Marc Stovers, Koninklijke Visio
In dit deel uit de zelfstudie Internet
leren
voor mensen die slechtziend of blind zijn leer je hoe je sneller kunt navigeren
op Internet.
De beschrijvingen gaan uit van Google Chrome met Windows 11 in combinatie met
spraakhulpmiddel Jaws, Supernova of NVDA. Je werkt met het toetsenbord en je
leert aan de hand van korte uitleg en opdrachten.
Ook in dit deel krijg je bij elk hoofdstuk een korte uitleg, sneltoetsen, een
opdracht en de uitwerking. Probeer eerst de opdracht te doen. Daarna neem je de
uitwerking door.
1. Een link gebruiken
Wanneer je door een internetpagina navigeert kom je verschillende onderdelen
tegen. Denk aan tekst, afbeeldingen, koppen, formuliervelden of links. Een link
heet met een duur woord ook wel een Hyperlink.
Een link kan uit tekst bestaan maar kan ook een plaatje zijn. Met een link kun
je naar een andere webpagina bladeren zonder dat je dat webadres hoeft in te
typen. Een link bevat dus stiekem het webadres van die andere pagina.
Door SPATIE te drukken activeer je de link en ga je naar die gekoppelde pagina.
Tekst met een link is meestal gekleurd en onderstreept.
Bij afbeeldingen kun je alleen zien of ze een link bevatten als je de muis
eroverheen beweegt. De muis verandert dan van vorm.
Werk je met het toetsenbord, dan zal je spraakhulpmiddel het melden als je een
link in een afbeelding tegenkomt.
Sneltoetsen
Link activeren : SPATIE
Terug naar vorige pagina : ALT + PIJL LINKS
Weer naar de volgende pagina : ALT + PIJL RECHTS
Opdracht
Ga naar www.eduvip.nl/eduFANT en activeer op
deze pagina de link “over de eduFANT”.
Lees een stukje van die pagina. Je zal merken dat die in het begin veel lijkt op
de startpagina. Lees verder en zoek uit waar de EduFANT woont. Ga daarna weer
met een sneltoets terug naar de vorige pagina.
Zo doe je dat!
Start Google Chrome en open de pagina
www.eduvip.nl/eduFANT
Ga met PIJL OMLAAG naar de link “over de eduFANT”.
Druk SPATIE. Wacht een paar seconden tot de pagina “over de eduFANT” geladen
is en in beeld staat.
Je staat nu aan het begin van deze pagina. Lees met PIJL OMLAAG de pagina.
Misschien valt het je op dat de pagina in het begin bijna hetzelfde is dan
de startpagina. Maar zodra je “Wie is de EduFANT” hoort ben je aan het begin
van de tekst over de EduFANT.
Ga nu verder en probeer uit te vinden waar de EduFANT woont.
Heb je het antwoord gevonden? Druk dan ALT + PIJL LINKS om weer terug te
gaan naar de vorige pagina.
Controleer of je weer op de vorige pagina bent.
Gefeliciteerd! Je hebt nu gesurft op het Internet.
Waar blijft de oude pagina eigenlijk?
Als je naar een nieuwe pagina gaat verdwijnt de oude pagina van het scherm. Er
wordt dus telkens één pagina op het scherm getoond. Als je daarna weer terug
gaat naar de oude pagina wordt deze weer opnieuw geladen. De pagina’s verdwijnen
nooit echt omdat ze op computers ergens anders op de wereld staan. Je computer
maakt tijdelijk een kopie van een pagina om hem sneller te kunnen lezen.
Opdracht
Zoek de link “het weer in het bos” en surf naar de pagina over het weer.
Controleer of je op de juiste pagina bent. Hoe heb je dat gecontroleerd?
Je hoeft de pagina niet helemaal te lezen. Ga tenslotte weer terug naar de
startpagina.
Kan ik behalve terug bladeren ook vooruit bladeren?
Je kunt met ALT + PIJL LINKS telkens terug bladeren naar de vorige pagina. Dit
kun je net zo lang herhalen tot je weer op de startpagina bent. En misschien
raad je het al…. Met ALT + PIJL RECHTS kun je ook weer vooruit bladeren tot de
pagina die je het laatst hebt bezocht. Zolang Google Chrome open staat onthoudt
hij waar je allemaal bent geweest, en kun je daar met deze twee sneltoetsen
makkelijk komen.
Opdracht
Start Chrome en ga weer naar “het weer in het bos”. Ga daarna weer terug naar de
startpagina en controleer dit. Ga daarna weer naar de pagina “het weer in het
bos” zonder dat je een link activeert.
Wat zal er gebeuren als je nu nog een keer ALT + PIJL RECHTS indrukt, denk je?
Probeer uit of het klopt wat je dacht.
2. Wat doet de TAB toets?
Wanneer je alleen naar een link wilt gaan en geen teksten wil lezen kun je de
TAB toets gebruiken. Hiermee sla je teksten over en kun je dus wat sneller
navigeren.
Sneltoetsen
Naar volgende link : TAB
Naar vorige link : SHIFT + TAB
Naar begin van de pagina : CTRL + HOME
Opdracht
Ga naar de eduFANT pagina www.eduvip.nl/eduFANT.
Ga met PIJL OMLAAG naar de link “over de eduFANT” en tel hoe vaak je moest
drukken.
Ga nu weer naar het begin van de pagina en ga nu met de TAB toets naar dezelfde
link. Hoe vaak heb je nu gedrukt? Wat heb je overgeslagen, denk je?
Zo doe je dat!
Open www.eduvip.nl/eduFANT
Ga met PIJL OMLAAG naar de link “over de eduFANT, maar activeer hem niet.
Hoeveel keer moet je drukken?
Ga met CTRL + HOME weer naar het begin.
Ga nu met TAB naar de link “over de eduFANT, maar activeer hem niet. Hoeveel
keer moet je nu drukken?
Wat heb je nu overgeslagen en wat niet?
Ga nu ook eens link voor link terug. Je doet dit door SHIFT + TAB te
drukken. Klopt het dat je terug gaat?
Een weetje over de TAB toets
De TAB toets is de enige toets die ook werkt als je geen hulpmiddel gebruikt.
Maar teksten lezen die geen link zijn (zogenaamde Platte Tekst) kun je echt
alleen maar met je schermlezer bereiken!
3. De linklijst gebruiken
Als je naar een andere pagina wilt met een bepaalde link kun je met de PIJL of
TAB toets naar de link gaan, en deze activeren. Maar dan moet je meestal wel
heel vaak drukken. Dat kan veel handiger. Als je weet hoe een link heet kun je
de Linklijst gebruiken om deze snel te vinden, en te activeren.
De linklijst, de naam zegt het al, zet alle links van de pagina in een lijst
onder elkaar. Door nu de eerste letter van de naam van de link te typen kun je
hem snel vinden. En met een ENTER activeer je hem meteen.
De linklijst zit niet standaard in Windows maar wel in de meeste
spraakhulpmiddelen. Bij NVDA heet de linklijst de elementenlijst.
Sneltoetsen
Linklijst starten (Supernova) : CAPS LOCK + 1
Linklijst starten (Supernova Laptop) : CAPS LOCK + F7
Linklijst starten (Jaws) : INSERT + F7
Elementenlijst starten (NVDA) : INSERT + F7
Opdracht
Ga naar de eduFANT pagina en gebruik de linklijst om snel naar de pagina “over
de eduFANT” te gaan.
Zo doe je dat!
Open www.eduvip.nl/eduFANT
Gebruik je Supernova, druk dan CAPSLOCK + 1 of CAPSLOCK + F7 (laptop).
Gebruik je Jaws of NVDA, druk dan INSERT + F7. De linklijst of
elementenlijst verschijnt. Dit is een dialoogvenster.
Typ de letter o tot je bij de link “over de eduFANT” bent.
Druk ENTER. De link wordt geactiveerd en de nieuwe pagina verschijnt.
Controleer of je inderdaad op de juiste pagina bent.
Opdracht: naar de startpagina van EduVIP
Veel websites hebben op iedere pagina een link die “Start” of “Home” heet en je
naar de startpagina van die website brengt. In het geval van de EduFANT is dit
de startpagina van EduVIP: www.eduVIP.nl
Nu je de naam van de link weet kun je die makkelijk gaan activeren. Zoek en
activeer met de linklijst de link “Start” om terug te gaan naar de startpagina.
De drie manieren om in de linklijst je link te vinden!
Dit zijn ze:
De langzame manier: Met PIJL omlaag in de linklijst door alle links
gaan. Dit schiet meestal niet erg op.
De snelle manier: Je kunt een link sneller vinden door de eerste letter
van de naam een aantal keren in te drukken totdat je de juiste link gevonden
hebt.
De supersnelle manier: Je kunt ook de eerste paar letters van de naam
van de link snel intypen om sneller bij de juiste link te komen. Je typt dan
bijvoorbeeld “spo” om snel naar de link Sport te gaan. Je hulpmiddel moet
deze manier wel ondersteunen. Probeer dit maar eens uit.
Waarom zegt mijn hulpmiddel achter de link: Bezocht?
Als je achter een link het woord Bezocht hoort, wil dat zeggen dat de pagina
waar de link naar verwijst al eerder een keer hebt bezocht.
Kan ik ook snel naar een link gaan zonder hem te activeren?
Ja, meestal kan dat wel, en soms kan dat heel handig zijn. Je springt dan gewoon
naar een andere plek op dezelfde pagina.
Ga naar de linklijst en druk TAB tot je hoort:
Druk dan ENTER. Je blijft dan op dezelfde pagina maar bent snel naar de link
gesprongen! Je kunt nu verder navigeren, of alsnog de link activeren.
4. Koppen lezen
Vaak bevat een internetpagina erg veel informatie. Om dit overzichtelijk te
houden kan een internetpagina, net als bij een krant, koppen bevatten.
Een kop vind je meestal bij een stuk tekst en heeft een groter en vetter
lettertype. De maker van de website bepaalt waar de koppen staan en hoe ze
eruitzien.
Je schermlezer kan koppen herkennen en zal dat melden door te zeggen: “kop”.
Ook heb je handige sneltoetsen om op een pagina snel naar de volgende kop te
springen. Je slaat dan een heel stuk tekst op de pagina over. Als je dit
herhaalt kun je dus alle koppen doornemen en zo snel nagaan wat er op een
internetpagina allemaal te beleven is.
Sneltoetsen
Naar volgende kop : H
Naar vorige kop : SHIFT + H
Opdracht
Ga naar www.eduvip.nl/eduFANT en open de pagina
“over de eduFANT.” Lees op deze pagina de koppen. Zoek daarna op hoe oud de
eduFANT kan worden.
Zo doe je dat!
Open www.eduvip.nl/eduFANT
Activeer de link “over de eduFANT”, bijvoorbeeld met de linklijst.
Je bent nu op de pagina. Druk de h en herhaal dit. Je springt steeds naar de
volgende kop. Luister maar of dat klopt. Wat zegt je schermlezer?
Ga nu met SHIFT + H weer terug, en luister of dat klopt.
Navigeer op deze manier naar de kop “hoe oud wordt de eduFANT”.
Als je de kop hebt gevonden, lees verder met PIJL OMLAAG om het antwoord op
de vraag te vinden.
Een ezelsbruggetje voor de koppen
Veel sneltoetsen komen uit het Engels. Een kop in is het Engels een “Head”
oftewel een Hoofd. Zo kun je de H makkelijk onthouden.
Handig zeg, die koppen. Werkt dat op alle internetpagina’s?
Vaak hebben pagina’s waar veel nieuws op staat netjes ingedeeld en zijn er
duidelijke koppen. Er staan dan vetgedrukte, grote titels in beeld. Meestal zijn
dit koppen. Maar….
Alleen als de programmeur van de internetpagina de koppen ook als koppen
heeft geprogrammeerd kan jouw schermlezer ze herkennen. Bij slordig gemaakte
pagina’s staan misschien wel grote titels, maar ontbreken de koppen toch. Dan
heb je pech!
Opdracht
Ga naar de volgende websites en probeer de koppen te lezen.
www.eduvip.nl
www.weer.nl
www.sinterklaas.nl
https://jeugdjournaal.nl/
www.efteling.nl
5. De koppenlijst gebruiken
Net zoals je een linklijst hebt kun je ook een koppenlijst oproepen en snel naar
een bepaalde kop springen.
Sneltoetsen
Koppenlijst (Supernova) : CAPSLOCK 2
Koppenlijst (Supernova laptop) : CAPSLOCK + F6
Koppenlijst (Jaws) : INSERT + F6
Koppenlijst (NVDA)
Druk INSERT + F7
Kies met SHIFT + TAB en daarna PIJL RECHTS voor Koppen
TAB naar de koppenlijst.
Opdracht
Ga naar www.eduvip.nl/eduFANT en open de pagina
“over de eduFANT.” Open de koppenlijst en spring snel naar de kop “Is de eduFANT
gevaarlijk?”
Zo doe je dat!
Open www.eduvip.nl/eduFANT
Activeer de link “over de eduFANT”, bijvoorbeeld met de linklijst.
Druk de sneltoets van je hulpmiddel voor de koppenlijst.
De koppenlijst verschijnt. Typ de letter i totdat je de kop gevonden hebt.
Druk ENTER. Je springt naar de gekozen kop op de pagina.
Je kunt nu met PIJL OMLAAG verder lezen in de tekst.
6. Sneller werken met kopniveaus
Je zal misschien merken dat je schermlezer bij een kop steeds zoiets zegt als:
Kopniveau 1, of: Kopniveau 2. Maar wat betekent dat nou, die kopniveaus met een
nummer?
Je zou kunnen denken dat kopniveau 2 de tweede kop is, maar dat klopt niet. Maar
hoe is het dan?
Een internetpagina lijkt eigenlijk wel wat op een gewoon boek maar dan zonder
papier. Denk nu maar eens aan een gewoon boek. Dat boek is opgedeeld is in
hoofdstukken. Elk hoofdstuk is vervolgens weer opgedeeld in paragrafen.
Op een Internetpagina is de tekst ook op een zelfde manier ingedeeld in
hoofdstukken en paragrafen. Alleen noemen we die nu koppen. De hoofdstukken
noemen we kopniveau 1 en de paragrafen kopniveau 2. De niveaus van de koppen
geven de pagina dus een bepaalde structuur.
Soms zijn de paragrafen nog verder ingedeeld in sub-paragrafen die op Internet
dan kopniveau 3 heten.
Nu is een Internetpagina helaas niet altijd zo netjes ingedeeld als een boek. De
schrijver van de internetpagina kan bijvoorbeeld een stuk tekst alleen maar
groter willen maken en daarom daar een kop van maken, ook al geeft die tekst
geen hoofdstuk aan. Dat maakt dat het niet altijd even logisch is wat je op
Internet aan koppen tegenkomt. Je hoort dan bijvoorbeeld bij de belangrijkste
titel bovenaan: Kopniveau 3. Terwijl dit eigenlijk kopniveau 1 zou moeten zijn.
Maar over het algemeen geldt: hoe hoger het kopniveau, hoe belangrijker de kop
is.
Heb je het begrepen? Lees dan tenslotte het volgende handigheidje. Als je vaak
op dezelfde website zit weet je vaal wel welke kopniveaus je op een bepaalde
pagina kunt tegenkomen. Met je schermlezer kun je daar handig gebruik van maken.
Je kunt namelijk ook met sneltoetsen navigeren naar koppen van één bepaald
kopniveau. Je springt dan bijvoorbeeld door alle koppen van kopniveau 2 en slaat
alle andere koppen over. Dan werk je nog sneller!
Sneltoetsen
Naar volgende kop op kopniveau 1 : cijfer 1
Naar volgende kop op kopniveau 2 : cijfer 2
Naar volgende kop op kopniveau 3 : cijfer 3
Naar volgende kop op kopniveau 4 : cijfer 4
Opdracht
Ga naar www.nu.nl . Dit is een digitale krant, een
internetkrant dus.
Loop met h door de koppen en ga na welke kopniveaus je tegenkomt. Hoe vaak
moet je drukken tot je de kop Tech tegenkomt?
Je merkt dat de rubrieken een bepaald kopniveau hebben. Welk niveau is dat?
Ga nu met CTRL + HOME naar het begin van de pagina.
Loop nu met cijfer door de koppen met kopniveau 2. Hoe vaak moet je nu
drukken om bij Tech te komen?
7. Naar een tekstblok springen
Er zijn pagina’s die geen of geen handige koppen hebben. Als je op zo’n pagina
toch snel naar een tekstblok wilt springen kun je geen koppen snellen. Gelukkig
kun je wel een andere sneltoets gebruiken die je naar het eerstvolgende
tekstblok brengt. Een tekstblok is een eenvoudig stukje, “platte” tekst die niet
ook een link, invoerveld, formulier of iets dergelijks is. Omdat er ook kleine
tekstblokjes op de pagina kunnen staan, bijvoorbeeld de naam van een bedrijf,
moet je soms meerdere keren drukken voor je bij het tekstblok bent dat je wilt
lezen.
Sneltoetsen
Naar volgende tekstblok : n
Naar vorig tekstblok : SHIFT + N
Opdracht
Ga naar www.eduvip.nl/eduFANT en open de
pagina “Waar zijn de koppen?” Deze pagina heeft dezelfde tekst als “Over de
eduFANT”, maar de bouwer van de pagina heeft er niet aan gedacht om de tekst
van koppen te voorzien.
Probeer of je met de sneltoets h voor koppen snel naar de kop “Wie is de
eduFANT” te springen. Lukt dat?
Je hebt gemerkt dat het niet lukt. We gaan het opnieuw proberen. Druk eerst
CTRL + HOME. Je gaat weer naar het begin van de pagina.
Navigeer nu met de letter n door de tekstblokken, en kijk of je de tekst nu
wel kunt vinden.
Opdracht
Ga naar een pagina die wel koppen heeft, bijvoorbeeld “over de eduFANT”. Wat
gebeurt er als je op deze pagina naar tekstblokken navigeert? Krijg je dan
hetzelfde resultaat?