Evert Rasing, Koninklijke Visio namens VisioLab
Op zoek naar interactieve toepassingen voor slechtziende en blinde leerlingen.
Update van de redactie, juli 2023: Alle in dit artikel genoemde producten
zijn op dit moment nog beschikbaar.
Er komen steeds meer interactieve leer- en speelapparaten op de markt. Hiervan
vormen de zogenaamde belevingstafels een aparte categorie. Met deze tafels
kunnen door middel van bijvoorbeeld een touchscreen of projecties op een
interactieve manier educatieve of andere spellen gespeeld worden. Bij Visio
Onderwijs waren we benieuwd of deze tafels ook ingezet kunnen worden in de klas.
Met de belevingstafel Tovertafel was al eens elders bij Visio geëxperimenteerd.
Ook tijdens een innovatiedag bij Visio bleken professionals vrijwel meteen onder
de indruk van de mogelijkheden van dit product.
Vanwege dit enthousiasme leek het ons daarom zinvol om te inventariseren welke
vergelijkbare belevingstafels er zijn, en wat de waarde daarvan is voor de
scholen voor slechtziende en blinde leerlingen van Visio. De vraag is dus: welke
producten zijn er op de markt die vergelijkbaar zijn met de Tovertafel? Wat
zouden die producten kunnen bijdragen aan onderwijs binnen Visio en welke
aanschaf zou het meest interessant kunnen zijn?
Ik heb als projectmedewerker voor Visio Onderwijs in de eerste maanden van 2020
samenspraak met verschillende experts binnen Visio verschillende apparaten
uitgeprobeerd en beoordeeld. De volgende tafels hebben we getest:
Al deze tafels maken gebruik van een oppervlak van ongeveer 80 x 100 centimeter
waardoor ze interessant kunnen zijn voor slechtziende leerlingen. Ook hebben
alle tafels audio-output, waardoor ze interessant kunnen zijn voor blinde
leerlingen die bijvoorbeeld aanschuiven bij hun klasgenoten.
Korte kennismaking met de belevingstafels
1. Tovertafel
De Tovertafel projecteert beelden op een tafel. Met je handen kun je door de
projectie heen ‘vegen’ waarop de projectie dan weer reageert. Zo kun je
interactief verschillende spellen doen. De Tovertafel richt zich op mensen en
kinderen met een bepaalde mate van verstandelijke beperking. Dit product zou dus
geschikt kunnen zijn voor slechtziende gebruikers met een meervoudige beperking.
Er zitten 21 spellen in de Tovertafel.
2. Omivista Mobii
Ook dit is een interactief projectiesysteem dat reageert op bewegingen en deze
omzet in audiovisuele effecten. Je kan op verschillende oppervlakten projecteren
en je krijgt er 300 spellen bij geleverd. Er zijn verschillende modellen van
Omivista waarvan de Mobii de mobiele variant is.
3. BeleefTV
BeleefTV is een aanraakscherm, zo groot als een flinke TV met een robuuste rand
eromheen zodat je er aan kan zitten als een tafel. Het is voorzien van
verschillende apps die je kan spelen. Alleen of met meerdere personen. De
BeleefTV richt zich op de doelgroep dementerende ouderen.
4. Belevenistafel van OnWijs
De Belevenistafel van OnWijs lijkt zowel op het gebied van hardware als software
erg op de BeleefTV. De Belevenistafel bevat wel meer apps en richt zich niet
alleen op dementerende ouderen, maar heeft ook apps gericht op educatie.
5. Prowise Digibord als tafel
Het Digibord is bij veel docenten al bekend. Het is een groot scherm met
touchscreen waar je allerlei multimedia content op kunt laten zien. Sommige
Digiborden kunnen kantelen waardoor je het kunt gebruiken als interactieve
tafel. Digibord richt zich op onderwijs in de breedste zin van het woord.
Onderzoeksopzet
Alle producten zijn onderzocht op locaties van Visio indien de producten daar
beschikbaar waren. De Belevenistafel van OnWijs was niet beschikbaar binnen
Visio, dus deze is getest in de showroom van OnWijs.
Alle onderzochte producten zijn beoordeeld op de volgende punten:
Functionaliteit
Toegankelijkheid
Toepassing in onderwijs
ICT-vaardigheid
Prijs
Aan de hand van deze punten kan bepaald worden in hoeverre de prestaties van de
producten vergelijkbaar zijn met de ToverTafel en kan de prijs worden
vergeleken. Daarmee kan geconcludeerd worden welk product het meest geschikt is
of de meeste potentie heeft voor Visio Onderwijs.
Resultaten
De belangrijkste bevindingen van de verschillende belevingstafels vind je per
product hieronder uitgewerkt.
1. Tovertafel
Functionaliteit
De Tovertafel werkt door middel van projectie die je kan bedienen door aanraking
op het geprojecteerde vlak. De projector hangt aan het plafond en vereist
specifieke kennis over montage en demontage. Visio heeft een aansluiting bij
Kind en Jeugd in Grave en is al een tijd bezig met een aansluiting bij Visio
Onderwijs Grave, maar dit blijkt niet eenvoudig. De projector is dus erg mobiel.
De Tovertafel heeft goede reactie op de aanraking en het contrast van de kleuren
is over het algemeen goed.
Toegankelijkheid
De Tovertafel is niet geschikt voor blinde gebruikers. Er zitten wel geluiden
in, maar de menu’s worden bijvoorbeeld niet voorgelezen. Blinde gebruikers
hebben dus altijd hulp van derden nodig.
Voor zeer slechtziende gebruikers kost het veel inspanning om de spellen te
doen, maar ze vinden het wel erg leuk en daarom minder erg om de inspanning te
leveren
Voor beperkt slechtzienden is de tafel goed te gebruiken. De uitdaging die in de
spellen zit is vooral bedoeld voor (E)MB leerlingen, maar zij hebben wel weer
een extra uitdaging in gebruik omdat je soms dingen raakt die je niet wilt
raken.
Toepassing in onderwijs
De Tovertafel richt zich op een laag onderwijsniveau. De onderwijsdoelen hebben
vooral te maken met motoriek en met tactiele waarneming: hoe voelt water,
conceptvorming en tactiel functioneren. Ook kun je de Tovertafel inzetten om te
leren omgaan met op je beurt wachten, samenwerken. Daarnaast kan de Tovertafel
worden ingezet om kijkstrategieën aan te leren. Inhoudelijk zijn er enkele apps
die helpen met rekenen en taal zoals codekraker, boekenwurm en apps voor
spelling.
ICT-vaardigheid
Het menu van de Tovertafel is heel intuïtief en vereist geen specifieke
ICT-vaardigheid.
Prijs
De kosten van de Tovertafel inclusief twee jaar Service en Beheer bedragen 7.250
euro inclusief BTW, twee jaar Service en Beheer. Nieuwe spellen mag je twee
weken testen. Daarna betaal je ongeveer 200 tot 300 euro per spel. Updates van
reeds aangekochte spellen worden automatisch doorgevoerd.
Overig
Op locatie Grave hebben we de projecties van de Tovertafel zoals een zandbak of
een waterbak in een daadwerkelijke fysieke zandbak of waterbak geprojecteerd.
Deze tactiele toevoeging is voor deze doelgroep zeer waardevol gebleken.
Daarnaast hebben we goed contact met de ontwikkelaars van de Tovertafel. Dit
biedt mogelijkheden voor inspraak en feedback vanuit de doelgroep op de inhoud
van de apps.
2. Omivista Mobii
Functionaliteit
De Omivista Mobii is de mobiele variant van de OmiVista. Hij is makkelijk te
verplaatsen, maar de projecties zijn nu alleen mogelijk op de vloer of tafel.
Deze variant is heel goed door één persoon op te zetten en te bedienen.
De OmiVista Mobii bevat 300 spellen en heeft veel instellingsmogelijkheden. Ook
kan je in de plus versie zelf apps of spellen maken waardoor je je eigen wensen
kan integreren in de apps. Ook kun je in de plus versie je eigen foto’s
invoeren.
Toegankelijkheid
De meeste oefeningen vereisen dat je iets kunt zien. Maar ook voor blinde
kinderen zitten er oefeningen bij die zij zelfstandig kunnen doen. Daar
beleefden ze veel plezier aan. Met name als er muziek of geluid uit de tafel
komt. Daarnaast kunnen ze wel meebeleven met andere leerlingen, omdat er bij
alle oefeningen geluid zit.
Er zitten oefeningen bij die heel geschikt zijn voor zeer slechtziende
leerlingen. Dit komt met name door de hoge contrasten het feit dat de beelden
bewegen. In de plus versie heb je nog meer invloed op de toegankelijkheid
doordat je bijvoorbeeld de bewegingssnelheid en de afbeeldingen zelf kunt
bepalen. Eén leerling die praktisch blind is, maar wel een restvisus heeft was
erg enthousiast over het gebruik. We hebben ons erg verbaasd hoe hij zijn
restvisus ineens ging inzetten. Het grote geprojecteerde beeld op tafel bleek
voor hem een duidelijke trigger.
Voor beperkt slechtzienden is de OmiVista heel goed toegankelijk. De gebruikte
beelden zijn erg duidelijk, hebben een hoog contrast en bevatten niet te veel
details.
Toepassing in onderwijs
De Omivista Mobii richt zich vooral op leerlingen met een ernstig meervoudige
beperking en kleuters. Onderwijsdoelen zijn bijvoorbeeld: beleving/snoezelen,
motorische ontwikkeling, balans en activeren van bewegingen, communicatie,
samenwerken, muziek maken, actie/reactie oefeningen, spel, geheugentraining,
visuele stimulatie en training. Ook zitten er educatie-apps in zoals eenvoudige
rekensommen, taaloefeningen en een quiz.
Met behulp van de OmiVista kun je verschillende oefeningen doen op verschillende
niveaus. Een leerling met hoog onderwijsniveau zal wel snel zijn uitgekeken op
dit apparaat.
Prijs
Voor de OmiVista Mobii inclusief de levering, opleverkosten, en 300 spellen
betaal je 11.750 euro. Daarnaast is er nog de mogelijkheid voor aanschaf van
aanvullende diensten en producten.
Overig
Bij het spelen kwamen we erachter dat de schaduw van de spelende leerling soms
in de weg kan zitten. Voor veel slechtziende leerlingen is het noodzakelijk om
een witte/grijze ondergrond te gebruiken. Dit is nodig om voldoende contrast te
verkrijgen zodat de leerling objecten (beter) kan onderscheiden.
3. Belevenistafel OnWijs
Functionaliteit
OnWijs brengt verschillende modellen Belevenistafels uit waarvan Ely het
kantelbare model is. Deze kan zowel als tafel, schuin of rechtopstaand gebruikt
worden. Het is een groot touchscreen in de vorm van een tafel waar verschillende
programma’s op te zien zijn. De software bestaat uit een menustructuur waarin je
op een heel intuïtieve manier kunt navigeren.
De tafel is ontworpen voor dementerende ouderen en is daarom vooral gericht op
entertainment en ook onderwerpen van vroeger, maar bevat daarnaast ook elementen
die voor educatieve doeleinden geschikt zijn. Ook biedt de Ely de mogelijkheid
om zelf apps te programmeren.
Je kunt samen spelen of alleen. De tafel heeft interactieve apps die je zelf kan
programmeren in een zogenaamd TipTile Menu waardoor de mogelijkheden voor
educatie een stuk interessanter worden. De tafel is ook in veel verschillende
lichtomstandigheden te gebruiken. Je hoeft dus niet eerst alles te verduisteren
om te kunnen spelen.
Toegankelijkheid
De tafel is niet geschikt voor blinde gebruikers om zelfstandig te gebruiken. Er
is geen haptische feedback en geen schermleesfunctie. De tafel maakt wel geluid,
maar geen geluiden die vanuit verschillende richtingen komen.
De Belevenistafel is minder tot niet geschikt voor zeer slechtzienden. Het maakt
geen gebruik van grote lettertypes en de contrasten vallen tegen. Helaas hebben
de objecten slecht contrast in meeste gevallen. Dit geldt zowel voor de menu’s
als voor de apps zelf.
Voor beperkt slechtzienden is de tafel beter geschikt. Ook al is het contrast
van de beelden niet erg goed, grafisch bevatten de onderdelen wel felle kleuren
en ook redelijke grote vlakken in de keuzemenu’s.
Zolang het zicht nog redelijk is, zijn er mogelijkheden voor (E)MB leerlingen op
het gebied van entertainment of aandacht triggeren en actie/reactie. Weliswaar
zijn de apps nu gericht op liedjes van vroeger, maar de muziek is zelf te
programmeren door middel van het TipTile menu en muziek is wel een goede en
belangrijke trigger voor EMB leerling.
Dit betekent niet dat blinden en zeer slechtzienden niets aan de tafel zouden
hebben. Er wordt namelijk veel gebruik gemaakt van geluiden.
Toepassing in onderwijs
Het product bevat een aantal interessante apps die gericht zijn op bijvoorbeeld
rekenen, taal, vormen, geschiedenis, topografie, lichamelijke verzorging,
hygiëne, seksualiteit en voeding. Dit biedt al veel mogelijkheden voor
inhoudelijke ondersteuning in onderwijs. Naast de apps met een duidelijk
onderwijskarakter bevat de tafel ook spelletjes die dienst kunnen doen voor
ontspanning, als beloning, als energizer, spelen, ontspanning. Daarnaast kun je
ook zelf apps of kaarten programmeren in TipTile. Hierdoor worden de
mogelijkheden nog meer uitgebreid.
ICT-vaardigheid
De tafel kan in principe worden gebruikt zonder specifieke ICT-kennis te hebben.
Het menu en de apps zijn intuïtief goed te gebruiken. Mocht je zelf apps gaan
ontwerpen in het TipTile Menu dan is daar wel wat meer inzicht voor nodig, maar
geen uitgebreide programmeerkennis.
Kosten
De kosten van de Belevenistafel Ely bedragen 8250 euro. Dit is de kantelbare
versie. Voor de standaard tafelversie zonder kantelmogelijkheid betaal je 7000
euro. Voor de dienst TipTile om zelf apps te kunnen programmeren betaal je 250
euro per jaar.
4. BeleefTV
Functionaliteit
De BeleefTV is een groot touchscreen waarop je verschillende apps kan gebruiken.
Het is gericht op dementerende ouderen en is zo ontworpen dat er twee rolstoelen
aan kunnen zitten. Ook kun je de tafel kantelen zodat je ook in je eentje de
tafel kan gebruiken. De apps die erop zitten zijn erg gericht op teruggrijpen
naar zaken van vroeger. Je kunt de tafel ook met meerdere personen tegelijk
gebruiken. De BeleefTV doet in veel opzichten sterk denken aan de Belevenistafel
van OnWijs.
Toegankelijkheid
De BeleefTV is niet toegankelijk voor zelfstandig gebruik van blinde gebruikers.
Voor zeer slechtzienden zal het ook lastig worden om de BeleefTV zelfstandig te
gebruiken wanneer het vereist dat je dicht met je oog bij het scherm zit. Dan
kan het grote formaat weer juist vervelend zijn. Voor beperkt slechtzienden is
de BeleefTV beter te gebruiken door de felle kleuren en redelijk grote vlakken
van menu-tegels. Het contrast zou hierbij naar ons idee wel beter kunnen.
Toepassing in onderwijs
Er zitten verschillende apps in het menu van de BeleefTV die veelal gericht zijn
op entertainment en vermaak. Dit zou geschikt kunnen zijn voor toepassing bij
een lager onderwijsniveau, bijvoorbeeld voor (E)MB leerlingen of kleuters. Er
zijn wel apps die zijn gericht op rekenen, maar dit is zeer beperkt.
ICT-vaardigheid
Het product vereist geen speciale ICT-vaardigheden. Je doet de stekker erin en
je kunt meteen beginnen. Alle software is al op het systeem aanwezig bij
aankoop.
Prijs
De kosten voor de BeleefTV bedragen 5000 euro voor het standaardmodel. Dan staat
er alleen nog geen software op. Je kan samengestelde menu’s kopen voor 900 euro
per stuk, of kiezen voor een abonnement op alle spellen voor 120 euro per maand.
5. Prowise Digibord als tafel
Functionaliteit
Het Digibord van ProWise is een touchscreen zo groot als een TV dat nu al in
veel klaslokalen te vinden is. Het wordt gebruikt als een digitale vorm van het
schoolbord. Je kunt het ProWise Digibord ook aanschaffen met een speciale
standaard waardoor je het bord als een liggende touchscreen-tafel kunt
gebruiken. Je hebt dan een touchscreen tafel van ongeveer 1 bij 1,5 meter. De
hoogte is niet verstelbaar. In de ProWise omgeving staan verschillende apps die
je kan gebruiken. Ook online staan spellen of apps die je kan benaderen en
gebruiken, bijvoorbeeld op schoolbordportaal.nl.
Je kunt alleen of met meerdere personen spelen op het bord. Er zijn op het
schoolbordportaal en op de site van ProWise verschillende communities met andere
gebruikers waarin je zelf spellen kunt maken, en elkaars gemaakte spellen kunt
spelen. De omgeving van ProWise heet ‘Central’ en staat volgens de leverancier
nog redelijk in de kinderschoenen. Vooral het zelf kunnen maken van spellen is
heel interessant voor toepassingen in het onderwijs omdat je dan zelf de inhoud
van de spellen kunt bepalen. Je ziet ook dat het onderwijsniveau van de spellen
hoger is dan bij de andere Belevenistafels. Dit komt mede doordat de spellen
door andere docenten gemaakt worden en erg op educatie zijn gericht.
Toegankelijkheid
Het Digibord is van oorsprong vooral gericht op docenten en dus niet geschikt
voor blinde gebruikers om zelfstandig te gebruiken. Je zou wel zelf spellen
kunnen ontwerpen met veel audiofeedback.
Voor zeer slechtziende gebruikers kan het overzicht af en toe wel lastig zijn.
Ook voor hen kan je specifieke spellen ontwerpen met contrasterende kleuren en
grote elementen. Voor zeer slechtziende gebruikers is het fijn als je de ruimte
donker kan maken. Voor beperkt slechtziende gebruikers is de tafel al een stuk
beter te gebruiken.
Voor (E)MB leerlingen is onze inschatting dat de tafel minder toegankelijk zal
zijn. Het geheel is erg visueel ingericht en de aanraakfunctie werkt niet altijd
goed. Je moest vrij gericht en soms meerdere keren aanraken om het effect te
bereiken.
Toepassing in onderwijs
De spellen in de ProWise omgeving zijn geschikt voor verschillende
onderwijsniveaus. Een meerderheid van de spellen is gericht op educatie van laag
niveau tot groep 8. Er zijn heel veel mogelijkheden; sociale vaardigheden, vrije
tijd, verwerking van de lesstof van verschillende vakken, energizers zoals een
stoelendans.
ICT-vaardigheid
De ICT-vaardigheid van de docent hoeft niet heel uitgebreid te zijn. Algemene
computerkennis met daarnaast begrip van de ProWise omgeving is voldoende om veel
spellen te kunnen gebruiken. Als je een beetje snapt hoe je een computer bedient
kun je er meteen mee aan de slag. Het is niet bekend welke kennis er nodig is om
zelf spellen te ontwerpen in Prowise Central.
Prijs
De kosten van de Prowise Touchscreens variëren van 1500 tot 2800 euro,
afhankelijk van de grootte van het scherm. De kosten van het systeem om het bord
te kantelen zijn €1000.
Conclusie
De vraag die we willen beantwoorden is: wat kunnen de producten bijdragen aan
onderwijs binnen Visio en welke aanschaf zou het meest interessant kunnen zijn?
Afhankelijk van de onderwijsdoelgroep zouden verschillende tafels interessant
kunnen zijn.
De Tovertafel of de OmiVista Mobii zouden beide ingezet kunnen worden voor de
lagere onderwijsniveaus: (E)MB en kleuters. Ze hebben een vergelijkbare werking
en zijn beide indrukwekkend. De OmiVista Mobii is een stuk mobieler dan de
ToverTafel ook al wordt de ToverTafel geleverd met meerdere ophangpunten. Bij
aanschaf van de OmiVista krijg je 300 spellen tot je beschikking, terwijl je er
bij de ToverTafel slechts iets meer dan 20 krijgt. Daar staat tegenover dat de
prijs van de OmniVista wel weer een stuk hoger ligt dan de Tovertafel:
respectievelijk € 11.750 en € 7.250.
De ToverTafel werd al eerder bij de Visio locatie Kind & Jeugd in Grave
gebruikt. Hierbij is veel en goed contact met de leverancier. Zo vragen zij onze
hulp bij het toegankelijker maken van hun product. Het kunnen samenwerken met de
ontwikkelaar wat de mogelijkheid biedt om het product te verbeteren ervaren we
als een duidelijk pluspunt in geval we een keuze zouden moeten maken.
De Tovertafel of de OmiVista Mobii zijn hiermee de enige twee die we geschikt
vinden voor gebruik voor de lagere onderwijsniveaus. We gaan daarom deze twee
apparaten nog eens nader vergelijken.
Voor de leerlingen met hoger onderwijsniveau zou de Belevenistafel van OnWijs of
het kantelbare Digibord veel mogelijkheden bieden. Wat beide producten
interessant maakt is dat de gebruiker zelf spellen kan maken. Hiermee worden de
mogelijkheden voor Visio Onderwijs flink uitgebreid. Belangrijk is om dan goed
na te gaan hoe makkelijk of moeilijk het is voor een docent om zelf content in
het apparaat te krijgen. Zoals ik het nu inschat lijkt dit op dit moment
makkelijker te gaan bij de Belevenistafel van OnWijs dan bij het Digibord. Dit
is zeker nog een nader onderzoek waard.
Aan de andere kant is de bediening van de Belevenistafel is wel veel intuïtiever
en eenvoudiger dan die van het Digibord. Hoewel de Belevenistafel is ontworpen
voor de doelgroep dementerende ouderen, bevat het een zeer interessant aantal
educatieve elementen voor de beoogde categorie leerlingen.
De prijs van de Belevenistafel (ruim €8000) ligt wel een stuk hoger dan die van
een Digibord (ongeveer €3000). Het systeem om een bestaand niet kantelbaar
Digibord van een kantelmogelijkheid te voorzien kost ongeveer €1000.
Tot slot lijkt de BeleefTV heel erg veel op Belevenistafel. Tijdens het gebruik
merk je dat de BeleefTV voor onze doelstellingen teveel is gericht op de
doelgroep dementerende ouderen, en dat het aantal spellen beperkt is. De twee
producten lijken veel op elkaar en Belevenistafel van OnWijs geniet dan voor ons
de voorkeur.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org