook voor de
onderbouw zouden de resultaten van nut kunnen zijn.
Welke soorten rekenmachines zijn er?
Er bestaan verschillende soorten rekenmachines die in verschillende vormen te
verkrijgen zijn. Allereerst zijn er de fysieke rekenmachines. Dit zijn de
rekenmachines die leerlingen in het regulier onderwijs in de bovenbouw mogen
gebruiken. Hiervan bestaat een zestal modellen die zijn toegestaan op examens.
De bekendste hiervan zijn de Texas Instruments(TI)-modellen en de
Casio-modellen. Ook Hewlett Packard(HP) heeft een rekenmachine ontworpen dat
toegestaan is op examens, de HP Prime Pro.
Daarnaast zijn er zogenaamde emulators van deze rekenmachines beschikbaar. Ook
deze emulators zijn standaard toegestaan op het examen. Een emulator maakt het
mogelijk om een weergave van een rekenmachine digitaal te kunnen gebruiken.
Emulators bestaan in verschillende vormen. Zo zijn er apps voor tablet of
smartphone en is er software voor op je Windowslaptop of Macbook. Dit zou
mogelijkheden kunnen bieden voor de blinde en slechtziende gebruiker. Een
voorwaarde is dan dat de emulator goed samenwerkt met de
toegankelijkheidssoftware die zij gebruiken, bijvoorbeeld spraaksoftware.
Tot slot zijn er talloze alternatieve digitale rekenmachines in verschillende
vormen zoals programma’s, apps of websites op verschillende platformen zoals
Windows, Android of iOS beschikbaar. Deze worden in dit onderzoek ‘alternatieve
rekenmachines’ genoemd.
We hebben navraag gedaan bij wiskunde-experts wereldwijd welke alternatieve
rekenmachines het waard zijn om te overwegen. Hieruit volgde een lijst van vier
rekenmachines die ook elk weer op verschillende platformen beschikbaar waren.
Dit waren:
- Desmos (iOS, Android en online platform)
- Audio Graphic Viewplus (Windows)
- GeoGebra (iOS, Android, Windows, macOS, online platform)
- Termevaluator (Windows)
Leesvorm
Een andere factor die het lastig maakt om een algemene uitspraak te doen over
het gebruik van grafische rekenmachines, is dat de wijze van gebruik van
lesmateriaal -de leesvorm dus- behoorlijk uiteen kan lopen. Dat is vaak heel
persoonlijk en bijna voor geen enkele leerling hetzelfde.
Anderzijds bleek het wel mogelijk om de leerlingen van cluster 1 in te delen aan
de hand van het gebruik van hun lesmateriaal. Deze indeling bleek ook wenselijk
omdat dat een handvat is om in een later stadium een goed advies te kunnen
geven. De classificering die daaruit voortkomt ziet er als volgt uit:
Leerlingen die het origineel lesboek gebruiken;
Leerlingen die een vergroot lesboek gebruiken;
Leerlingen die het boek als pdf gebruiken;
Leerlingen die hun boek als pdf gebruiken, maar met aanpassingen;
Leerlingen die Edu-tekstbestand gebruiken en daarnaast visuele afbeeldingen;
Leerlingen die Edu-tekstbestand gebruiken en daarnaast tactiele
afbeeldingen;
Je kunt in deze lijst ook een afnemende visus constateren.
Toegankelijkheid
We hebben in kaart gebracht in hoeverre de verschillende rekenmachines
toegankelijk zijn voor slechtziende en blinde leerlingen en of dat aansluit bij
hoe zij hun lesmateriaal gebruiken. Opvallend is dat de fysieke rekenmachines
duidelijk niet zijn ontworpen voor blinde en slechtziende gebruikers. Er is ons
slechts één rekenmachine bekend die toegankelijk is voor blinde gebruikers, maar
deze is in Nederland lastig te verkregen omdat deze uit productie gaat. Voor
slechtziende gebruikers blijken slechts twee rekenmachines enigszins
toegankelijk te zijn. Dit zijn de Casio CG50 en de redelijk onbekende HP Prime
Pro.
De emulators zouden in theorie goed geschikt kunnen zijn voor leerlingen die
geheel of voornamelijk non-visueel werken. Ook dit bleek in de praktijk erg
tegen te vallen. Enkel de emulator van de Casio CG50 bood goede mogelijkheden
voor zeer slechtziende leerlingen. Volledig non-visueel werken bleek helaas niet
mogelijk met deze rekenmachine.
De alternatieve rekenmachines bleken iets beter geschikt voor blinde en/of
non-visuele gebruikers. De TermEvaluator had een uitstekende non-visuele
besturing, maar de functionaliteit was lang niet zo toereikend als de bekende
fysieke rekenmachines. Desmos en Audio Graphing Viewplus hebben beide als
voordeel dat ze het globale verloop van een grafiek in audio kunnen laten horen.
Audio Graphing Viewplus had hierbij wel betere non-visuele besturing. Geogebra
tot slot was op bijna elk denkbaar platform te vinden. De software van Geogebra
voor op Windows was nét iets beter dan op alle andere platforms en heeft prima
functionaliteit met een matige non-visuele toegankelijkheid.
Een rekenmachine aanbevelen
Om voor elke leerling en zijn of haar specifieke situatie een grafisch
rekenmachine te kunnen aanbevelen, hebben we alle uitkomsten samengevat in een
beslisboom. Dit stroomdiagram kan je voor elke specifieke leerling doorlopen
waarna er een advies uit komt. Dus voor elke leerling kan je een aantal vragen
beantwoorden waarna één of meerdere opties naar voren komen.
Het stroomdiagram is ook via een online formulier te volgen via de website
https://bit.ly/2CbbVYQ . Dit formulier is ook non-visueel toegankelijk.
Bij de Visio school in Grave is een setje rekenmachines beschikbaar om door een
leerling te laten ervaren zodat een keuze beter gemaakt kan worden. Mocht je
hier interesse in hebben, dan kan je contact met ons opnemen via
chantaldegraaf@visio.org of
evertrasing@visio.org. Ook voor andere vragen
met betrekking tot dit onderzoek kun je hen benaderen.
Conclusie en vervolg
Helaas bleek het over het algemeen slecht gesteld met de toegankelijkheid van de
rekenmachines in welke hoedanigheid dan ook. We gaan ook onze ervaringen met de
rekenmachines terugkoppelen naar de verschillende fabrikanten in de hoop dat ze
verbeteringen aanbrengen.
Het onderzoek dat is uitgevoerd was behoorlijk omvangrijk. Maar we zien nu al
heel veel mogelijkheden om nog meer aanvullend onderzoek te doen. Dat zijn we
dan ook zeker van plan. Zodra er interessante uitkomsten zijn, zullen deze
gepubliceerd worden op
kennisportaal.visio.org en/of
www.eduvip.nl/ .
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org