Renske van Dokkum, Koninklijke Visio
Wil je pitriet vlechten maar heb je een visuele beperking? In dit artikel lees
je hoe je ontspannen kunt genieten van het maken van een mooi werkstuk van
pitriet als je slechtziend of blind bent.
Je gebruikt onderstaand stappenplan om te leren werken zonder je visus te
belasten.
Wil je een andere techniek op de tast leren? Op het Kennisportaal vind je meer
informatie. Ga naar Creatief op de tast – overzicht tips en
instructies.
Kom je er niet uit, of wil je het liever onder deskundige begeleiding leren? Dat
kan bij Koninklijke Visio. Aan het einde van dit artikel vind je meer
informatie.
Tip: deze instructie is ook als audio podcast beschikbaar. Ga naar de
podcast over
Pitriet
vlechten.
Wat is pitriet?
Pitriet is een natuurlijk materiaal. Het is de kern van rotan wat in Azië en
West-Afrika wordt gewonnen. Rotan wordt in de fabriek geschild en gesneden. Uit
de kern worden verschillende diktes pitriet gestanst. De repen van de schil
worden als vlechtband gebruikt. Pitriet vlechten is een oud ambacht. Met pitriet
worden vaak functionele voorwerpen, zoals een broodmand of een dienblad
gevlochten. Je kunt je ontwerp naar eigen idee aanpassen. Combineer bijvoorbeeld
met kralen, zeegras of vlechtband. Ook kun je variaties in het vlechtpatroon
aanbrengen. De bodem maak je van waterbestendig triplex of vlecht je zelf. Je
kunt pitriet alleen verwerken als je het eerst natgemaakt hebt. Pitriet vlechten
is zeer goed te doen als je blind of slechtziend bent omdat het bestaat uit goed
voelbare handelingen. Deze non-visuele en repeterende handelingen bieden rust en
ontspanning. Je werkstuk is niet plat maar 3D. Dit betekent dat je, je handen er
omheen kunt leggen. Zo kun je goed voelen wat je aan het doen bent. Ook
controleer je gemakkelijk of de verhoudingen naar je zin zijn.
Materiaal en gereedschap
triplex bodemplaat
pitriet dikte 2 mm (vlechtdraden)
pitriet dikte 2,5 mm (staken)
boormal met spijker (Metalen plaatje met twee pootjes en twee gaatjes. De
afstand tussen de gaatjes is 2 centimeter. De afstand tot de rand is 5 mm.)
accuboormachine
houtboortjes 3 mm
lijmklem
boorplank
allesknipper
twee houtblokken hoogte 15 centimeter
schilderstape
grote emmer met wijde opening
effen theedoek
schuurpapier korrel 240
parketlak zijdeglans
platte kwast
Stappenplan voor het vlechten met pitriet
Zo vlecht je een dienblad.
Stap 1: gaatjes boren
Klem met de lijmklem de boorplank en de ronde bodemplaat op tafel. Leg de
boormal langs de rand van de bodemplank. De gaatjes liggen op de plank. Duw met
je duim de pootjes van de boormal tegen de rand van de bodemplank. Zoek met het
topje van je wijsvinger naar het eerste gaatje. Laat de boor er op de tast in
zakken. Boor een gaatje. Je kunt voelen wanneer de boor door de bodemplank heen
is. Zet de spijker in het gaatje. Boor op dezelfde manier nog een gaatje. Je
hebt nu twee gaatjes geboord. Trek de spijker iets omhoog uit de boormal. Schuif
de boormal door tot de spijker in het volgende gaatje zakt. Boor nu één gaatje.
Schuif de boormal weer door. Enzovoort. Zorg ervoor dat je steeds boven de
boorplank boort. Schuur de gaatjes niet! Dan kun je ze straks gemakkelijker
voelen.
Stap 2: staken knippen en insteken
Knip één staak als mal voor de lengtemaat. Om de lengte van je staken te bepalen
tel je drie dingen bij elkaar op. Vijftien centimeter voor de onderrand, een
variabele lengte voor de hoogte van je werk en vijftien centimeter voor de
bovenrand. Plak boven-en onderaan de mal een stukje schilderstape. Laat aan het
begin en einde twee vingers ruimte over. Zo herken je de mal snel. En merk je
het op als je per ongeluk een stukje van je mal knipt. Houd de mal langs de
pitriet staak van 2,5 mm dikte. Houd ze gelijk door ze op je duim te zetten. Pak
bovenhands, achter de tweede schilderstape, vast. Zoek met de allesknipper het
einde van de mal en knip. Leg je bodemplaat op de twee houtblokken van 15
centimeter. Houd je wijsvinger bovenop de bodemplaat en je duim eronder. Zoek zo
een gaatje. Laat de staak in het gaatje zakken. Trek door tot op de tafel.
Enzovoort. Maak boven je bodemplaat, met elastiekjes, zeven staartjes van de
staken. Dit voorkomt dat de staken uit de bodemplaat vallen wanneer je deze
oppakt.
Stap 3: onderrand vlechten
Vul je emmer met koud water. Laat je werk met de onder kant in het water zakken.
De staartjes wijzen dus naar boven. Zo worden de staken aan de onderkant soepel
genoeg om mee te vlechten. Haal je werk er na vijftien minuten uit. Leg je werk
voor je neer op een theedoek. Leg de bovenkant naar je toe. Pak een
willekeurige, natte staak. Je vlecht achter twee staken langs naar buiten. En
dan voor twee staken langs naar binnen. Werk van links naar rechts en pak steeds
de volgende staak. Zoek de staken met je vingers dichtbij de bodemplank. Als je
nog vier staken over hebt trek je de eerste vier boogjes omhoog. Vlecht nu
verder door de eerste vier poortjes.
Stap 4: vlechten met drie draden
Laat je werk ondersteboven drie minuten op het water drijven. Doe ook drie
vlechtdraden in het water. Leg op een willekeurige plek de drie vlechtdraden
naast elkaar tussen de staken. Werk van links naar rechts. Pak de linker
vlechtdraad. Trek deze iets naar links en begin met het tellen van de staken.
Sla de vlechtdraad vóór twee staken langs, om de derde staak heen. Je vlecht
dus: vóór twee staken langs, achter de derde staak. De vlechtdraad eindigt aan
de buitenkant. Je voelt nog steeds drie vlechtdraden op een rij met steeds één
staak ertussen. Pak de vlechtdraad die nu links ligt en doe hetzelfde.
Enzovoort. Je kunt dit helemaal op de tast doen. Je hoeft de staken niet steeds
te tellen. Besef dat je de linker vlechtdraad steeds om de eerste lege staak die
je tegenkomt legt.
Wanneer je linker vlechtdraad te kort wordt hecht je een nieuwe draad aan. Trek
het korte stukje iets naar links. Til het omhoog. Je voelt nu een klein gaatje
onder de draad. Stop daarin het begin van de nieuwe draad. Duw het gaatje weer
dicht. Vlecht verder met de nieuwe draad. Laat het korte stukje hangen. In je
volgende ronde duw je het korte stukje naar links. Duw tegen het stukje aan. Je
krijgt binnenin een lusje. Trek het naar binnen. Nu hangt het korte stukje aan
de binnenkant van je dienblad.
Stap 5: bovenrand vlechten
Zet het houten blok op de rand van je vlechtwerk. Zo controleer je de hoogte van
je werk. Zorg dat je 15 centimeter staak overhoudt voor het vlechten van de
bovenrand. Dit doe je hetzelfde als de onderrand.
Stap 6: knippen en lakken
Als je dienblad goed droog is knip je de uit stekende stukjes staak en
vlechtdraad kort. Houd je duim, aan de buitenkant, over de rand van het
dienblad. Pak een uitstekend stukje riet tussen je wijs- en middelvinger. Houd
je vingers plat tegen de binnenkant van je vlechtwerk. Trek het stukje riet
voorzichtig iets naar links. Knip met je allesknipper het stukje riet boven je
vingers af. Laat de allesknipper daarbij op je vingers rusten. Je houdt nu nog
een kort stukje riet van een vingerdikte over. Vergeet niet om ook de onderkant
van je dienblad te knippen.
Schuur de houten bodem van je dienblad. Doe een klein bodempje parketlak in een
leeg blik. Laat je kwast tot op de bodem van het blik zakken. Strijk je kwast
goed af langs de rand van het blik. Houd je kwast tegen de gevlochten onderrand
en lak een ronde. Trek daarna lijnen van boven naar beneden. Je voelt de rand
steeds met je kwast. Draai daarna je werk om en doe hetzelfde aan de binnenkant.
Als je hoort dat je kwast geluid maakt doe je nieuwe lak aan je kwast. Lak met
het vlechtwerk mee. Je kunt een knijper op de rand zetten om te markeren waar je
begint en stopt met lakken. Lak als laatste de buitenkant op dezelfde manier.
Doordat je systematisch werkt hoef je niet bang te zijn dat je stukken
overslaat. Na vierentwintig uur herhaal je het proces van schuren en lakken.
Systematisch werken
Als je blind of slechtziend bent is systematisch werken van groot belang. Hoe
doe je dit bij het werken met pitriet?
- Leg je materiaal en gereedschap op een vaste plek. Tijdens het werken en bij
het opruimen.
- Houd je pitriet gesorteerd op dikte. Zorg dat ze niet door elkaar kunnen
komen. Hang de bossen bijvoorbeeld op vaste kapstokhaakjes aan de muur.
- Gebruik plastic bakjes om je geknipte pitriet of kralen te ordenen.
- Leg je al geknipte pitriet en afval stukken duidelijk gescheiden weg.
- Gebruik een bak met veel vakjes. Geef elk vakje een aparte functie.
Kom je er niet uit?
Het stappenplan pitriet vlechten behandelt slechts de basistechniek. Misschien
heb je meer vragen. Of is het je nog niet gelukt om met je visuele beperking
ontspannen te genieten van het maken van een pitriet werkstuk. Neem dan gerust
contact op met Koninklijke Visio. Je kunt bij Koninklijke Visio Creatieve
Training volgen. Tijdens dit revalidatie onderdeel leer je door het doen van
creatieve activiteiten basisstrategieën om je dagelijks handelen te
vergemakkelijken en je zelfstandigheid te vergroten.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org