Renske van Dokkum, Koninklijke Visio
Wil je werken met klei maar heb je een visuele beperking? In dit artikel lees je
hoe je ontspannen kunt genieten van het maken van een mooi werkstuk van
keramiek.
Je gebrukt hierbij onderstaand stappenplan om te leren werken zonder je visus te
belasten.
Wil je een andere techniek op de tast leren? Op het Kennisportaal vind je meer
informatie. Ga naar Creatief op de tast – overzicht tips en
instructies.
Kom je er niet uit, of wil je het liever onder deskundige begeleiding leren? Dat
kan bij Koninklijke Visio. Aan het einde van dit artikel vind je meer
informatie.
Tip: deze instructie is ook als audio podcast beschikbaar.
Wat is keramiek?
Al in de oudheid maakte men met de hand gebruiksvoorwerpen van klei. Wanneer de
klei op meer dan 1100 graden gebakken wordt noem je het keramiek. Je kunt op
verschillende manieren werken met klei. Het opbouwen uit rolletjes en het werken
uit één stuk klei zijn leuk om te doen. Ook als je een visuele beperking hebt.
Je werkstuk is niet plat maar 3D. Dit betekent dat je, je handen er omheen kunt
leggen. Zo kun je goed voelen wat je aan het doen bent. Ook controleer je
gemakkelijk of de verhoudingen naar je zin zijn.
Wat heb je nodig voor keramiek?
Materiaal en gereedschap
Chamotteklei fijne (Gebruik fijne chamotte klei. Dit bevat minder steentjes
dan grove chamotte en is dus prettiger om te voelen.)
Boetseerschijf
Rubber lomer
Kleisnijder
Schilmesje
Pollepel
Vork
Houten onderplaat
Oud stuk schuimplastic of kussentje verpakt in plastic
Huishoudfolie
Plantenspuit
Stevige pedaalemmerzakken
Kant en klare kwastglazuur
Acrylverf
Blanke lak
Platte kwast
Stappenplan voor het werken met keramiek
Zo maak je een schaal in poffertjes techniek.
Stap 1: Voorbereiding
Zet je draaischijfje klaar, met daarop je houten onderplaat verpakt in
huishoudfolie.
Kies een schaal die je wilt maken. (Bijvoorbeeld een bamboe schaal of een
fruitschaal.) Verpak deze ook in huishoudfolie. Doe dit zo glad mogelijk.
Alle vouwen zie je straks terug in de klei.
Open de klei door van de bovenkant een reepje plastic af te knippen.
Snijd met je kleisnijder een stukje klei af. Vouw steeds de zak klei weer
dicht. Anders droogt het pak uit.
Stap 2: Poffertjes maken
Neem zoveel klei in je hand als je nodig hebt voor een poffertje.
Draai hier met rollende bewegingen tussen je handen een gehaktballetje van.
Druk deze daarna zachtjes tussen je duimen en wijsvingers plat. Zorg ervoor
dat het poffertje de goede grootte en dikte heeft.
Bekleed nu de binnenkant van de schaal met de poffertjes. Begin in het
midden van de schaal. Laat de poffertjes elkaar dakpansgewijs overlappen.
Wrijf met de zijkant van je duim de poffertjes goed aan elkaar vast. Duw
niet maar schuif met de klei. Je kunt de poffertjes aan de rand van de
schaal laten uitsteken. Je krijgt nu een speels bloemachtig effect.
Je kunt ook met de achterkant van het schilmesje de rand afsnijden. Leg
hiervoor het schilmesje tegen de rand van de schaal en snijd rond. Zorg
ervoor dat je niet teveel druk geeft.
Stap 3: Het oppervlak glad maken
Als de schaal iets is gedroogd kun je het oppervlakte glad gaan maken. Klop
met de achterkant van de pollepel rustig over de schaal. Je kunt met je
duimen de schaal glad wrijven. Ook kun je de rubber lomer gebruiken. Werk in
de schaal met de bolle en gebogen kant. Buig de lomer iets samen. Houd je
duim aan de voorkant en steun aan de achterkant met je gebogen vingers.
Schraap voorzichtig over de schaal.
Controleer het resultaat goed door te voelen met je vingers.
Stap 4: De onderrand maken
Laat de schaal in een open pedaalemmer zak leerhard worden. Leerhard
betekent dat de klei aanvoelt als leer: flexibel maar niet breekbaar.
Leg de schaal met de onderkant naar boven op een dik stuk schuimplastic.
Gebruik een oude beker om de vorm en de plaats van de onderrand te bepalen.
Maak kleine diagonale krasjes met je vork om de beker heen.
Rol een knakworstje van een beetje klei. Druk voorzichtig plat op de tafel.
Kras de onderrand in. Smeer met je wijsvinger slib op de krasjes. Als je
losse onderdelen van klei met elkaar wilt verbinden gebruik je altijd slib.
Slib maak je door van stukjes droge klei en water een yoghurt dik papje te
maken.
Druk nu de schaal en de onderrand goed tegen elkaar aan zodat ze zich
vastzuigen. Maak een heel dun wormpje van klei en smeer dit uit over het
naadje.
Stap 5: Drogen
Laat de schaal op het schuimplastic liggen.
Leg een pedaalemmerzak over de schaal zodat het droogproces niet te snel
gaat.
Stap 6: Bakken
Advies: breng je werkstuk naar een keramist of een school. Ze hebben vaak
een grote keramiekoven waar je tegen een kleine vergoeding je werk kunt
laten bakken.
Voor biscuit bakken (dit is de verandering van klei in aardewerk) is een
temperatuur van 900 graden Celsius voldoende. Voordat je de schaal in de
keramiekoven kunt zetten moet het werkstuk door en door droog zijn. Dit kun
je voelen. Zolang de schaal nog koud aanvoelt zit er nog vocht in. Vocht en
lucht zetten tijdens het bakken uit, waardoor het werkstuk uit elkaar wordt
gedrukt.
Stap 7: Glazuren of beschilderen met acrylverf
Na het bakken beschilder je de schaal met kant en klare glazuur of
acrylverf. Als je voor glazuur kiest betekent dit dat je schaal nogmaals
gebakken moet worden. Werk systematisch. Beperk het aantal kleuren. Veel
kleur is moeilijk aan te brengen en loopt tijdens het bakken in elkaar over.
Doe een klein beetje glazuur (of acrylverf) op een schoteltje. Laat je kwast
tot op het schoteltje zakken. Strijk je kwast goed af langs de rand van het
schoteltje.
Leg je schaal ondersteboven voor je neer. Houd je kwast tegen de onderrand
van de schaal en glazuur een ronde. Ga door met vanuit het midden lijnen
trekken tot de rand van de schaal. Bij glazuur beweeg je de kwast niet heen
en weer.
De glazuur droogt op als pastelkleurig krijt. Dit veeg je er gemakkelijk per
ongeluk af met je kwast of met een vinger. Je voelt steeds het midden en de
rand van de schaal met je kwast. Let op, je glazuurt de onderrand van de
schaal niet. Deze zou anders aan de ovenplaat vast smelten.
Draai je schaal om. Nu trek je lijnen over de binnenkant van de schaal van
rand tot rand. Je kunt een knijper op de rand zetten om te markeren waar je
begint en stopt met glazuren.
Laat even drogen en glazuur eventueel nogmaals.
Systematisch werken
Als je blind of slechtziend bent is systematisch werken van groot belang. Hoe
doe je dit bij het werken met klei?
Leg je materiaal en gereedschap op een vaste plek. Tijdens het werken en bij
het opruimen.
Berg je gereedschap, met de steel naar beneden, op in een pot. Zo kun je
voelen wat je nodig hebt zonder alles uit de pot te hoeven pakken.
Merk je pakken klei.
Houd je glazuur goed gesorteerd. Merk de potjes. Zorg dat ze niet door
elkaar kunnen komen.
Plak tijdelijk stukjes klei op je werk ter oriëntatie.
Kom je er niet uit?
Het stappenplan keramiek behandelt slechts de basistechniek. Misschien heb je
meer vragen. Of is het je nog niet gelukt om met je visuele beperking ontspannen
te genieten van het werken met klei. Neem dan gerust contact op met Koninklijke
Visio. Je kunt bij Koninklijke Visio Creatieve Training volgen. Tijdens dit
revalidatie onderdeel leer je door het doen van creatieve activiteiten
basisstrategieën om je dagelijks handelen te vergemakkelijken en je
zelfstandigheid te vergroten.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org