Renske van Dokkum, Koninklijke Visio
Wil je werken met papier maché maar heb je een visuele beperking? In dit artikel
lees je hoe je ontspannen kunt genieten van het maken van een mooi werkstuk van
papier maché als je blind of slechtziend bent. Gebruik onderstaand stappenplan
om te leren werken zonder je visus te belasten. Wil je een andere techniek op de
tast leren? Op het Kennisportaal vind je meer informatie. Ga naar Creatief op
de tast – overzicht tips en
instructies. Kom je er niet uit, of
wil je het liever onder deskundige begeleiding leren? Dat kan bij Koninklijke
Visio. Aan het einde van dit artikel vind je meer informatie.
Wat is papier maché
Papier maché is een materiaal op basis van papier en lijm. Al in de 19e eeuw
werden er tafels, stoelen en kamerschermen van papier maché gemaakt. Met papier
maché werken is milieuvriendelijk, duurzaam en goedkoop. De materialen die je
nodig hebt zijn meestal al in huis. Papier maché is gemakkelijk te verwerken. Je
werkstuk is niet plat maar 3D. Dit betekent dat je, je handen er omheen kunt
leggen. Zo kun je goed voelen wat je aan het doen bent. Ook controleer je zo
gemakkelijk of de verhoudingen naar je zin zijn. Je kunt je creativiteit de
vrije loop laten. Je hebt daarbij geen duur gereedschap of een diploma van de
kunstacademie nodig. Begin eenvoudig. Bijvoorbeeld met een kommetje of een
simpele basis van karton. Zo leer je de basistechnieken. Van hieruit volgen kun
je experimenteren met ander technieken.
Materiaal en gereedschap
Stappenplan voor het werken met papier maché
Zo maak je een kom/schaal van papier maché
Stap 1: behangerslijm maken
Maak behangerslijm aan in een emmertje met een deksel. Zet de behangerslijm na
gebruik in de koelkast dan kun je het lang bewaren. Maak de lijm niet te dun.
Doe wat water in de emmer en voeg een hoeveelheid behangerslijm toe. Roer goed.
Voeg water of poeder toe om de gewenste dikte te krijgen. Maak de lijm niet te
dun. Dikkere lijm kliedert veel minder en is beter voelbaar bij het aanbrengen.
Maak altijd een kleine hoeveelheid lijm aan. Daar kun je al veel mee doen.
Stap 2: vaseline aanbrengen
Vet de buitenkant van de plastic kom goed in met vaseline. (Je kunt de kom ook
in huishoudfolie verpakken.) In plaats van een plastic kom kun je ook een ballon
gebruiken die je voor de helft beplakt.
Stap 3: papier scheuren
Scheur de kranten of het papier in repen. Probeer hoe het papier het beste
scheurt. Scheur een stukje. Gaat dit niet gemakkelijk draai je papier dan steeds
een kwartslag en probeer weer te scheuren. Ga door met scheuren wanneer je mooie
repen kunt scheuren. Maak er daarna eventueel stukjes van. Doe de gescheurde
kranten in een plastic mandje.
Stap 4: plakken
Doe met je vingers wat behangerslijm op het stukje van de kom waar je gaat
plakken. Haal een gescheurd stukje papier door de lijm. Plak de stukjes
systematisch, bijvoorbeeld van boven naar beneden, aan de buitenkant van de kom.
Plak dakpansgewijs. Het geeft niet als je ergens een klein stukje overslaat of
juist dubbel plakt. Laat de papier stukjes gerust boven de rand van de kom
uitsteken. Later als de schaal droog is knip je dit af. Laat de eerste laag
drogen. Houd er rekening mee dat het door en door drogen van papier maché lang
duurt. Breng nu een volgende laag aan. Nu kun je goed voelen waar je nog stukjes
vergeten hebt. Vul deze goed op. Voor een stevig papier maché werkstuk breng je
zeven keer een laag gescheurde stukjes papier aan.
Stap 5: afwerking
Haal het door en door gedroogde werkstuk voorzichtig van de plastic kom af.
Bekleed de binnenkant met een laagje gescheurde stukjes krantenpapier. Werk de
kom af door het bijvoorbeeld te beplakken met gekleurd papier, cadeaupapier of
tijdschriften. Ook kun je het werkstuk beschilderen met acrylverf. Ga hierbij
systematisch te werk. Je kunt eventueel gedeelten afplakken met karton of
schildertape. Gebruik niet teveel verschillende kleuren. Besef dat het vaak
mooier is om je werkstuk in één kleur te schilderen. Laat de kom goed drogen.
Lak daarna je de kom met blanke lak. Doe een klein bodempje blanke lak in een
leeg blik. Laat je kwast tot op de bodem van het blik zakken. Strijk je kwast
goed af langs de rand van het blik. Zet je kom ondersteboven voor je. Trek
daarna van boven naar beneden lijnen met je kwast. Volg de vorm van je kom. Je
voelt de rand van de kom steeds met je kwast. Draai daarna je werk om en doe
hetzelfde aan de binnenkant. Als je hoort dat je kwast geluid maakt doe je
nieuwe lak aan je kwast. Je kunt een knijper op de rand zetten om te markeren
waar je begint en stopt met lakken. Lak als laatste de buitenkant op dezelfde
manier. Doordat je systematisch werkt hoef je niet bang te zijn dat je stukken
overslaat. Na vierentwintig uur lak je het werk nogmaals op dezelfde manier.
Meer mogelijkheden
Door kosteloos materiaal te gebruiken als basis voor je werkstuk heb je tal van
mogelijkheden. Denk aan het gebruik van lege plastic flessen, saté prikkers,
doppen, piepschuim bal, aluminiumfolie, kartonnen doosjes en dergelijke. Zorg
ervoor dat je de basis stevig in elkaar zet. Plak losse onderdelen aan elkaar
met schilderstape of ducktape. Gebruik vooral je fantasie en creativiteit!
Je kunt bijvoorbeeld maken:
Een varkentje, met als basis een klein drinkflesje.
Een poes, met als basis een wasmiddelen fles.
Een vrouw, met als basis piepschuim bal en satéprikkers.
Systematisch werken
Als je blind of slechtziend bent is systematisch werken van groot belang. Hoe
doe je dit bij het werken met papier maché?
Leg je materiaal en gereedschap op een vaste plek. Tijdens het werken en bij
het opruimen.
Houd je papier voorraad gesorteerd. Zorg dat het niet door elkaar kan komen.
Gebruik bijvoorbeeld verschillende doosjes of mappen.
Gebruik plastic bakjes om je gescheurde papier te ordenen.
Leg afvalstukjes duidelijk gescheiden weg of doe ze meteen in de prullenbak.
Gebruik een bak met veel vakjes. Geef elk vakje een aparte functie.
Scheur voor je begint voldoende papier.
Kom je er niet uit?
Het stappenplan papier maché behandelt slechts de basistechniek. Misschien heb
je meer vragen. Of is het je nog niet gelukt om met je visuele beperking
ontspannen te genieten van het werken met papier maché. Neem dan gerust contact
op met Koninklijke Visio. Je kunt bij Koninklijke Visio Creatieve Training
volgen. Tijdens dit revalidatie onderdeel leer je door het doen van creatieve
activiteiten basisstrategieën om je dagelijks handelen te vergemakkelijken en je
zelfstandigheid te vergroten.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org