Renske van Dokkum, Koninklijke Visio
Bij technisch hout bewerken ben je bezig met meten, aftekenen, zagen, boren en
dergelijke. Wil je technisch met hout werken maar heb je een visuele beperking?
In dit artikel lees je hoe je ontspannen kunt genieten van het maken van een
mooi werkstuk van hout als je slechtziend of blind bent. Gebruik onderstaand
stappenplan om te leren werken zonder je visus te belasten. Wil je een andere
techniek op de tast leren? Op het Kennisportaal vind je meer informatie. Ga
naar Creatief op de tast – overzicht tips en
instructies.
Kom je er niet uit, of wil je het liever onder deskundige begeleiding leren? Dat
kan bij Koninklijke Visio. Aan het einde van dit artikel vind je meer
informatie.
Tip: deze instructie is ook als audio podcast beschikbaar. Ga naar de
podcast.
Wat is technisch hout bewerken?
Bij technisch hout bewerken ben je bezig met meten, aftekenen, zagen, boren en
dergelijke. Je maakt bijvoorbeeld speelgoed of een nestkastje. In Nederland is
vuren de meest gebruikte naaldhoutsoort. Het is goed te bewerken en relatief
goedkoop. Technisch met vurenhout werken is een leuke uitdaging. Zorg voor een
goede voorbereiding. Een doordacht plan en het juiste gereedschap zijn
essentieel. Het geeft enorm veel voldoening als het zelfstandig gemaakte
werkstuk gelukt is en gebruikt wordt. Je werkstuk is niet plat maar 3D. Dit
betekent dat je, je handen er omheen kunt leggen. Zo kun je goed voelen wat je
aan het doen bent. Ook controleer je gemakkelijk of de verhoudingen naar je zin
zijn.
Materiaal en gereedschap
verstekzaag
handzaag
accuboormachine met boortjes
32 mm gatenzaag of houtboor (speedboor)
winkelhaak
priem
handschroevendraaier passend bij de schroeven PZ kruiskop of Torxx
houtschroeven PZ kruiskop of Torxx maat 4x40 mm
vurenhouten plank van 16 centimeter breed, dikte 18 mm
vurenhouten plank van 12 centimeter breed, dikte 18 mm
schuurpapier
beits of lak
kwast
leeg blik
stevig papier A4
keukenrol
schilderstape
Stappenplan voor technisch houtbewerken
Zo maak je een houten nestkastje met plat dak
Stap 1: meten
Besef dat het weten van de exacte maat bijna nooit echt van belang is. Het gaat
vaak om “net zo lang als” of “twee keer zo breed als”. Gebruik deze manier van
denken en merk dat je geen rolmaat nodig hebt.
Neem de plank van 16 centimeter breed. Meet een stuk van ongeveer 28 centimeter
af. Dat is een vingerkootje korter dan een A4-tje. Gebruik deze plank als
maatman (uitgangspunt) voor je werkstuk. Bij het afmeten gebruik je, je lichaam:
je wijsvinger is 10 centimeter, een vingerkootje is 2 centimeter, je hand is 15
centimeter. Of gebruik een A4-tje dit is ongeveer 20 x30 cm. Vouw stevig papier
in de helft om bijvoorbeeld het middelpunt te bepalen.
**Stap 2: aftekenen
Zet je priem op de plek die je hebt afgemeten op het hout. Zorg dat je hem er
flink indrukt. De priem blijft dan zelfstandig staan. Je hebt nu beide handen om
de winkelhaak, haaks op je plank, tegen je priem aan te leggen. De voelbare rand
van de winkelhaak leg je langs de plank. Kras met je priem een lijn langs de
winkelhaak. Je hebt nu een voelbare lijn. Werk niet met een dikke stift. Dat is
onnauwkeurig en de stift laat lelijke vlekken achter op het hout.
**Stap 3: zagen
Zaag twee planken van deze maat. Van de plank van 12 cm zaag je ook twee van
deze lengte.
Gebruik een verstekzaag. Laat de zaag in je voelbaar gemaakte lijn zakken. Om de
lijn te vinden beweeg je de plank voorzichtig van links naar rechts onder de
zaag door. Je voelt en hoort hoe de zaag in de voelbare lijn zakt. Trek de zaag
altijd rustig heen en weer. Gebruik het hele blad. Geef geen druk maar laat de
zaag het werk doen. Je zaagt automatisch recht. Stel de aanslag op de
verstekzaag in. Zo zaag je gemakkelijk meer delen van dezelfde lengte.
Of gebruik een handzaag. Klem een rechte plank met een lijmklem op het te zagen
stuk en je tafel. Dit is je zaaggeleider. Trek de zaag altijd rustig een paar
keer heen en weer. Gebruik het hele blad en laat de zaag het werk doen. Zet dus
geen druk, dan zaag je eerder schuin. Voel regelmatig of de zaag nog in de
zaagsnede zit. Controleer dan ook hoe diep je al bent met zagen. Gebruik de
winkelhaak om na het zagen te controleren of je een goede rechte hoek gezaagd
hebt.
**Stap 4: boren en schroeven
Bepaal in welke plank het invlieg gat moet komen. Neem een stevig A-4 papier.
Vouw het precies gelijk aan de breedte van de plank. Vouw het papier daarna
dubbel. Je kunt nu het midden van de plank bepalen. Op ongeveer een handbreedte
van de bovenkant zet je met de priem een punt op de middellijn die je met het
papier bepaald hebt. Dit is de plek waar je invlieg-gat komt. Ben je gewend om
met de kolomboor te werken boor dan het gat met de gatenzaag of speedboor. Vraag
anders gerust iemand om dit voor je te doen.
Voor het bepalen van de plaats van de schroefgaten in de plank van 16 cm gebruik
je een mal of afvalhoutjes om te zorgen dat je op de goede plek boort. Zet op de
te boren plek een duidelijk gaatje met je priem. Zoek het gaatje met je
wijsvinger. Laat de accuboormachine erin zakken. Boor steeds alleen de bovenste
plank voor. (Gebruik de boordikte die gelijk is aan de maat van je schroef.) Zo
zorg je ervoor dat je de schroef er recht in draait. En het hout splijt minder
snel. Oefen het recht boren eerst op een afvalstukje hout. Sta rechtop en
centraal voor je werk. Gebruik bij het schroeven een handschroevendraaier. Dan
voel je of je hem rechtop houdt. Let erop dat je de juiste schroevendraaier
gebruikt. Je schiet dan niet zo snel uit. Als je Torxx schroeven gebruikt heb je
het voordeel dat deze precies passen of niet. Je kunt zo nooit de verkeerde maat
gebruiken.
Stap 5: het in elkaar zetten
Zet de plank van 12 centimeter breed vast in de werkbank en zet de plank van 16
centimeter breed er haaks op vast. Herhaal dit met de andere twee planken. Zet
nu de twee helften op elkaar.
**Stap 6: het inzetten van de bodem
Schuif een plank van 12 centimeter breed in de bodem en teken hem af met de
priem. Zaag de plank op maat. Zaag een tweede plankje van de zelfde maat, deze
schroef je zo dadelijk onder het platte dak. Gebruik vier schroeven om de bodem
vast te zetten.
Stap 7: het maken van het platte dak
Zaag een plank van 16 centimeter af zodat het een dakje vormt boven het
invlieg gat. Laat het dakje enigszins uitsteken. Schroef het tweede bodemplankje
onder het dak zodat deze binnen het nestkastje valt.
**Stap 8: lakken en beitsen
Zorg dat je werkstuk goed geschuurd is. Dek je werkplek goed af met kranten.
Zorg ervoor dat je met je rug naar het daglicht staat. Zet je werk op spijkers
die gedeeltelijk in een plankje zijn geslagen. Gebruik een oud verfblik of een
schoteltje. Giet daar een beetje lak in. Zo heb je nooit teveel of te weinig lak
aan je kwast. Werk systematisch. Trek rechte lijnen met je kwast in de richting
van de nerf van het hout. Zet je werkstuk op een draaischijfje en tel hoe vaak
je draait. Laat je werkstuk na het lakken goed drogen. Schuur daarna licht en
lak nogmaals.
Systematisch werken
Als je blind of slechtziend bent is systematisch werken van groot belang. Hoe
doe je dit bij het technisch hout bewerken?
- Leg je materiaal en gereedschap op een vaste plek. Tijdens het werken en bij
het opruimen.
- Houd je schroeven en boortjes gesorteerd op soort en maat. Zorg dat ze niet
door elkaar kunnen komen.
- Gebruik plastic bakjes om je materiaal en gereedschap te ordenen.
- Leg je al gezaagde werk en afval stukken duidelijk gescheiden weg.
- Gebruik een wandrek om gereedschap op een logische volgorde te hangen. Zorg
voor voelbare markeringen.
- Gebruik een gereedschapskist met veel vakjes. Geef elk vakje een aparte
functie.
Kom je er niet uit?
Het stappenplan technisch hout bewerken behandelt slechts de basistechniek.
Misschien heb je meer vragen. Of is het je nog niet gelukt om met je visuele
beperking ontspannen te genieten van werken met hout. Neem dan gerust contact op
met Koninklijke Visio. Je kunt bij Koninklijke Visio Creatieve Training volgen.
Tijdens dit revalidatie onderdeel leer je door het doen van creatieve
activiteiten basisstrategieën om je dagelijks handelen te vergemakkelijken en je
zelfstandigheid te vergroten.
Vragen over dit artikel?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio is een expertiseorganisatie voor blinde en slechtziende
mensen. www.visio.org