Marleen Reinders, Koninklijke Visio
Aanleiding voor dit artikel is mevrouw Wouters. Ze heeft als gevolg van een CVA
moeite met lezen. Er is sprake van een goede gezichtsscherpte en ze kan losse
letters lezen. Het is voor haar moeilijk om van de losse letters woorden te
maken waardoor lezen, met name als ze vermoeid is, niet lukt. Een
voorleesapparaat is gedemonstreerd maar mevrouw heeft moeite om uit de
hoeveelheid gesproken tekst de essentie te filteren.
Net als mevrouw Wouters zijn er vergelijkbare casussen waardoor je volgende
vraag kunt stellen: zou een dyslexiepen een goed hulpmiddel kunnen zijn voor
mensen die geen dyslexie hebben, maar wel leesproblemen en een (redelijk) goede
gezichtsscherpte, hierbij kun je denken aan mensen met Niet-Aangeboren
Hersenletsel (NAH) of Cerebrale Visus Stoornis (CVI). Maar ook mensen met een
oogaandoening zouden hier baat bij kunnen hebben, al zijn er voor hen ook andere
oplossingen voorhanden.
Op het revalidatiecentrum voor slechtziende en blinde mensen van Koninklijke
Visio hebben we twee dyslexiepennen uitgeprobeerd en met elkaar vergeleken: de
Orcam Read en de C-Pen Exam Reader. Voor het beoogde doel is er geen
uitgesproken winnaar. De pennen werken op verschillende wijze waardoor het
afhankelijk is van de leesvraag en leesbehoefte welke mogelijk het meest
geschikt zou kunnen zijn.
Wat is een dyslexiepen?
Een dyslexiepen is een apparaat dat gedrukte tekst met een camera scant en
daarna hardop voorleest. Sommige pennen beweeg je over de gedrukte tekst, bij
anderen richt je op afstand een camera. Zoals de naam al doet vermoeden is het
een apparaat dat primair ontwikkeld is voor dyslectici.
1. Orcam Read
De Orcam Read is een handzaam apparaat: het is licht van gewicht en gemakkelijk
met één hand te bedienen. Het apparaat wordt geleverd met oplaadkabel,
oortelefoon (oortje) en keycord.
Bediening
Bij het inschakelen start de Orcam Read met vertellen dat het apparaat gereed is
voor gebruik, en wat de batterijstatus is.
Aan de bovenzijde bevinden zich een viertal goed voelbare knoppen. Van voor naar
achter zijn dat de scanknop of bedieningsknop, volume hoger, volume lager en de
aan/uit knop. Bij de Orcam Read kun je de optionele app downloaden op smartphone
of tablet. Momenteel is de app alleen beschikbaar in Apple App Store. De Orcam
Read app is toegankelijk voor slechtziende en blinde mensen en werkt goed met
VoiceOver. In de app kunnen vlot en simpel instellingen zoals leessnelheid,
volume en taal aangepast worden. Instellingen aanpassen kan niet alleen via de
app maar ook op het apparaat zelf. Je doet dit met een gesproken menu dat je met
de knoppen kan bedienen.
Voorlezen
Als je een tekst wil laten voorlezen doet je dat door de pen naar het papier te
richten en een foto te maken van de tekst. Daarna wordt de tekst door het
apparaat herkent en omgezet naar spraak. Deze zogenaamde OCR-techniek is
vergelijkbaar met een klassiek voorleesapparaat of een app die tekst kan
herkennen.
Het apparaat kent twee leesmodi. Bij de keuze voor “muis” is een laseraanwijzer
te zien in vorm van een muispijl. Door deze muisaanwijzer in een tekstblok te
plaatsen wordt het betreffende tekstblok voorgelezen. Na het tekstblok stopt de
Orcam Read met voorlezen.
Een heel artikel kun je lezen met de optie “rand”. Op het papier worden vier
hoeken geprojecteerd in rode laser met een punt in het midden. Door het plaatsen
van de hoeken kun je een artikel selecteren. Hierbij kun je het kader vergroten
door meer afstand te creëren tot het papier. Op deze manier kun je een geheel A4
goed voor laten lezen. Wisselen tussen beide modi is vlot mogelijk door het
tegelijk indrukken van de volumeknoppen.
Het is niet mogelijk om de tekst op te slaan voor later gebruik, of over te
zetten naar een computer.
Prestaties
We hebben verschillende tekstformaten en lettertypes geprobeerd te laten
voorlezen. De kwaliteit van tekstherkenning vonden we goed en in grote lijnen
vergelijkbaar met die van de meeste voorleesapparaten. Gedrukte tekst
(zwartdruk) werd met weinig fouten voorgelezen. Dit is ook het geval bij als de
tekst of achtergrond een andere kleur had, of op glossy paper in een tijdschrift
was afgedrukt.
Het leestempo kon je hierbij wel (sterk) variëren, maar dit moest je wel vooraf
instellen via het menu of de app.
Conclusie Orcam Read
De Orcam Read is een klein en handzaam voorleesapparaat waarmee je tekstblokken,
artikelen of een hele pagina kan laten voorlezen. Wil je echter een enkele regel
of enkel woord (terug)lezen dan is het geen geschikte optie.
Om het apparaat te kunnen gebruiken moet je de globale opmaak van tekst kunnen
onderscheiden en daar de camera op kunnen richten. Ook moet je de positie van de
laser aanwijzer globaal kunnen onderscheiden.
Pluspunten
Leest gekleurde tekst, of tekst met een gekleurde achtergrond.
Leest verschillende tekstformaten, ook krantenkoppen.
Grootte van het te lezen tekstblok is te selecteren.
Oplaadbaar, werkt met opgeladen accu 4 uur.
Minpunten
Niet geschikt voor het lezen van een enkele regel of enkel woord.
Geen auditieve begeleiding bij het richten van de camera.
Prijsindicatie 1900 euro.
Meer informatie over Orcam Read:
www.orcam.com/nl/read . In Nederland is de
Orcam Read verkrijgbaar via Babbage.
2. C-Pen Exam Reader
De C-Pen is net als de Orcam Read een handzaam apparaat. De pen is oranje
gekleurd en is aan de voorzijde voorzien van een klein schermpje. De C-Pen wordt
geleverd met oortelefoon en oplaadkabel.
Bediening
Aan de voorzijde van het apparaat onder het schermpje bevinden zich vier
bedieningsknoppen. Twee van de knoppen zijn samen uitgevoerd als ronde knop voor
de pijltoetsen, met daarbinnen een tweede bevestigingsknop. De terugknop en de
menuknop zijn ook als combi uitgevoerd en sluiten aan op de grote ronde knop.
Als je de pen voor de eerste keer aanzet stelt deze een aantal vragen waaronder
de vraag of het spraakmenu aangezet moet worden en in welke taal. Deze vragen
beantwoord je met de bedieningsknoppen aan de hand van gesproken instructies. Je
hoeft hiervoor niet het schermpje af te lezen.
In tegenstelling tot de Orcam Read die een foto maakt lijkt de werking van de C-
lijkt meer op schrijven. Tijdens het instellen kies je voor links- of
rechtshandig gebruik. Je scant de tekst door de C-Pen regel voor regel over de
tekst te bewegen. In de pen zit een lampje dat tijdens dit proces aangeeft waar
je op dit moment aan het scannen bent.
Voorlezen
De met de C-Pen gescande regel wordt direct voorgelezen. De gescande tekst is
terug te lezen vanaf het schermpje. Deze tekst is klein zal niet door iedereen
gelezen kunnen worden. Geen nood, want de hele tekst kun je ook terugluisteren
door de cursor met de pijltoetsen vooraan te plaatsen en met bevestigingsknop
het voorlezen te starten.
Het is niet mogelijk om de tekst op te slaan voor later gebruik, of over te
zetten naar een computer.
De pen heeft een aantal extra functies om het voorlezen aan te passen. Naast
stemsnelheid en volume kun je kiezen voor het invoegen van een woordpauze of een
interpunctiepauze. Bij deze functies hoor je tijdens voorlezen een extra pauze
tussen woorden of bij een leesteken.
Prestaties
Om de tekst goed te kunnen laten herkennen moest deze tijdens het scannen binnen
het lichtje van de pen vallen. Sommige koppen in de tekst waren daardoor te
groot om gescand te kunnen worden. Tot een lettergrootte van 36 punten (denk
hierbij aan een flinke krantenkop) gaat het scannen goed.
Tijdens het scannen moesten we even oefenen om het goede scantempo te vinden.
Bij te langzaam bewegen over de tekst wordt er woord voor woord gelezen en is de
spraak niet vloeiend. Bij te snel bewegen neemt echter het aantal scanfouten
toe. Eenmaal de juiste scansnelheid gevonden werden de zinnen netjes aan elkaar
geplakt, waardoor een goed lopende tekst ontstond.
Omdat je voor elke regel de pen over de tekst moet halen vonden we het lezen van
lange teksten nogal bewerkelijk.
Het is overigens ook mogelijk om het direct voorlezen uit te schakelen. Er
kunnen dan verschillende regels worden gescand die daarna achter elkaar worden
voorgelezen. Voor het doel dat wij voor ogen hebben verwachten we dat deze
functie niet veel meerwaarde zal hebben.
Conclusie C-Pen
De C-Pen is een klein en handzaam voorleesapparaat, geschikt is voor
leesondersteuning in situaties waarbij je enkele woorden of regels wilt lezen.
Om de C-Pen te kunnen gebruiken moet je in staat zijn om de regels van elkaar te
onderscheiden. Het lezen van grote teksten is wel mogelijk, maar nogal
bewerkelijk.
Pluspunten
Leest gekleurde tekst, of tekst met een gekleurde achtergrond.
Leest alleen daar waar aangegeven, stopt bij stilhouden van de pen.
Werkt met ingebouwde oplaadbare accu.
Prijsindicatie 324 euro.
Minpunten
Koppen groter dan 36 punts kunnen niet goed gelezen worden.
Bewerkelijk om langere teksten met meer pagina’s te lezen zoals hele
artikelen.
Je moet in staat zijn om precies over de juiste regel te scannen.
De C-Pen is onder meer verkrijgbaar via Bol.com.
Evaluatie
Er zijn zeker mogelijkheden om een dyslexiepen in te zetten voor mensen met
leesproblemen zoals mensen met NAH of CVI. Het is hierbij wel noodzakelijk dat
ze voldoende kunnen zien en in staat zijn om de handelingen te verrichten die
nodig zijn om de tekst te kunnen scannen. Bij de Orcam Read gaat het dan om het
goed kunnen richten van de camera en bij de C-Pen om de pen over de tekstregels
te kunnen slepen.
De handzaamheid van beide dyslexiepennen is een bijkomend voordeel, ze zijn
licht in gewicht en passen zo in de tas.
Beide apparaten herkennen de tekst goed en lezen duidelijk. Bij de afweging of
één beide van apparaten geschikt is, is het belang je af te vragen wat de
gebruiker ermee wil - en kan - gaan doen. Is het doel om een enkel woord of
enkele zin te lezen, of gaat het ook om langere teksten?
Voor een afgepaste hoeveelheid tekst is de C-Pen een geschikte optie. Wanneer er
hele brieven, artikelen of pagina’s gelezen moeten worden is de Orcam Read beter
geschikt. Merk op dat het prijsniveau van de Orcam Read meer dan vijfmaal hoger
ligt.
Op moment van schrijven wordt geen van beide apparaten vergoeding vanuit de
zorgverzekeraar. Mogelijk kan dit in de toekomst nog veranderen.
En mevrouw Wouters?
Mevrouw Wouters is erg positief over de apparaten. Ze wil de pen met name
gebruiken voor het lezen van post wanneer lezen door vermoeidheid niet meer
gaat. Door te kijken naar de opmaak van de brief kan ze goed bepalen waar de
essentiële informatie staat. De tekstblokken die de Orcam Read fotografeert
geven haar meer informatie dan ze nodig heeft, waardoor ze alsnog energie moet
steken in het filteren van informatie. Ze heeft daarom voor de C-Pen gekozen.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org