Marc Stovers en Mark Lanting, Koninklijke Visio
Professionele voorleesapparaten die teksten van papier scannen en daarna
voorlezen, zijn al vele jaren op de markt. Tegenwoordig kan dat ook met een
smartphone of tablet. Als je een smartphone hebt, niet al te ingewikkelde scans
maakt en niet al te hoge eisen stelt aan het resultaat, kun je met een relatief
kleine investering vaak al heel bevredigende resultaten behalen om bijvoorbeeld
de post te laten voorlezen. Lees hier hoe het werkt, welke apps je kunt
gebruiken en waar je op moet letten om een goed resultaat te bereiken.
Hoe werkt het scannen en voorlezen?
Om een tekst op papier te kunnen laten voorlezen, heb je drie dingen nodig.
Allereerst moet je een foto maken van de tekst die op het papier staat. Dat kan
met de digitale camera van je smartphones of tablets.
Stap twee is de foto omzetten naar een leesbaar bestand. Dat proces heet OCR
ofwel Optical Character Recognition. Zulke OCR-software is niet standaard op een
smartphone aanwezig maar er zijn diverse apps verkrijgbaar die deze omzetting
naar tekst kunnen uitvoeren.
Stap drie is het laten voorlezen van de tekst. Sommige OCR-apps zijn voorzien
van een eigen voorleesstem. Als dat niet het geval is, kun je hiervoor de
ingebouwde spraakvoorziening van je smartphone of tablet gebruiken.
Hoe maak je een goede scan van de tekst?
Of je tekst uiteindelijk correct wordt voorgelezen, is afhankelijk van de
kwaliteit van de foto en het OCR proces. Om dit optimaal te krijgen kun je op de
volgende zes punten letten:
Zorg voor een goede belichting. Een goed belichte foto is het halve werk!
Gebruik bij voorkeur daglicht of rustig, egaal kunstlicht.
Veel apps geven ook de mogelijkheid om de ingebouwde flitser van de
smartphone te gebruiken. Dit kan helpen als de lichtcondities niet optimaal
zijn en je die ook niet kunt wijzigen.
Maak een goede foto. Op een goede foto staat de tekst netjes recht en staat
de tekst zo groot mogelijk in beeld. Ook mag de camera niet bewegen als je
de foto maakt. Op deze manier kan de tekst het best herkend worden door de
OCR-software. De kwaliteit van de foto bepaalt voor een groot deel hoeveel
fouten de ICR software zal maken. Hoe je een goede foto maakt, ook als je
het scherm niet kunt aflezen, lees je verderop.
De tekst op het origineel kun je uiteraard niet wijzigen, maar realiseer je
dat de ene tekst veel makkelijker door de OCR-software te herkennen is dan
de andere.
Een bladzijde A4, met contrastrijke zwarte letters in een groot lettertype
op een witte achtergrond, is relatief makkelijk te herkennen. De tekst is
dan namelijk goed te onderscheiden van de achtergrond. Een grote letter zal
met veel puntjes ofwel pixels op de foto worden weergegeven, zodat hij
makkelijker te herkennen is.
Moeilijker wordt het al wanneer de tekst in kolommen wordt geplaatst, omdat
de software dan kolommen moet kunnen herkennen. Weer een stapje lastiger
zijn krantenteksten. Behalve kolommen staan er ook foto’s in. Bovendien is
krantenpapier van lage kwaliteit wat maakt dat de letters minder scherp
afgedrukt. Ook is het contrast lager omdat het papier niet mooi wit is.
Bij een reclamefolder of glossy magazine, kan de tekstherkenning nóg
lastiger worden. Tekst of achtergrond kan gekleurd en weinig contrastrijk
zijn,. Je kunt moeilijk te herkennen sierletters tegenkomen en teksten
kunnen verspreid staan en schuin of dwars geplaatst zijn. Het glossy papier
kan bovendien de belichting reflecteren, waardoor je een “blinde vlek” op je
foto krijgt.
En dan heb je nog situaties waarbij het papier niet plat ligt. Wil je laten
voorlezen wat er op een blik bruine bonen staat, dan is dat lastig omdat een
deel van de tekst vervormd en bovendien onscherp op de foto zal staan.
De kwaliteit van de camera is van belang. Hoewel er geen smartphones met
slechte camera’s meer verkocht worden, is het wel belangrijk dat je je
camera schoon en vetvrij houdt. En heb je een nieuwer model smartphone, dan
kan dat net een wat betere tekstherkenning geven ten opzichte van een ouder
model. Dat komt omdat nieuwere camera’s vaak nog wat meer gedetailleerde
foto’s met meer pixels kunnen maken. Hoe meer detail, hoe betere
tekstherkenning.
Let op de kwaliteit van de tekstherkenning van de OCR-app. Er zijn heel wat
OCR-apps te koop en kwaliteitsverschillen kunnen behoorlijk groot zijn.
Verderop bespreken we enkele OCR-apps voor iPhone, iPad en Android.
Ook de toegankelijkheid, functies en het gebruiksgemak van de OCR-app,
hebben invloed op je keuze. Wil je af en toe een scan maken of wil je
regelmatig meerdere pagina’s scannen? Gebruik je een spraakhulpmiddel zoals
VoiceOver of Talkback? In het laatste geval dient de app wel toegankelijk te
zijn om er goed te kunnen werken. Tenslotte noemen we nog verschillen in
gebruiksgemak, snelheid en natuurlijk de prijs.
Tips om een goede foto te maken
Eerder benoemden we al dat het maken van een 'goede' foto belangrijk is. Maar
hoe doe je dat als je het scherm op je smartphone niet of niet goed kunt
aflezen?
De volgende tip kan je wellicht helpen om een velletje A4 goed te scannen.
Leg eerst het papier dwars voor je op een liefst donkere tafel. Zorg ervoor
dat er rondom je papier geen spullen op tafel liggen die in beeld kunnen
komen.
Start de OCR-app op je smartphone tot op het moment waar je de foto moet
maken.
Leg nu ook de smartphone in liggende stand, dwars dus, op tafel. Doe dit zo
dat de camera zo precies mogelijk in het midden van het papier ligt.
Controleer nog even of je smartphone evenwijdig ligt aan het papier.
Ga nu staan en pak de smartphone met twee handen aan de zijkanten op. Til
hem daarna loodrecht omhoog tot iets onder borsthoogte, en maak je foto.
Sommige OCR-apps kunnen je ook vertellen of je het papier goed in beeld hebt
en maken indien gewenst automatisch een foto.
Mogelijk moet je een tijdje oefenen om de juiste hoogte en richting te
vinden. Een goedziende hulp kan je eventueel daarbij ondersteunen. Heb je
eenmaal de juiste slag te pakken dan kun je dit bij elk velletje A4 opnieuw
toepassen.
Hulpmiddelen
Als het maken van de foto niet lukt, of als het je teveel tijd of energie kost
om de camera goed te richten, dan zijn er ook kant-en-klare hulpmiddelen die je
helpen om papier en camera en goed te positioneren. Soms zijn ze oook voorzien
van verlichting. Je kunt zo’n doos of statief natuurlijk ook zelf in elkaar
knutselen.
De markt voor deze apparaten fluctueert nogal. Om toch een beeld te geven van
wat er te koop kan zijn of om inspiratie op te doen noemen we twee modellen die
in het verleden succes hadden.
Zo was daar de Giraffe Reader, een lichtgewicht opvouwbare standaard voor de
iPhone. Het 'hoofd' van de giraffe is een mal op de juiste hoogte waar je je
iPhone in legt, terwijl je aan de basis een velletje A4-papier goed uitgelijnd
kunt neerleggen. Een nadeel van de Giraffe is dat het 'hoofd' moet passen bij de
breedte van de smartphone. De site vermeldt daarom verschillende modellen die
tot iPhone 8 gaan. Helaas ontbreken modellen voor Androidtoestellen en heeft de
giraffe geen verlichting aan boord. Het is onduiedelijk of Giraffe nog goed
leverbaar is.
Een soortgelijke oplossing bood het Amerikaanse product Standscan, dat inmiddels
uit de handel is. Dit was een opvouwbare, aan de voorkant open doos van
geplastificeerd karton. Eenmaal uitgevouwen kun je een velletje A4 door het open
gedeelte er in leggen. Je smartphone leg je op de bovenkant van de doos, waarna
je met je camera door een gat in het karton een foto maakt van de tekst op het
papier. Om daarbij jouw model smartphone precies goed uitgelijnd neer te leggen
is een dikke, voelbare sticker in de vorm van een winkelhaak meegeleverd. De
Standscan is uitgerust met ingebouwde ledverlichting die zowel op het lichtnet
als op batterijen werkt, zodat je ook ’s avonds of onderweg kunt scannen.
Onze ervaring met dit soort hulpmiddelen was dat we betere scanresultaten kregen
dan met foto’s die uit de hand genomen waren. Dit geldt zowel met als zonder
verlichting. De verschillen werden echter wel snel kleiner naarmate we betere
OCR-apps gebruikten, en naarmate de handgemaakte foto’s van betere kwaliteit
waren.
iPhone-apps
Uit het uitgebreide aanbod iPhone-apps hebben we er twee uitgekozen die goed
toegankelijk zijn met VoiceOver.
1. Seeing Ai
Seeing Ai is een gratis app waarmee je teksten, documenten, geld en nog veel
meer kan herkennen. In de app kan je kiezen voor twee functies die tekst voor
laten lezen: Korte tekst en Document. Met Korte tekst hoef je alleen maar je
camera te richten naar de tekst en zodra de app de tekst herkent begint hij het
voor te lezen. Dit kan handig zijn om bijvoorbeeld straatnamen van borden af te
lezen of om globaal een idee te krijgen welk product of flyer je in je hand
hebt.
De tweede functie, Document, kan je goed gebruiken om een A4 of brief voor te
laten lezen. Bij deze functie begeleidt de app je om het gehele document in
beeld te zetten. Daarna maakt de app automatisch een foto. De herkende tekst in
de foto kan je met de app ook laten voorlezen. Ook kan je de tekst vergroten. De
app is goed te bedienen met VoiceOver en daar kun je ook de tekst mee voor laten
lezen.
Meer weten? Ga naar de volledige Seeing AI handleiding van
Visio
Donwload Seeing AI
2. Google Lens
Google Lens is een functie die onderdeel is van de Google app. Behalve
tekstherkenning kan Google Lens onder meer teksten voor je vertalen en producten
opzoeken op het internet.
Om Google Lens te starten activeer je in de Google app de knop “zoeken met
camera”. Hierna kan je het tekstkanaal selecteren en een foto maken van een stuk
tekst of een document. De app herkent de tekst uit de foto en nu kan je de tekst
uit laten spreken door op Beluisteren te drukken. Je kan de tekst desgewenst ook
kopiëren, selecteren en laten vertalen. De app is gratis en is goed toegankelijk
met VoiceOver.
Meer weten? Je vindt het op het Kennisportaal. Lees het artikel over Google
Lens
of bekijk de video over tekstherkenning met daarin Google
Lens
Download de Google app
Android apps
Uit de vele Android apps die verkrijgbaar zijn, hebben we er vier uitgekozen.
1. Google Lookout
De Google Loukout app is gratis en erg eenvoudig in gebruik. Tijdens het scannen
van een document geeft hij hints en feedback hoe je je camera moet richten en in
hoeverre hij tekst kan detecteren. Dit kan je helpen om een documentpagina goed
te fotograferen. Na het maken van de foto leest de app de gescande tekst meteen
voor. Wanneer Talkback aan staat doet hij dit niet, maar dan gebruik je de
ondersteuning van Talkback om de tekst voor te lezen.
Let op: het kan zijn dat alles in een andere taal wordt uitgesproken. Wanneer je
dit wil veranderen dan ga je naar instellingen, algemeen, tekst naar spraak en
hier kan je de voorkeursengine veranderen naar Google en de taal naar
Nederlands.
Download Google
Lookout
2. Speak! / Spreken!
Speak! is een gratis Nederlandstalige app met een Engelse naam. De app werkt met
Talkback, maar ook zonder talkback kan je de herkende tekst laten voorlezen. Je
kan kiezen om een foto te maken van gedrukte tekst (via de Document knop) of om
tekst onder de camera meteen uit te laten spreken zonder een foto te maken (via
de Scannen knop).
Zodra de herkende tekst uit een foto in beeld is verschenen kan je deze laten
voorlezen. Dat kan ook met Talkback. Op dat moment kan je ook de tekst delen en
kopiëren. Wanneer je Talkback uit hebt staan dan kan je de tekst uit laten
spreken, een andere kleur geven of groter maken. Ook kan je het lettertype van
de tekst veranderen. Deze visuele opties stel je in door met de knop links
onderin uit een menu te kiezen en daarna met de horizontale oranje slider
ernaast een waarde in te stellen.
Behalve scannen van tekst kan je ook barcodes, objecten en kleuren laten
herkennen. In de instellingen kan je onder meer de taal, spreeksnelheid en
spraakmotor (stem) instellen. Tot slot opent de app met de identificeren knop de
Google Lens app en deze laat meteen de resultaten van de scan zien.
Download
Speak!
3. TextGrabber
TextGrabber is een Engelstalige app voor zowel iOS als Android. De app kan je
gratis downloaden en heeft de optie om een premium versie aan te schaffen.
De app opent zich in de notes sectie. Hier vind je alle opgeslagen gescande
tekst terug. Om te beginnen met het scannen van tekst druk je rechts onderin op
nieuw document. Daarna maak je een foto en kies je ervoor om deze te herkennen
(recognize). Je krijgt hierbij geen hulp. In het volgende scherm sla je rechts
bovenin het scherm de gescande tekst op (save). Tenslotte kan je met Talkback de
gescande tekst voor laten lezen.
In de instellingen van de app kan je ervoor kiezen om gescande tekst automatisch
naar het klembord te kopiëren en dan kan je de tekst plakken waar je maar wil.
Als je met Talkback werkt dan kom je helaas enkele niet goed gelabelde knoppen
tegen. Maar kun je daarmee omgaan dan heb je aan TextGrabber een prima app die
een goed resultaat geeft dat kan worden voorgelezen met Talkback. Indien
gewenst, kun je het leesbare bestand ook openen of delen met andere applicaties
en kan je de tekst vertalen voordat je het opslaat. Deze functies kan je enkele
keren gratis uitproberen, daarna zul je de premium versie (circa 18 euro) aan
moeten schaffen.
Download
TextGrabber
4. Text scanner (OCR)
Ga eerst na wat je wilt scannen, en hoe vaak je verwacht dat te gaan doen.
Wil je ook ’s avonds scannen? En waar wil je scannen? Ook buitenshuis?
Probeer nu eerst een gratis of goedkope app met een voor jou representatieve
tekst, en ga na of je daarmee weg kunt.
Als het resultaat niet goed is, kan dat aan de foto liggen of aan de
kwaliteit van de app. Je kunt erachter komen waar het probleem ligt, door
een goedziende een goede foto te laten maken en kijken of het dan wel lukt.
Als je erachter komt dat de app goed scant, maar dat het je ondanks goed
oefenen en eventueel hulp van een goedziend iemand toch niet lukt om een
goede foto te maken, kun je de aanschaf of zelf maken van een scanhulpmiddel
overwegen.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org