Jesse wienholts, Koninklijke Visio
Als je een visuele beperking hebt en gebruik maakt van online diensten, dan zul
je ongetwijfeld weleens een website of app tegenkomen die minder toegankelijk is
of zelfs helemaal niet werkt. Dan kan het zijn dat je je af vraagt waarom dit
is. Ligt het aan de site, aan de schermlezer of aan iets anders? In dit artikel
vind je verschillende oorzaken voor ontoegankelijke websites en verschillende
tips om informatie te halen uit minder toegankelijke sites. Een deel van de tips
richt zich op het gebruik van een mobiel apparaat, andere tips zijn geschikt als
je een desktop of laptop gebruikt en sommige tips werken op beide soorten
apparaten.
Wil je liever luisteren? Deze informatie is ook gedeeld in een Webinar, dat je
kunt bekijken maar ook prima kan beluisteren. Je vindt de Webinar als video
onderaan dit artikel. Maar je kunt het ook vinden op
Youtube,
Spotify,
Apple
Podcasts
of de Anchor podcasts
website.
We gaan er in dit artikel vanuit dat je als gebruiker goed om kunt gaan met je
schermlezer en eventuele andere hulpmiddelen. Twijfel je of dit het geval is?
Overweeg dan een training te volgen bij Visio.
Je kunt de onderstaande tips zien als een stappenplan maar je kunt ze ook los
van elkaar gebruiken. Dit laatste is handig als sommige tips in je specifieke
situatie niet haalbaar zijn of je bepaalde software of apparaten niet hebt of
niet kunt gebruiken. Probeer in dat geval de tips uit te voeren die wel haalbaar
zijn.
Wat te doen als een website ontoegankelijk is?
Als je een site bent tegengekomen die niet volledig toegankelijk is zijn er
gelukkig veel manieren om alsnog de informatie te krijgen waarnaar je op zoek
bent. Ik geef je een aantal tips die je kunt uitproberen om de website beter
toegankelijk te maken.
Tip 1: Voer alle mogelijke updates uit
Vaak werkt een website het beste als je gebruik maakt van de nieuwste update van
alle gebruikte software. Denk hierbij aan je schermlezer of eventuele andere
hulpsoftware. Controleer daarnaast ook of je de meest recente versie van het
besturingssysteem en de webbrowser gebruikt.
Tip 2: Maximaliseer je scherm
Soms helpt het om een site toegankelijker te krijgen als je het scherm
maximaliseert. Dit geldt ook als dat deze visuele aanpassing voor jouzelf geen
effect lijkt te hebben. De reden om het toch te doen is dat websites de
informatie op het scherm en de lay-out aanpassen aan de beschikbare
schermgrootte. Als je dan de website in een klein venster opent dan kan het dus
gebeuren dat niet alle informatie waarnaar je zoekt wordt weergegeven. Het
scherm vergroten zorgt er dan voor dat je schermlezer alle beschikbare
informatie op de pagina ziet.
Tip 3: Ga naar de site op een andere manier
Het is aan te raden bij een ontoegankelijke site te proberen of je meer succes
hebt met een andere tool. Denk hierbij aan een andere browser, een andere
schermlezer of een ander apparaat. Op je computer kun je bijvoorbeeld vaak
kiezen uit meerdere browsers of schermlezers. Lukt het dan nog niet, open dan
als je kunt dezelfde website eens op je telefoon of tablet. Andersom, werkte je
op je tablet, dan kun je proberen te wisselen naar de computer.
Tip 4: Gebruik de zoekfunctie, linklijst, koppenlijst
Is een website wel leesbaar maar is deze onoverzichtelijk opgebouwd? Of weet je
niet waar je moet beginnen om de informatie die je zoekt te vinden? Probeer in
dat geval de zoekfunctie, linklijst of koppenlijst van je schermlezer te
gebruiken.
De zoekfunctie geeft je de mogelijkheid om een woord te typen en hiernaar te
zoeken op de pagina.
Je kunt ook een lijst van links en koppen oproepen. Links, ook wel Koppelingen
genoemd, kunnen je helpen om snel een andere pagina op een site te vinden en
koppen kunnen je helpen om snel een overzicht te krijgen van de inhoud van een
pagina.
Vanuit deze link- of koppenlijst kun je gemakkelijk naar de betreffende plek op
de website navigeren om vanaf daar verder te lezen.
Meer informatie over zoeken, linklijsten en koppenlijsten vind je op het
Kennisportaal:
Voor iPhone (en iPad) met VoiceOver, kijk bij Rotor:
iPhone leren 17 - Internet met
Safari
Voor Windows met Chrome en schermlezer:
Internet leren 2 - Links, koppen en
tekstblok
Internet leren 3 - Formulieren en tekst
zoeken
Voor Apple Mac, kijk bij Rotor, koppen en koppelingen
Mac Safari leren 1 -
Navigeren
Tip 5: Gebruik OCR (voor gevorderden)
Als informatie op een website staat in de vorm van een afbeelding is het
mogelijk om OCR te gebruiken om deze informatie toch te kunnen lezen met een
schermlezer. OCR is een technologie die tekst uit afbeeldingen kan halen. Deze
technologie zit standaard ingebouwd in Jaws en NVDA. Voor VoiceOver op de Mac is
er VOCR (te downloaden als aanvulling op VoiceOver).
Het kan een uitdaging zijn om een goed resultaat uit deze tools te halen omdat
het nodig is om de juiste tekst goed in beeld te krijgen en daarna OCR uit te
voeren op het juiste gedeelte van het scherm. Daarom is deze functie niet voor
iedereen even gemakkelijk te gebruiken, maar in sommige situaties kan het
uitkomst bieden.
Tip 6: Ontoegankelijke apps op je mobiel of tablet
Veel van de hierboven genoemde tips zijn ook voor mobiele apparaten prima
bruikbaar. Er zijn echter ook specifieke handigheidjes die je voor mobiele apps
kan gebruiken.
1. Zelf ontoegankelijke elementen labelen
Op je telefoon is het mogelijk zelf een label toe te voegen aan een
ontoegankelijke knop om de volgende keer te herkennen wat de functie van de knop
is. Dit kun je doen door elke knop aan te klikken en te kijken wat deze doet, of
je kunt eenmalig iemand die goed kan zien vragen om de knoppen samen te bekijken
en te labelen. Vervolgens gebruik je de label functie van je schermlezer om de
knoppen een kloppende naam te geven.
Voor iPhone of iPad zie ook: iPhone leren 14 - Apps beheren,
appbibliotheek.
Kijk bij “app hernoemen of labelen”.
2. Gebruik de app in plaats van de website
Werkt de website niet lekker? Probeer dan de app, als die er is. Andersom geldt
dit ook. Als de app niet goed toegankelijk is kun je proberen de website te
gebruiken als beide opties beschikbaar zijn.
3. Voelen in plaats van vegen
Soms kan het bij het gebruik van het touchscreen op je mobiele apparaat helpen
te voelen over het scherm tot je de informatie bereikt die je zoekt als je
normaal gesproken gewend bent van element naar element te vegen. Door alleen te
vegen kom je soms niet op alle elementen op het scherm en kan je dus informatie
missen die je door over het scherm te voelen wel kunt vinden.
4. Gebruik OCR op foto's via scan apps
Net als op de computer is het ook op je telefoon mogelijk OCR te gebruiken om
tekst uit afbeeldingen leesbaar te maken. Dit kun je op je telefoon het
gemakkelijkst doen met behulp van een app die de foto om kan zetten naar tekst.
een voorbeeld van zo'n app die beschikbaar is op de iPhone en op Android
telefoons is Envision. Je kunt met Envision of een vergelijkbare app een
afbeelding importeren via het deel menu en zo de tekst uit de betreffende
afbeelding toegankelijk laten weergeven. Dit is bijvoorbeeld handig voor een
menukaart of schermafbeelding.
Meer informatie over de Envision app vind je op het Visio Kennisportaal:
Envision AI, zo werkt de app met
VoiceOver
Envision AI, zo werkt de app met
Talkback
Wat kun je doen als het nog steeds niet lukt?
Als het met de aanwijzingen in dit artikel nog steeds niet gelukt is, dan is de
site voor dit moment ontoegankelijk. Maar ook dan zijn er nog een aantal dingen
die je kan doen.
Vaak weet de eigenaar van de website (of app) weinig tot niets over
toegankelijkheid. Kijk of je contact kunt opnemen met de eigenaar van de website
om de ontoegankelijkheid te melden. In veel gevallen kun je contactgegevens op
de website of in de app zelf vinden.
Meestal is de ontwikkelaar ook de eigenaar van de website. maar dit hoeft niet
zo te zijn. Veel (met name kleinere) organisaties besteden het ontwikkelen van
een website of app uit aan een derde partij. Het kan ook nog zo zijn dat de
ontwikkelaar van de site code van een derde partij gebruikt voor bepaalde
functionaliteiten. Dit betekent dat de organisatie waarmee je contact zoekt
mogelijk niet direct iets kan doen aan de toegankelijkheid. Houd hier rekening
mee.
2. Je geld terugvragen
Hoewel dit het probleem natuurlijk niet oplost willen we niet onvermeld laten
dat je bij betaalde apps onder voorwaarden je geld terug kan vragen.
Een praktische uitwerking voor apps uit de Apple App Store lees je in het
artikel Geld terug bij niet toegankelijke
app.
3. Een ontoegankelijke website of app melden
Neem je liever geen contact op met de organisatie achter de site of app of krijg
je geen reactie? Overweeg dan contact te zoeken met een partij die je belangen
kan behartigen. Een voorbeeld van zo'n partij is Stichting
APPT. Deze stichting helpt bedrijven bij het toegankelijk
maken van hun digitale diensten. Met de app Ontoegankelijk bieden ze de
mogelijkheid om als gebruiker een ontoegankelijke app of site te melden. Ze
bekijken dan je melding, doen er onderzoek naar en nemen contact op met de
organisatie achter de ontoegankelijke site of app om deze samen toegankelijker
te maken.
Download de Ontoegankelijk app in de Apple App
Store
Download de Ontoegankelijk app in de Google Play
Store
Tot slot: het is belangrijk om altijd een melding te maken van een
ontoegankelijke site of app, ook als je twijfelt of je wel voldoende kennis hebt
van de techniek of de reden waarom de site of app ontoegankelijk is. Vaak zijn
eigenaren of ontwikkelaars van websites zich helemaal niet bewust van
toegankelijkheid. Meestal begint de weg naar toegankelijkere online content met
het besef dat er blinde of slechtziende mensen die graag hun online
dienstverlening willen gebruiken maar dat op dit moment niet of niet volledig
kunnen doen. Ze hiervan bewust maken doet vaak meer dan je op het eerste gezicht
denkt.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org