Hans Segers en Marc Stovers, Koninklijke Visio
Ben je slechtziend of blind en wil je leren werken met de iPhone of iPad?
In dit deel uit de serie iPhone
leren
leer je aan de hand van uitleg en oefeningen op verschillende manieren teksten
dicteren met je stem. Als je dicteert hoef je het toetsenbord niet te gebruiken.
Deze leermodule is geschreven voor mensen met een visuele beperking die gebruik
maken van de schermlezer VoiceOver. Hiermee is je apparaat geheel te bedienen
zonder dat je hoeft te kijken. Gebruik je geen VoiceOver dan zijn de
beschrijvingen in grote lijnen ook goed te volgen.
Kom je er niet uit, of wil je het liever onder deskundige begeleiding leren? Dat
kan bij Koninklijke Visio. Onze ICT-adviseurs helpen je graag met een passend
advies of training. Aan het einde van dit artikel vind je onze contactgegevens.
Opmerkingen vooraf
De hier beschreven werkwijze is geschreven voor de iPhone iOS 15 en kan bij
andere versies (enigszins) afwijken.
Gebruik je een iPad dan zijn de schermen anders opgebouwd. De beschreven
werkwijze is dan meestal in hoofdlijnen gelijk, maar de plek waar bepaalde
teksten of knoppen zich bevinden, en hoe je daar kan komen, kan afwijken.
We gaan ervan uit dat je iPhone goed is ingesteld en dat je de
basishandelingen van VoiceOver beheerst. Zie hiervoor de onderdelen iPhone
instellen,
iPhone leren
1
en iPhone leren
2.
Wat is tekst dicteren?
Wanneer je tekst dicteert wil dat zeggen dat je een tekst inspreekt met je stem.
Je iPhone (of ander apparaat) zet je gedicteerde tekst om in leesbare tekst.
Dicteren is dus een soort typen met je stem. Het voordeel is dat je het
toetsenbord niet hoeft te gebruiken, waardoor dicteren vaak sneller gaat.
Vanaf iOS 9 kun je in het Nederlands teksten dicteren die meteen als leesbare
tekst verschijnt op het scherm. Dit kan in vrijwel elke app waarbij tekst
ingevoerd wordt. Zelfs het dicteren van leestekens is mogelijk. Voorwaarde is
wel dat je rustig, duidelijk en accentloos de tekst inspreekt. Geheel foutloos
gaat dit niet maar met wat oefening kom je heel ver. Het blijft wel zaak om na
het dicteren de tekst te controleren en eventueel handmatig aan te passen.
Voorwaarde is wel dat je iPhone gebruik kan maken van een Wifi-netwerk of van
een mobiele netwerk bundel.
Hoe kan ik de dicteerfunctie op iPhone of iPad instellen?
Ga naar Instellingen - Algemeen – Toetsenbord.
Zet schakelaar Schakel Dicteren In; Aan.
Opmerking
- Wanneer je nu het schermtoetsenbord gebruikt zul je nu links van de spatie
de Dicteer knop toegevoegd zien. Als je VoiceOver gebruikt heb je deze knop
echter niet nodig.
Kan ik alles even makkelijk dicteren?
De dicteerfunctie gaat grofweg gezegd uit van een woordenboek en kan dus moeite
hebben met namen, e-mailadressen, websites en andere “woorden” die je niet zo
snel in een woordenboek zou vinden.
Hoe kan ik een WhatsApp bericht dicteren?
Open vanaf het Beginscherm de app WhatsApp.
Zoek en activeer rechtsonder de tab Chats.
Zoek in de Chats-lijst de contactpersoon die je een WhatsApp bericht wil
sturen en activeer deze.
Zoek onderaan het scherm het Stel Bericht Op, Tekstveld en activeer dit. Het
schermtoetsenbord verschijnt.
Geef een dubbeltik met twee vingers om het dicteren te starten.
Je hoort een geluidje. Spreek nu je boodschap in.
Geef een dubbeltik met twee vingers in de bovenste helft van het scherm om
het dicteren te stoppen. Het ingesproken bericht wordt nu voorgelezen.
Controleer in het Stel Bericht Op, Tekstveld of de tekst klopt en pas hem
eventueel handmatig aan.
Verstuur het bericht door de knop Stuur te activeren.
Sluit de app om weer terug te keren naar het Beginscherm.
Opmerking
- Wanneer je geen VoiceOver gebruikt dan kun je links van de spatiebalk de
dicteerknop (het microfoontje) gebruiken om dicteren te starten. Gebruik je
de iPhone in liggende stand dan vind je de dicteerknop knop rechts onderin.
Om het dicteren weer te stoppen tik je op het toetsenbord icoon onderin.
Hoe kan ik een SMS bericht of iMessage dicteren?
Open vanaf het Beginscherm de app Berichten.
Zoek in de Berichtenlijst de contactpersoon die je een sms bericht wil
sturen en activeer deze.
Zoek onderaan het scherm het Bericht, Tekstveld en activeer dit. Het
schermtoetsenbord verschijnt.
Geef een dubbeltik met twee vingers om het dicteren te starten.
Je hoort een geluidje. Spreek nu je boodschap in.
Geef een dubbeltik met twee vingers in de bovenste helft van het scherm om
het dicteren te stoppen. Je hoort wederom een geluidje.
Controleer in het Bericht, Tekstveld of de tekst klopt en pas hem eventueel
handmatig aan.
Verstuur het bericht door de knop Stuur te activeren.
Sluit de app om weer terug te keren naar het Beginscherm.
Hoe kan ik een e-mail bericht dicteren?
Open vanaf het Beginscherm de app Mail.
Activeer de knop Nieuw om een nieuwe mail te maken.
De cursor staat in het invoerveld Aan, Tekstveld. Indien nodig, activeer dit
veld en voer het emailadres in.
Selecteer het veld Onderwerp, Tekstveld en activeer. Typ het onderwerp van
de tekst.
Selecteer het Hoofd Tekstbericht, Tekstveld en activeer.
Geef een dubbeltik met twee vingers om het dicteren te starten.
Je hoort een geluidje. Spreek nu je e-mailbericht in.
Geef een dubbeltik met twee vingers op het scherm om het dicteren te
stoppen. De gedicteerde tekst wordt nu voorgelezen.
Controleer de tekst op eventuele fouten en corrigeer, indien nodig,
handmatig.
Verstuur de mail.
Sluit de app om terug te keren naar het Beginscherm.
Tekst toevoegen aan een bericht
Indien nodig, open en activeer het Hoofd Tekstbericht, Tekstveld.
Plaats de cursor op de plek waar tekst toegevoegd moet worden.
Geef een dubbeltik met twee vingers om het dicteren te starten en spreek de
tekst in.
Geef een dubbeltik met twee vingers op het scherm om het dicteren te
stoppen. De gedicteerde tekst wordt nu voorgelezen.
Controleer de tekst op eventuele fouten en corrigeer, indien nodig,
handmatig.
Verstuur de mail.
Sluit de app om terug te keren naar het Beginscherm.
Opmerking
- Theoretisch kun je in het veld Aan, Tekstveld ook de naam van een
contactpersoon dicteren. De Dicteerfunctie heeft echter wel moeite om het
namen correct weer te geven. Het is mogelijk om namen ‘letter voor letter’
te dicteren. Maar in de praktijk is het handiger om een paar letters van een
naam te typen en vervolgens uit de suggesties de juiste naam te activeren.
Hoe kan ik een tekst dicteren in de app Notities?
Wanneer je een nieuwe notitie aanmaakt wordt de eerste regel in grote vette
letters weergegeven. De eerste regel is namelijk de koptekst en tevens de naam
waaronder de notitie wordt opgeslagen.
Open vanaf het Beginscherm de app Notities.
Activeer de knop Nieuwe Notitie. De cursor staat links bovenaan in een lege
pagina.
Geef een dubbeltik met twee vingers om het dicteren te starten.
Je hoort nu een geluidje; spreek de naam van de notitie in.
Zeg Nieuwe Regel, of Nieuwe Alinea en spreek de tekst in.
Geef een dubbeltik met twee vingers op het scherm om het dicteren te
stoppen. De gedicteerde tekst wordt nu voorgelezen.
Controleer de tekst op eventuele fouten en corrigeer, indien nodig,
handmatig.
Activeer de knop Gereed. Het schermtoetsenbord verdwijnt en de notitie wordt
bewaard.
Je kunt de notitie ook weer verwijderen. Activeer hiervoor de knop Notitie
Taken. Activeer daarna in het menu dat verschijnt de optie Verwijderen.
Sluit de app om terug te keren naar het Beginscherm.
Tekst toevoegen aan een notitie
Indien nodig, open en activeer de notitie.
Plaats de cursor op de plek waar tekst toegevoegd moet worden.
Geef een dubbeltik met twee vingers om het dicteren te starten en spreek de
tekst in.
Geef een dubbeltik met twee vingers op het scherm om het dicteren te
stoppen. De toegevoegde tekst wordt voorgelezen.
Controleer de tekst op eventuele fouten en corrigeer, indien nodig,
handmatig.
Activeer de knop Gereed om de notitie op te slaan.
Sluit de app om terug te keren naar het Beginscherm.
Opmerking
- Tekst invoeren via Dicteren kan in vrijwel elke tekstverwerker zoals Pages
en Word.
Welke handige dicteer en herstel tips zijn er?
Het dicteren kun je ook activeren met de knop Dicteer, links naast de
spatiebalk. Met VoiceOver is het raadzaam om met twee vingers dubbeltikken,
omdat dat minder handelingen vergt.
In een actief tekstveld kun je het dicteren na een of meerdere zinnen
starten en stoppen door een dubbeltik met twee vingers te geven om daarna de
zinnen te controleren op eventuele fouten.
Dicteer telkens niet meer dan twee of drie zinnen achter elkaar. Je hebt dan
veel meer controle over de zinsopbouw en kunt nadenken over wat je nog
zeggen moet. Er is dan ook geen tijdsdruk omdat je dan binnen de tijd blijft
dat dicteren automatisch stopt.
Namen en e-mailadressen worden vaak niet goed gespeld. Het is daarom
handiger om een paar letters van een naam te typen en vervolgens uit de
suggesties de juiste naam te activeren.
Om snel te kunnen corrigeren is het noodzakelijk dat je de ‘Rotor functie’
beheerst om door Tekens, Woorden en Regels te navigeren. Indien je de Rotor
Functie niet beheerst kan het eenvoudiger zijn om tekst te wissen en
vervolgens opnieuw te dicteren.
De laatst gedicteerde tekst kun je ook wissen door de iPhone te schudden en
de optie Herstel te kiezen. De tekst is daarna geselecteerd, je kunt deze
verwijderen of meteen de vervangende tekst dicteren of typen.
Opmerking
Indien je de functie Herstel Door Schudden wil gebruiken moet deze
ingeschakeld zijn. Ga naar Instellingen - Toegankelijkheid – Aanraken.
Zet schakelaar Herstel Door Schudden; Aan.
Een nadeel is dat je door onbedoeld schudden ook onbedoeld tekst kan wissen.
Welke Dicteer commando’s zijn er?
Een overzicht van veel gebruikte commando’s:
Algemeen
Zeg: Nieuwe Regel om naar de volgende regel te gaan.
Zeg: Nieuwe Alinea of Nieuwe Paragraaf om een lege regel in te voegen.
Zeg: Hoofdletter om een woord te beginnen met een hoofdletter.
Zeg: een cijferreeks kort achter elkaar om ook daadwerkelijk cijfers in te
voeren. Bijvoorbeeld tweeduizend negentien.
Zeg: Letter A om een losse hoofdletter A in te voeren.
Zeg: Kleine Letter a om een kleine letter a in te voeren.
Zeg: Spatie om een spatie in te voeren.
Leestekens
Zeg: Punt om een punt (.) in te voegen.
Zeg: Komma om een komma (,) in te voegen.
Zeg: Uitroepteken om een uitroepteken (!) in te voegen.
Zeg: Vraagteken om een vraagteken (?) in te voegen.
Zeg: Dubbele Punt om een dubbele punt (:) in te voegen.
Zeg: Punt Komma om een punt komma (;) in te voegen.
Speciale leestekens
Zeg: Sterretje om een sterretje (*) in te voegen.
Zeg: Aanhalingsteken om een aanhalingsteken (“) in te voegen.
Zeg: Apostrof om een apostrofteken (’) in te voegen.
Zeg: Ampersand om een ampersandteken (&) in te voegen.
Zeg: Underscore om een onderstreepteken (_) in te voegen.
Zeg: Verticaal Streepje om een verticaal streepje (|) in te voegen.
Zeg: Hekje om een hekje (#) in te voegen.
Zeg: Punt Punt Punt om drie puntjes (…) in te voegen.
Zeg: Apenstaartje om een apenstaartje (@) in te voegen.
Zeg: Copyright Teken om een copyright teken () in te voegen.
Geld symbolen
Zeg: Euroteken om een (€) teken in te voegen.
Zeg: Dollarteken om een ($) teken in te voegen.
Zeg: Pondteken om een (£) teken in te voegen.
Wiskundige tekens
Zeg: Plusteken om een (+) teken in te voegen.
Zeg: Minteken om een min – teken in te voegen.
Zeg: Is Gelijk Aan om een (=) teken in te voegen.
Zeg: Procentteken om een % teken in te voegen.
Zeg: Slash om een (/) teken in te voegen.
Zeg: Backslash om een (\) teken in te voegen.
Zeg: Haakje Openen om een haakje openen teken ‘(‘ in te voegen.
Zeg: Haakje Sluiten om een haakje sluiten teken ‘)’ in te voegen.
Zeg: Groter Dan Teken om een groter dan teken (>) in te voegen.
Zeg: Kleiner Dan Teken om een kleiner dan teken (<) in te voegen.
Smileys
Zeg: Smiley om een :-) in te voegen.
Zeg: Frowny om een :-( in te voegen.
Zeg: Winky om een ;-) in te voegen.
Zeg: Iks Iks Iks om XXX in te voegen.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org