Edwin Weterings en Gerard van Rijswijk, Koninklijke Visio
Denk je erover om een brailleleesregel te gaan gebruiken? Of ben je op zoek naar
een vervangende leesregel? In dit artikel maak je kennis met verschillende
soorten brailleleesregels en hun (on-)mogelijkheden die je kunnen helpen bij het
maken van een keuze.
Omdat brailleleesregels kostbare apparaten zijn is het raadzaam om ook na het
lezen van dit artikel professioneel advies in te winnen. Dat kan bij Koninklijke
Visio. Onze ICT-adviseurs helpen je met persoonlijk advies en training op maat.
Aan het eind van het artikel vind je meer informatie.
Hoe werkt een braille leesregel en waarom zou je er een nemen?
Met een brailleleesregel lees je digitale informatie van het scherm van een
computer, smartphone of tablet in 8- of 6-puntsbraille. De leesregel, een soort
plankje, is voorzien van braillecellen die ieder weer bestaan uit 8
braillepunten die door een mechaniek wel of niet omhoog worden geduwd. Elke
braillecel geeft een letter, cijfer of teken weer. Op deze manier kan de
informatie op het scherm getoond worden. Hoe meer cellen, hoe breder de
leesregel zal zijn.
Nu denk je wellicht: ik kan de tekst toch ook door de computer of telefoon laten
voorlezen? Dat is wel zo, maar als je naar gesproken tekst luistert weet je nog
niet hoe het wordt geschreven. Het voordeel van braille lezen ten opzichte van
het luisteren naar gesproken tekst is dat je de woorden zoals ze geschreven zijn
onder je vingers kunt voelen. We noemen dit ook wel het woordbeeld. Braille
lezen stimuleert het behoud hiervan.
Een ander voordeel is dat je met een leesregel behalve alleen lezen ook teksten
kunt controleren. Een leesregel wordt aangestuurd door een schermlezer. Dit is
de software op de computer, smartphone of tablet die de brailleleesregel
aanstuurt. Bekende schermlezers zijn bijvoorbeeld Jaws, Supernova, NVDA en
VoiceOver. Deze schermlezer vertaalt visuele informatie op het beeldscherm naar
gesproken informatie en braille. Met de leesregel kun je door de tekst navigeren
en woorden controleren op spelling, schrijfwijze en opmaak. Een leesregel helpt
je bij het controleren van tekstbestanden en financiële overzichten. Handig voor
zowel privégebruik als op het werk. Met je schermlezer kun je een brailletabel
kiezen die aansluit bij jouw voorkeuren en manier van braillenotatie.
Tenslotte is het goed om te weten dat je met de meeste leesregels ook kunt typen
en dat je behalve lezen en navigeren ook opdrachten kunt geven die je normaliter
met sneltoetsen of veegbewegingen zou doen.
Tip: Wil je meer weten over leesregels en hoe je ze gebruikt? In een serie
van zeven video’s legt Wim uit wat een braille leesregel is en hoe je ermee
werkt. De video’s zijn al wat ouder maar de uitleg is nog actueel. Je kunt ze
ook goed volgen als je alleen luistert.
Ga naar de videoserie Braille leesregel, zo werkt het op
Youtube.
Welke brailleleesregel moet je kiezen?
Als je een (nieuwe) brailleleesregel wil gaan gebruiken zal je merken dat er
heel veel modellen op de markt zijn. De keuze is echt enorm! Daarom is het van
belang om vooraf goed te bepalen wat voor jou de meest geschikte
brailleleesregel is. Verderop gaan we hier dieper op in.
Wat kost een braille leesregel eigenlijk?
Braille leesregels zijn niet goedkoop en ook dat is een reden om niet over een
nacht ijs te gaan en je bijvoorbeeld goed te laten informeren. Afhankelijk van
het model kan de prijs oplopen tot enkele duizenden euro’s. Er kunnen
mogelijkheden voor vergoeding zijn, hierover later meer.
Moet ik eerst braille leren?
Het is wellicht een open deur, maar als je een braille leesregel wilt gebruiken
is het noodzakelijk dat je braille kunt lezen. Kun je dit nog niet maar wil je
het wel graag leren? Dan kan bij Koninklijke Visio op een van de Visio
locaties.
Wil je het liever eerst zelf proberen, dan kun je bij Visio een zelfstudie
bestellen. Hiermee kun je in je eigen tempo braille kunt leren. Deze zelfstudie
is voornamelijk geschikt voor volwassenen. Je vindt de cursus in de
Visio-webshop.
Tip: Wil je meer weten over de voor- en nadelen van braille leren, lees dan
de artikels:
Waarvoor wil je de brailleleesregel gaan gebruiken?
Als je een goede keus wilt kunnen maken is het belangrijk dat je goed in beeld
hebt waar en hoe je de leesregel wilt gaan gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan:
Op welk apparaat of welke apparaten wil je hem aansluiten?
Ga je hem privé gebruiken of in een werksituatie?
Krijgt de leesregel een vaste plek of wil je hem kunnen meenemen?
Wil je alleen teksten lezen of ook teksten bewerken?
Welk type braillepuntjes voelt voor jou prettig?
Zitten de knoppen op de leesregel op een plek die jij prettig vindt?
Waar kan ik een braille leesregel op aansluiten?
Je kunt een brailleleesregel aansluiten op een computer, laptop, tablet of
smartphone. Als je een tablet of smartphone gebruikt is het noodzakelijk dat de
brailleleesregel ook Bluetooth ondersteunt. De meeste brailleleesregels voldoen
hieraan. Voor gebruik op een computer kun je (behalve Bluetooth) ook een
aansluitkabel gebruiken.
Wil je de leesregel op zowel een computer als smartphone gebruiken? Dan is het
goed om te weten dat sommige brailleleesregels in staat zijn om snel hiertussen
te kunnen wisselen. Ook kunnen sommige brailleleesregels op meerdere apparaten
via bluetooth gekoppeld worden.
Er zijn ook leesregels die instelbaar zijn voor mensen die aangewezen zijn op
eenhandig gebruik.
Een leesregel wordt aangestuurd door een schermlezer. De meeste schermlezers
zoals Jaws, Supernova en NVDA voor Windows, VoiceOver voor Apple en Talkback
voor Android kunnen een braille leesregel aansturen.
Merk op dat de ene schermlezer meer mogelijkheden kan bieden dan de andere. Ook
is het goed om te weten dat schermlezers zoals Talkback en VoiceOver standaard
zijn meegeleverd, maar dat andere commerciële producten zijn die je eerst
aanschaft en installeert. Ook hier er mogelijkheden tot vergoeding.
Om met een leesregel te kunnen werken is het nodig dat je de basisvaardigheden
van de schermlezer voldoende beheerst.
Tip: Enkele Voorbeelden van een braille leesregel aansluiten:
Welke typen brailleleesregels zijn er zoal?
Brailleleesregels zijn er in verschillende soorten en maten. De meeste zijn
voorzien van 40 braillecellen. Elke cel bevat acht puntjes die door de
schermleessoftware omhoog gedrukt worden of naar beneden blijven staan. Zo kun
je de brailletekens lezen. Met 40 cellen betekent dit dat de brailleleesregel 40
tekens kan weergeven. Om de volgende 40 tekens te kunnen lezen moet je dan
verder navigeren op je brailleleesregel. Je doet dit door op een knop op de
leesregel te drukken. Dit proces wordt cursor routing genoemd.
Tip: bekijk of beluister ook de video Zo werkt cursor
routing.
Gebruik je een smartphone en wil je je leesregel meenemen of onderweg kunnen
gebruiken? Dan kan een kleiner model wenselijk zijn. Deze brailleleesregels
hebben bijvoorbeeld 14 of 20 cellen.
Bij zakelijk gebruik kan een brailleleesregel met meer cellen juist praktisch
zijn. In de praktijk gaat het dan meestal om een model met 80 cellen. Je hebt
dan meer overzicht en kunt sneller informatie verwerken wat vooral bij zakelijke
programma’s van belang kan zijn. Denk bijvoorbeeld aan het werken met grote
Excel bestanden. Ook kan een leesregel door een gespecialiseerde partij
aangepast worden aan de specifieke werksituatie, waardoor bijvoorbeeld behalve
tekst ook andere belangrijke onderdelen op het beeldscherm tegelijk worden
weergegeven. Denk bijvoorbeeld aan receptiewerk waarbij je behalve een naam ook
tegelijk een telefoonnummer op je leesregel kunt lezen.
Wil je ook typen met je leesregel?
Een brailleleesregel kun je ook gebruiken om tekst in te voeren. Je hebt dan het
reguliere QWERTY-toetsenbord op de computer of smartphone scherm niet nodig.
Zeker in het laatste geval kan dit zeer handig zijn.
Typen doe je met acht braille invoer toetsen. Dit zijn platte knoppen, vier voor
elke hand waarbij elk van je vingers op een knop rust. Elk van de knoppen
correspondeert met een van de zes (of acht) punten in een brailleteken. Door
meerdere knoppen tegelijk in te drukken en weer los te laten typ je dan een
brailleletter. Dit brailletypen is dus wel iets wat je moet leren als je dit
wilt gaan gebruiken.
Behalve toetsen waarmee je tekst invoert hebben de meeste brailleleesregels ook
diverse navigatie- of opdrachtknoppen zodat je met je leesregel ook je computer,
tablet of smartphone kan bedienen. Denk daarbij aan navigeren door een tekst,
een knop indrukken of een lijst openen.
Als je met de leesregel alleen tekst in braille wilt lezen en niet wilt
schrijven dan volstaat een brailleleesregel zonder braille invoer toetsen.
Hieronder een voorbeeld van een brailleleesregel met en zonder braille invoer.
Om de keuze nog ingewikkelder te maken zijn er ook brailleleesregels die zijn
uitgevoerd met een regulier QWERTY-toetsenbord! Met deze brailleleesregels
gebruik je het toetsenbord van de brailleleesregel voor de invoer van tekst. Je
hebt dan geen apart toetsenbord nodig. Dit kan vooral handig zijn als je het
invoeren van tekst in braille met de braille invoertoetsen niet eenvoudig vindt.
Naast de mogelijkheid om braille te lezen en invoer van tekst via de
brailleleesregel zijn er ook brailleleesregels met extra mogelijkheden. Denk
daarbij aan een ingebouwde tekstverwerker voor het maken van notities, een
agenda of zelfs een wekker. Zo hoef je alleen je brailleleesregel mee te nemen
voor het maken van notities die je vervolgens later via bestandsbeheer
overbrengt naar je computer. Op die manier kan je zelfs in de trein je notities
maken en bijwerken zonder dat anderen dit kunnen horen of zien.
Zijn er alternatieven voor een brailleleesregel?
Als je op een smartphone of tablet alleen braille wil gebruiken voor navigatie
en invoeren van tekst dan kan de Hable One een interessante optie zijn. De Hable
One is een klein, handzaam braille toetsenbordje waarmee je elke letter, cijfer
of leesteken kunt typen. De Hable One heeft enkel een schrijffunctie en geen
leesfunctie. Je kunt er dus geen teksten mee lezen maar wel schrijven. Elk teken
of commando dat je typt wordt uitgesproken door de spraakfunctie van je
smartphone of tablet. Naast de zes brailletoetsen zijn er functietoetsen zoals
de spatie, enter en backspace.
Hable is makkelijk mee te nemen dus je kunt het bijvoorbeeld gebruiken om
teksten te typen als je onderweg bent. Je sluit Hable One draadloos aan via
Bluetooth.
Meer weten over Hable?
Ga naar het artikel Hable One, makkelijker werken met je
smartphone
Zoals je ziet is de keuze reuze en komt er heel wat bij kijken om voor een
leesregel en dan ook nog de juiste te kiezen. Bij Koninklijke Visio is het
daarom mogelijk om samen met een ICT-adviseur verschillende brailleleesregels te
ervaren en uit te proberen. Je kunt daarbij je wensen bespreken zodat je een
goede keuze kan maken.
Brailleleesregels kunnen in geval van privé gebruik mogelijk vergoed worden door
de zorgverzekeraar. Wanneer je de brailleleesregel zakelijk of voor je studie
gebruikt kun je mogelijk vergoeding van het UWV ontvangen.
Visio kan in voorkomende gevallen ondersteuning bieden bij de aanvraag.
In geval van vergoeding zal een aan jou toegekende brailleleesregel voor
meerdere jaren toegekend worden. Een reden temeer dus om een goed onderbouwde
keuze te maken. Doe dit dus zorgvuldig, laat je goed adviseren en test de
verschillende modellen en opties goed uit!
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org