Cisca van Dieren en Angelique van Eindhoven, namens VisioLab
 |
 |
| De Compaan Klassiek |
De Compaan Connect |
De Compaan is een tablet waarmee de leverancier beoogt om senioren op een
plezierige en gemakkelijke manier te betrekken in onze hedendaagse communicatie.
Hiervoor zijn twee Companen ontwikkeld: de Compaan Klassiek en de Compaan
Connect.
Deze aangepaste tablets bieden een vereenvoudigde gebruiksomgeving.
Vanuit Visio waren wij daarom nieuwsgierig welke mogelijkheden deze tablets
kunnen bieden voor mensen met een visuele beperking.
In het voorjaar van 2021 hebben twee Visio onderzoekers en twee slechtziende
ouderen zich gebogen over de gebruiksvriendelijkheid en toegankelijkheid van de
Compaan Klassiek en Compaan Connect.
Voor een slechtziende gebruiker die veelal is aangewezen op andere zintuigen
zoals tast en gehoor, is het gebruik van een tablet vaak een uitdaging. In
hoeverre de Companen het gebruik kunnen vergemakkelijken lees je hieronder.
Wil je meer weten over andere mogelijkheden om computer- of tabletgebruik te
vereenvoudigen, lees dan het artikel Wat als de computer te ingewikkeld
is.
Wat is de Compaan tablet?
De Compaan is een reguliere Samsung tablet waarover een softwarematige schil is
aangebracht. Hiermee wordt beoogd het gebruik te vereenvoudigen. Denk
bijvoorbeeld aan eenvoudige menu’s in grootletter.
Er zijn twee modellen: de Compaan Klassiek en de Compaan Connect. Beiden zijn in
de basis steeds de meest recente versie van een Samsung Galaxy Tablet. De
Companen waarmee wij hebben gewerkt zijn gebaseerd op een Samsung Galaxy Tab A
2019.
Voor beide Companen is een internetverbinding nodig om deze te kunnen gebruiken.
Dit geldt ook voor degene die beheer op afstand wil uitvoeren (hierover later
meer). Heb je als gebruiker geen wifi thuis dan kun je kiezen voor een model wat
uitgerust is met een simkaart voor 4G internetverbinding.
De eenmalige aanschafkosten van de Compaan Klassiek en de Compaan Connect zijn
op moment van schrijven 299 euro voor de wifi-uitvoering en 359 euro voor de 4G
uitvoering. De maandelijkse abonnementskosten van beide modellen bedragen 12,95
euro. Dit is een vast bedrag en is per maand opzegbaar. De leverancier levert
hiervoor helpdesk support, biedt online evenementen aan (bv. quiz, bingo) en
draagt zorg voor beveiliging, beheer en back-up.
Actuele prijzen en uitgebreidere uitleg over de Compaan vind je op de website
van de leverancier:
www.uwcompaan.nl/particulier
Ook biedt de leverancier op YouTube verschillende video’s met voorbeelden en
instructies.
Wat is de Klassieke Compaan?
De leverancier beschrijft op de website de Compaan in grote lijnen als volgt:
De Compaan Klassiek is speciaal ontwikkeld voor mensen zonder enige digitale
ervaring, maar die wel graag deel willen uitmaken van onze digitale wereld.
Gebruiksgemak, veiligheid en plezier staan centraal.
Hij kenmerkt zich door de grote iconen en het overzichtelijke scherm. De
gebruiker kan berichten sturen en ontvangen (binnen een afgeschermd netwerk van
deelnemers), nieuws lezen, spellen spelen et cetera. Voor de mantelzorgers (of
andere genodigden uit iemands netwerk) biedt de Compaan Klassiek diverse
faciliteiten via het Familie Portaal. Hierin kunnen de meeste instellingen
gemaakt worden. Bij gebruik van een smartphone of tablet kan hiervoor een app
worden geïnstalleerd. Gebruik je een pc of laptop, dan gaat dit via een
webpagina. Ook kan daarmee zorg op afstand vormgegeven worden en communicatie
met de gebruiker makkelijker worden.
De Compaan Klassiek wordt geleverd in een houten lijst of kunststof hoes.
Wat is de Compaan Connect?
De leverancier geeft aan dat de Compaan Connect geschikt is voor mensen die al
enige digitale ervaring hebben met bijvoorbeeld een computer, maar die het
gebruik lastig vinden. De Compaan Connect biedt de mogelijkheden zoals werd
beschreven bij de Klassieke variant. Daarnaast is er keuze uit een scala aan
apps die je kunt downloaden vanuit de Compaan App Store. Deze omvat een selectie
van de meest gebruikte en door gebruikers aangevraagde apps uit de Google Play
Store.
Zo kan er op de Compaan Connect naast de standaard app Berichten ook een
reguliere mail app worden toegevoegd zoals gmail. Hierdoor kan de gebruiker niet
alleen mailen met mensen in de afgeschermde berichten app, maar ook met anderen.
De instellingen op de Compaan Connect kunnen volledig op de tablet zelf
aangepast worden. Het is echter ook mogelijk om, net als bij de Compaan
Klassiek, de tablet via het zogenaamde Familie Portaal volledig op afstand te
laten beheren door bijvoorbeeld een mantelzorger.
De Compaan Connect wordt geleverd in een kunststof hoes waarin hij ook rechtop
kan worden neergezet.
Onze bevindingen
Laten we meteen maar met de conclusie beginnen. Beide slechtziende panelleden
waren positief over de vereenvoudigde schil, de beveiliging, de updates op de
achtergrond en de helpdeskfunctie. Dit gaf hen als oudere gebruikers een gevoel
van veiligheid en steun. Echter als (ernstig) slechtzienden hebben zij de
gebruiksmogelijkheden als beperkt ervaren. Dit gold met name voor het
touchscreen dat zonder voelbare toetsen lastig te gebruiken was. Ook de
spraakondersteuning ervaarden ze als beperkt en moeilijk te gebruiken. Dit maakt
dat -net als veel andere tablets- ook de Companen voor de ernstiger slechtziende
gebruiker een moeilijk te gebruiken hulpmiddel zijn.
Wil je weten wat we precies onderzocht hebben en hoe we tot deze conclusie
gekomen zijn, lees dan verder.
Het onderzoek
1. Algemeen gebruik
Met uitzondering van de fysiek aanwezige aan/uit knoppen verloopt de bediening
van beide tablets via het touchscreen. Voor een slechtziende gebruiker met een
redelijke restvisus bieden beide Companen mogelijkheden. Voor mensen die nog
slechter zien en die aangewezen zijn op vergroting en spraakondersteuning zijn
er weliswaar ook mogelijkheden, maar voor hen maar zullen de mogelijkheden
waarschijnlijk beperkt zijn.
Voor de Compaan Connect worden de meeste persoonlijke instellingen gemaakt in de
app Instellingen of via het Familie Portaal. Voor de Compaan Klassiek worden de
meeste instellingen via het Familie Portaal gemaakt. Voor beide Companen worden
de meer uitgebreide instellingen via de instellingen van Samsung gemaakt. Deze
zijn echter niet als standaard app beschikbaar zodat per ongeluk veranderen van
de instellingen voorkomen wordt. Via de Compaan Helpdesk kun je hulp vragen bij
het maken van de instellingen.
De menustructuur van de Compaan Klassiek oogt eenvoudig van opzet. De standaard
iconen op het beeldscherm lijken duidelijk. Voor een slechtziende met een nog
redelijk hoge restvisus kunnen deze iconen nog visueel te onderscheiden zijn.
Voor slechtzienden met een lage restvisus zijn deze standaard iconen echter
lastig visueel te onderscheiden.
Wanneer een icoon twee seconden ingedrukt wordt, leest de Compaan de titel voor.
Tik je het icoon kort aan dan opent de app zonder de titel voor te lezen. Ons
niet-ervaren panellid vond de gesproken ondersteuning prettig, maar aan de duur
van het aantikken moest hij erg wennen. Onder het kopje Spraakondersteuning en
geluid lees je hier meer over.
De menustructuur van de Compaan Connect is beduidend uitgebreider en lijkt qua
mogelijkheden op die van een reguliere tablet. Het gebruik van andere iconen en
tekens dan op een reguliere tablet bleek voor ons ervaren panellid in eerste
instantie wat verwarrend. Voor het andere panellid met een lage restvisus bleken
de standaard ingestelde iconen echter moeilijk visueel te onderscheiden. Onder
het kopje Visuele Toegankelijkheid lees je hier meer over.
Beide Companen beschikken over een aantal apps, die standaard geïnstalleerd zijn
of die je naar wens vanuit de Compaan App Store toe kunt voegen. Zo kun je
foto’s en video’s delen, kun je beeldbellen of berichten sturen en kun je een
spelletje spelen. Dit kan samen maar ook alleen. Ook kun je deelnemen aan de
door Compaan georganiseerde online wekelijkse live bingo of maandelijkse live
quiz. Voor de niet heel vaardige of ernstiger slechtziende gebruiker is er een
afgebakend en beperkt aanbod, voor de ervaren gebruiker of minder ernstig
slechtziende zijn er veel mogelijkheden om het aanbod uit te breiden. Onze
panelleden vonden dit een overzichtelijke keuze.
Beide Companen bieden een aantal mogelijkheden voor zorg op afstand voor een
mantelzorger, zoals agendabeheer, het sturen van een medicatieherinnering of een
goedemorgen bericht. Je krijgt dan een melding op het scherm welke je kunt
beantwoorden door het aantikken van een icoontje op het scherm. Het lukte ons
ernstig slechtziende panellid niet om de tekst te lezen. De mogelijkheid om de
tekst te laten voorlezen is voor hem dan ook van grote meerwaarde. Helaas wordt
nog niet alle informatie onder meldingen voorgelezen. Onder het kopje Visuele
Toegankelijkheid lees je hier meer over.
Het Familie Portaal werkt met verschillende rechten: Communicatie, Zorg en
Beheer. Door de verschillende rechten kan de beheerder (bijvoorbeeld de
mantelzorger) elke genodigde deelnemer toegang geven tot de gewenste
functionaliteiten.
Dit zijn:
Communicatie: Foto, Spellen, Beeldbellen, Berichten, Video.
Zorg: Agenda, Medicatie, Goedemorgen.
Beheer: Beginscherm, Meekijken, Instellingen, Contacten, Gegevens.
De panelleden vonden het een veilig idee dat alleen genodigde deelnemers
berichten, foto’s en video’s aan hen kunnen sturen. Het mee kunnen kijken van
een mantelzorger in de agenda en het beeldbellen vonden beiden ook prettig. Dit
gold vooral in gevallen waarin de mantelzorger niet om de hoek woont. Beide
panelleden kunnen zich voorstellen dat beeldbellen door een ernstig slechtziende
niet altijd als zinvol wordt ervaren. Maar voor de mantelzorger op afstand kan
dit echter juist wél meerwaarde hebben, omdat hij of zij de slechtziende
gebruiker dan ook even echt in beeld ziet en daardoor ook de niet uitgesproken
signalen kan oppikken.
2. Visuele toegankelijkheid
De algemene beeldkwaliteit wordt als goed ervaren door de panelleden. Voorwaarde
is dat er geen hinderlijke lichtinval of reflecties optreden, bijvoorbeeld door
ramen of lampen. Het is daarom aan te bevelen hier bij plaatsing van de Compaan
in de kamer aandacht aan te besteden. De panelleden ervaarden de fotoweergave
als te klein en zouden deze graag groter of beeldvullend zien.
Ook de inrichting van het beeldscherm kan voor de panelleden optimaler. Bij het
lezen van berichten blijft bijvoorbeeld de afzender zichtbaar. Hierdoor blijft
er maar weinig ruimte over voor de te lezen inhoud. Op de Compaan Connect nemen
standaard items “weer” en “agenda” relatief veel ruimte in op het beginscherm.
Veel standaard knoppen hebben in de door Compaan ontwikkelde apps en op het
beginscherm een uniforme vorm en kleur welke voor gebruikers met een goede
contrast- en kleurwaarneming voldoende te onderscheiden lijken.
In apps zoals Berichten hebben meerdere knoppen met andere functies echter
dezelfde kleur en deze liggen bovendien soms direct naast elkaar. Het is dan
lastig om op basis van kleur of positie de juiste knop te kiezen.
Het standaard gekozen lettertype ervaren de panelleden als prettig. De
sierletters van de spreuk van de dag zijn voor hen lastig te lezen. Dit geldt
ook voor de meldingsberichten. Hier zou het overal toepassen van het standaard
lettertype een verbetering zijn. Ook kan een voorleesfunctie zoals onder de
iconen op het beginscherm van de Compaan Klassiek van meerwaarde zijn, zo
merkten de panelleden op.
Voor wie goedziend is zijn de standaard instellingen van de Companen voor de
tekengrootte goed waar te nemen. Maar wanneer de gebruiker enige mate van
vergroting nodig heeft voldoet dit al snel niet meer. De iconen op het
beginscherm zijn dan nog net leesbaar, maar achterliggende tekst of andere items
zijn dat niet meer.
Voor de tekengrootte van de Compaan iconen en apps kun je kiezen uit drie
smaken:
Voor reguliere Android apps die Compaan beschikbaar stelt via de Compaan App
Store moet je de tekengrootte via de Samsunginstellingen aanpassen. Als je
daarmee echter te veel vergroot vallen er onderdelen buiten beeld, zoals de
iconen op het beginscherm. Deze zijn dan erg lastig terug te vinden. Ook kan er
in apps overlap van iconen, teksten en afbeeldingen ontstaan. Ons ernstig
slechtziende panellid had hierdoor erg veel moeite om het nieuws en de agenda te
lezen.
Merk op dat als je reguliere apps gebruikt, je er net als bij een andere tablet
wel rekening mee moet houden dat de weergave voor slechtzienden niet altijd
optimaal of aan te passen is. Zo zijn bijvoorbeeld spellen dan ook niet altijd
toegankelijk voor slechtzienden.
Pinchen om te vergroten kun je op de Companen op de gebruikelijke wijze maar
werkt net als bij een reguliere tablet niet in alle apps. Om te kunnen pinchen
moet de vergroting via Samsunginstellingen worden aangezet. Maar door te pinchen
kan het overzicht al snel kwijtraken, zeker als je ook gebruik maakt van andere
vergrotingsmogelijkheden – en gebaren. Onze panelleden merkten op dat dit alles
voor de niet zo vaardige gebruiker best een uitdaging kan zijn.
De mogelijkheid om de toetsenbordweergave aan te passen met grotere en dikkere
tekens is voor slechtziende gebruikers zeker van meerwaarde. Dit kan via de
Samsunginstellingen worden aangepast. Wanneer de toetsenbordweergave wordt
aangepast, neemt het toetsenbord vaak meer ruimte in op het beeldscherm. Voor
sommige gebruikers kan het aansluiten van een los extern toetsenbord meerwaarde
hebben. Hierdoor wordt niet alleen de ruimte op het beeldscherm optimaal benut,
maar kan ook getypt worden met voelbare knoppen.
3. Spraakondersteuning en geluid
De spraakondersteuning bij meldingen en teksten kan een grote meerwaarde hebben
voor slechtziende mensen. Helaas worden een aantal apps, meldingen en teksten
niet of slechts gedeeltelijk voorgelezen. Zo wordt bijvoorbeeld de naam van een
beller niet, en worden agenda- of medicijn meldingen maar gedeeltelijk
voorgelezen. Ook is niet overal een voorleesfunctie beschikbaar. De panelleden
benoemden als belangrijk verbeterpunt om de spraakondersteuning zodanig uit te
breiden dat alles goed wordt voorgelezen.
Het dicteren van een bericht is weliswaar mogelijk, maar de knop waarmee je dit
doet is niet goed zichtbaar. De panelleden gaven aan dat voor het dicteren van
langere teksten een grote, duidelijke knop een welkome toevoeging zou zijn. Dit
zou ook voor het invoeren van een afspraak in de agenda een verbetering zijn.
Van teksten die worden voorgelezen kun je de snelheid en het volume aanpassen.
Ook kun je voor elke meldingsfunctie zoals een alarm of de telefoon een ander
geluid instellen. Afhankelijk van het type Compaan en je persoonlijke situatie
kun je dit op een eenvoudiger manier via het Familie Portaal of via een
complexere manier via de Samsunginstellingen (laten) doen.
Een andere verbetering die de panelleden voorstelden was om te kunnen kiezen uit
verschillende stemmen. Hiermee zou je een stem kunnen kiezen die beter aansluit
bij je persoonlijke voorkeur. Een stemkeuze zou ook de verstaanbaarheid kunnen
verbeteren voor mensen die slechthorend zijn.
Voor wie slechthorend is zijn er overigens mogelijkheden om via Bluetooth een
verbinding met een gehoorapparaat te maken. Ook kun je slimme verlichting aan de
Compaan koppelen en daarmee de meldingsgeluiden laten vergezellen door een
lichtsignaal.
Conclusie en aanbevelingen
Over het algemeen waren we enthousiast over de mogelijkheden die de Companen
bieden voor ouderen. De panelleden vonden de vereenvoudigde bediening prettig.
De beveiliging en de updates op de achtergrond gaven een veilig gevoel. De
helpdeskfunctie werd als waardevol ervaren.
Echter als (ernstig) slechtzienden hebben zij de gebruiksmogelijkheden ook als
beperkt ervaren. Het touchscreen was zonder voelbare toetsen lastig te
gebruiken. Ook de spraakondersteuning vonden ze beperkt en soms moeilijk om te
gebruiken. Dit maakt dat ook de Companen, net als andere tablets, voor de
ernstiger slechtziende gebruiker een moeilijk te gebruiken hulpmiddel kunnen
zijn.
Het toevoegen van meer spraakondersteuning onder knoppen en teksten zou zeker
van toegevoegde waarde kunnen zijn voor mensen die niet al te slecht zien. Ook
het verbeteren van de vergrotingsopties en het aanbrengen van meer contrast of
kleur is welkom. Maar zeer waarschijnlijk zal iemand die ernstiger slechtziend
is ook dan met de Compaan niet heel makkelijk uit de voeten kunnen.
In de praktijk zal het al of niet slagen met de Compaan afhangen van
persoonlijke factoren. Denk bijvoorbeeld aan de mate van slechtziendheid, maar
ook hoe digitaal vaardig iemand is. Het goed in kaart brengen van iemands
visuele beperking in relatie tot gebruik van een tablet, het optimaal instellen
naar persoonlijke behoefte en het trainen van vaardigheden (eventueel ook van de
mantelzorger) zijn belangrijke factoren die de kans van slagen van de inzet van
de Compaan vergroten.
De leverancier biedt een regeling waarin de Compaan in de twee weken na aanschaf
kan worden geprobeerd in de praktijk. Wanneer deze dan toch niet bevalt kan de
koop worden geannuleerd.
Wij hebben onze bevindingen en aanbevelingen met de ontwikkelaar van de Compaan
gedeeld en besproken. Zij gaan de mogelijkheden voor uitbreiding van de visuele
toegankelijkheid verder onderzoeken.
Bij Koninklijke Visio zijn er mogelijkheden voor onderzoek en training. We
ondersteunen bij het vinden van een passende oplossing voor het gebruik van een
tablet, computer, laptop of mobiele telefoon. Uiteraard kunnen daarin de
mogelijkheden van de Compaan meegenomen worden.
Meer informatie vind je op de website van de leverancier:
www.uwcompaan.nl/particulier
Zelf ervaren?
Wil je nader kennismaken met de Compaan, neem dan contact op met VisioLab via
visiolab@visio.org
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org