Esther Dubbeldam, Koninklijke Visio
VisioKiddo is een serie met tips voor ouders en verzorgers van een kind tot 7
jaar met een visuele beperking.
In deze uitgave lees je wat visuele stimulatie inhoudt en hoe je activiteiten en
(spel)materialen kan aanbieden die het kijkgedrag stimuleren.
Bij deze nieuwsbrief horen de bijlages contrastrijke afbeeldingen en
geometrische vormen voor mobiel.
Wat is visuele stimulatie?
Met visuele stimulatie worden activiteiten bedoeld die erop gericht zijn om het
kijkgedrag van het kind op gang te brengen of verder te ontwikkelen. Visuele
stimulatie bestaat uit het aanbieden van visuele prikkels aan het kind, zoals
verschillende kleuren licht, glimmend materiaal, fluorescerend materiaal en
primaire kleuren. De visuele prikkels gaan van sterke naar minder sterke prikkel
en kunnen worden aangeboden in een donkere ruimte, totdat de overstap mogelijk
is naar een daglichtsituatie.
Stimulering wordt het meest zinvol geacht in de voornaamste periode waarin het
zien zich ontwikkelt, tot ongeveer het derde jaar. Vooral de eerste maanden zijn
zeer belangrijk. Kinderen met neurologisch letsel maken echter een andere -en
zeker vaak een vertraagde- visuele ontwikkeling door. Mogelijk is de periode
waarin het visuele systeem gevoelig is voor stimulatie bij deze kinderen ook
langer.
Bij visuele stimulering wordt de gewone visuele ontwikkeling als leidraad
gekozen:
Signaleren: opmerken dat er iets is.
Fixeren: blik richten op, opbouwend vanaf enkele seconden tot langer.
Volgen: vanuit het midden naar links/rechts en boven/beneden.
Het doel van visuele stimulatie is om, zoals gezegd, kijkgedrag op gang te
brengen en te ontwikkelen. Het vergroten van het contact tussen ouders en kind,
en het plezier hebben met elkaar zijn echter waardevolle bijkomende doelen.
Proberen de visuele stimuleringsactiviteit zoveel mogelijk in te passen in het
dagelijkse programma hoort daarbij.
Houdt bij het aanbieden van de visuele stimuleringsactiviteit met het volgende
rekening:
Frequentie en tijdstip: bij voorkeur vaker op de dag, korte momenten samen
met een voor jouw kind vertrouwde persoon.
Houding: je kind moet zo ontspannen, aangenaam mogelijk kunnen zitten of
liggen, het plezier staat voorop. Complimentjes en knuffels voor aandacht en
voor een kijkreactie werken stimulerend.
Selectie van prikkels: niet teveel prikkels tegelijk, sluit aan bij de
voorkeur van jouw kind.
Positie van de prikkel: kies die afstand en positie, waarbij jouw kind het
meest aandachtig op een visuele prikkel reageert. Dichtbij, middenvoor ter
hoogte van de neus werkt voor veel kinderen goed, maar probeer ook eens
andere posities uit. Zorg voor een rustige achtergrond zonder afleiders.
In deze uitgave wordt het gebruik van patronen in spelactiviteiten toegelicht.
Wil je uitgebreidere informatie over visuele stimulatie, neem dan contact op met
jouw ontwikkelingstherapeut.
Spelmaterialen met patronen
De eerste kleuren waarop een baby reageert, zijn zwart en wit.
Als een baby ongeveer één maand oud is, begint hij kleuren waar te nemen. Rood
is de eerste kleur die een baby ziet, even later volgen de andere primaire
kleuren geel en blauw, en ook groen.
Zwart-wit patronen, samen met de primaire kleuren, hebben een optimaal contrast
en stimuleren het kijkgedrag.
Probeer het aanbod van visuele patronen zoveel mogelijk in te passen in je
dagelijkse routine. Bijvoorbeeld door een plek waar jouw baby/kind ligt zo in te
richten dat het voorwerpen met patronen tegenkomt. Zorg ervoor dat er niet
teveel prikkels tegelijk aangeboden worden. Een spiegel, enkele afbeeldingen met
patronen en een hangend mobiel is voldoende.
Via onderstaande link kan je een korte film zien van een baby die reageert op
kaarten met patronen.
Ga naar een korte film over visuele stimulatie bij baby op
YouTube
1. Kijkplaten
Tips en tricks
Bied verschillende soorten patronen aan: verschillen in grootte, kleur en al
dan niet in combinatie met extra licht.
Leg je baby/kind indien mogelijk ook op de buik voor de patronen. Doordat de
patronen visueel aantrekkelijk zijn, werkt het stimulerend om het hoofd op
te richten.
Maak zelf visueel (spel)materiaal met patronen door deze uit te printen op
fotopapier/stickerpapier en ze bijvoorbeeld op de spiegel bij de commode te
plakken of er kijkplaten van te maken.
Gebruik patronen uit de bijlages bij deze nieuwsbrief of maak een screenshot
van een patroon in een visuele stimulatie app en gebruik deze. Verderop in
deze nieuwsbrief noemen we verschillende geschikte apps.
Gebruik T-shirt transferpapier, waarmee je patronen op stof (bijvoorbeeld
een witte kussensloop) kunt strijken.
Maak hiervan kleine zakjes en vul deze bijvoorbeeld met plastic kraaltjes,
kraakfolie of naai er labels aan vast. Zorg ervoor dat de naden extra
verstevigd zijn ze door ze bijvoorbeeld drie keer dicht te stikken en ook
aan de goede kant een extra naad erom heen te naaien.
2. Hangende mobiels
Een mobiel is heel geschikt voor stimulatie, omdat deze door de beweging de
visuele aandacht trekt.
Een zwart-witte mobiel is bijvoorbeeld bij
Prenatal
of op
SocialBaby.com
verkrijgbaar.
Je kan een mobiel kopen of zelf maken. Wanneer je zelf een mobiel maakt, kan je
kiezen voor patronen en kleuren waar jouw kind belangstelling voor heeft.
Ga naar een korte film over visuele stimulatie met hangende mobiel op
YouTube
Tips en tricks
Gebruik een borduurring als hanger waar de voorwerpen aan vastgemaakt
worden, verf deze zwart of wit.
- Hang belletjes aan de borduurring voor een geluidseffect.
Print geometrische vormen uit op fotopapier.
Gebruik een lijmpistool om de onderdelen vast te zetten. Fotopapier is
namelijk stevig, waardoor gewone lijm niet houdt.
Gebruik materiaal, zoals:
Sokken met geometrische patronen en bekleed daar stoffen balletjes mee.
Pingpong of styropor (piepschuim) ballen en teken er met watervaste
stift patronen op.
Oude cd’s of dvd’s en plak daar patronen op.
Maak patronen van vilt.
Stof met geometrische patronen.
Houd rekening met de kijkafstand, hang het mobiel niet te hoog op.
Houd rekening met de grootte van de voorwerpen.
In de bijlage vind je geometrische figuren en kleurafbeeldingen van het
mobiel op de derde foto hierboven. Download de
bijlage
Deze geometrische figuren zijn in grootte en kleur aangepast, de
oorspronkelijke staan op het Pinterest bord van Mini
Eco.
- Print het geometrische patroon op de achterkant van het fotopapier en
vervolgens het kleurpatroon op de andere kant.
De onderdelen kan je ook los als speelgoed aanbieden. Bied dit, omwille van
de veiligheid, alleen onder toezicht aan.
Op de website van Pink
Oatmeal kan je mooie
contrastafbeeldingen downloaden, zoals op foto 4 op het zwarte witte kussen.
Veel meer ideeën zijn te vinden op Pinterest, onder andere op het Visio
Pinterest bord Visuele stimulatie.
3. Boeken met contrastrijke afbeeldingen
Je kan zwart-wit babyboekjes gebruiken voor jouw kind. Dat kan al op zeer jonge
leeftijd. Je kunt hieruit voorlezen of ze rechtop neerzetten om naar te kijken.
Er zijn ook boeken die actief bewegingen van het kind uitlokken.
Tips en tricks
De bibliotheek heeft babyboekjes in de uitleen.
Er zijn diverse zwart/ boekjes verkrijgbaar zoals baby ziet. O.a te koop bij
Bol.com.
Doordat deze zwart-wit boekjes geen woorden bevatten, stimuleren ze juist de
interactie tussen ouder en kind. Wijs de afbeelding aan, vertel wat het is,
maak er geluid bij, sluit aan bij wat jouw kind doet.
Heb je nog minder geschikte kartonnen boekjes liggen, plak hier zelf
afbeeldingen in.
Ook tijdens een autorit of reis kan je je baby afbeeldingen aanbieden,
bijvoorbeeld met de Car Seat
Gallery.
Ook kan je een insteekhoes of matte lamineerhoes gebruiken, waarin je een
afbeelding steekt.
Visuele stimulatie met de iPad of tablet
Er zijn verschillende apps bruikbaar voor visuele stimulatie. Apps zijn vaak
handig in te stellen als diavoorstelling. Behalve dat ze goed zijn voor de
kijkaandacht, zijn veel van deze apps heel geschikt om reiken en grijpen te
stimuleren.
Een selectie van visuele stimulatie apps voor de iPad:
Een selectie van visuele stimulatie apps voor Android tablets:
Tips en tricks
Met BookCreator.com is het vrij eenvoudig om zelf een interactief digitaal
visueel stimulatieboekje voor je kind te maken.
Je kan een voorbeeld van een visueel stimulatieboek online bekijken op de
laptop in Google Chrome, Microsoft Edge of op de iPad / Android tablet
Ga naar het digitale visuele stimulatieboek op
BookCreator.com
.
Dit voorbeeldboek is oplopend in complexiteit, van één grote afbeelding naar
meerdere afbeeldingen. En van willekeurig op het scherm drukken tot gericht
drukken op een afbeelding op het scherm:
Door op het tandwieltje van instellingen te tikken, zorg je ervoor dat er
maar één bladzijde tegelijk te zien is in plaats van twee bladzijdes naast
elkaar.
Door te kiezen voor de optie “lees me voor”, zal het boek automatisch alle
geluiden laten horen en slaan de bladzijdes ook automatisch om.
Je kan ook zelf de snelheid instellen.
Kies je niet voor deze optie dan is het geluid door middel van drukken op de
afbeeldingen te horen. Deze variant is gericht op actie-reactie. Wil jouw
kind naar een volgende bladzijde, dan kan je een swipe beweging maken op de
bladzijde of op het pijltje rechts drukken.
YouTube-filmpjes met contrastrijke animaties
Op het platform Symbaloo heeft Visio een favorietenpagina aangemaakt met visuele
stimulatievideo’s. Deze video’s kunnen via de laptop of via de app Symbaloo
bekeken worden op de iPad of Android tablet. De video’s starten zonder reclame
op.
Er zijn hier onder andere video’s te bekijken van Tiny Adventures
TV. Deze video’s bestaan uit
hoge contrastanimaties in combinatie met klassieke muziek.
Ga naar Symbaloo video's visuele
stimulatie
Ga naar Symbaloo video's
CVI
Tips en tricks
Houd rekening met de hoeveelheid prikkels: kunnen geluid en beweging samen?
Begin met video’s met eenvoudige patronen en bewegingen.
Maak een print screen van een afbeelding in een filmpje en gebruik dit
patroon om uit te printen en maak daarvan je eigen kijkplaat.
Tot slot
Wist je dat……?
Er op scribit.tv een rubriek animatie en kids is?
Hier staan leuke filmpjes voor hele kleine kinderen, zoals Kikker, Dribbel,
maar ook Nijntje voorzien van audiodescriptie. Via de telefoon en iPad zijn
de filmpjes met de eenvoudige beschrijving van het beeld te bekijken en te
beluisteren. Ouders kunnen zich hiervoor aanmelden.
Er voor kinderen een simpele
tijdknop
is? Deze zegt hoe laat het is en of het morgen, middag of avond is, ook
wordt de datum genoemd. De tijdknop is overal in huis te plaatsen.
Er een blog te lezen is op de website van de
Oogvereniging met als
titel: Op de tandem? Deze gaat over de keuze voor een fiets van een moeder
van een 4-jarig blind meisje.
Er in de webwinkel van Eelke
Verschuur mooie zachte
zwart-wit ballen te koop zijn.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org