Renske van Dokkum, Koninklijke Visio
Bij technisch hout bewerken ben je bezig met meten, aftekenen, zagen, boren en
dergelijke. Wil je technisch met hout werken maar heb je een visuele beperking?
In dit artikel lees je hoe je ontspannen kunt genieten van het maken van een
mooi werkstuk van hout als je slechtziend of blind bent. Gebruik onderstaand
stappenplan om te leren werken zonder je visus te belasten.
Kom je er niet uit, of wil je het liever onder deskundige begeleiding leren? Dat
kan bij Koninklijke Visio. Aan het einde van dit artikel vind je meer
informatie.
Wil je een andere techniek op de tast leren? Op het Kennisportaal vind je meer
informatie. Ga naar Creatief op de tast – overzicht tips en
instructies.
Tip: deze instructie is ook als audio podcast beschikbaar.
Wat is technisch hout bewerken?
Bij technisch hout bewerken ben je bezig met meten, aftekenen, zagen, boren en
dergelijke. Je maakt bijvoorbeeld speelgoed of een nestkastje. In Nederland is
vuren de meest gebruikte naaldhoutsoort. Het is goed te bewerken en relatief
goedkoop. Technisch met vurenhout werken is een leuke uitdaging. Zorg voor een
goede voorbereiding. Een doordacht plan en het juiste gereedschap zijn
essentieel. Het geeft enorm veel voldoening als het zelfstandig gemaakte
werkstuk gelukt is en gebruikt wordt. Je werkstuk is niet plat maar 3D. Dit
betekent dat je, je handen er omheen kunt leggen. Zo kun je goed voelen wat je
aan het doen bent. Ook controleer je gemakkelijk of de verhoudingen naar je zin
zijn.
Materiaal en gereedschap
verstekzaag
handzaag
accuboormachine met boortjes
32 mm gatenzaag of houtboor (speedboor)
winkelhaak
priem
handschroevendraaier passend bij de schroeven PZ kruiskop of Torxx
houtschroeven PZ kruiskop of Torxx maat 4x40 mm
vurenhouten plank van 16 centimeter breed, dikte 18 mm
vurenhouten plank van 12 centimeter breed, dikte 18 mm
schuurpapier
beits of lak
kwast
leeg blik
stevig papier A4
keukenrol
schilderstape
Stappenplan voor technisch houtbewerken
Zo maak je een houten nestkastje met plat dak
Stap 1: meten
Besef dat het weten van de exacte maat bijna nooit echt van belang is. Het
gaat vaak om “net zo lang als” of “twee keer zo breed als”. Gebruik deze
manier van denken en merk dat je geen rolmaat nodig hebt.
Neem de plank van 16 centimeter breed. Meet een stuk van ongeveer 28
centimeter af. Dat is een vingerkootje korter dan een A4-tje. Gebruik deze
plank als maatman (uitgangspunt) voor je werkstuk. Bij het afmeten gebruik
je, je lichaam: je wijsvinger is 10 centimeter, een vingerkootje is 2
centimeter, je hand is 15 centimeter. Of gebruik een A4-tje dit is ongeveer
20 x30 cm. Vouw stevig papier in de helft om bijvoorbeeld het middelpunt te
bepalen.
Stap 2: aftekenen
Zet je priem op de plek die je hebt afgemeten op het hout. Zorg dat je hem
er flink indrukt. De priem blijft dan zelfstandig staan.
Je hebt nu beide handen om de winkelhaak, haaks op je plank, tegen je priem
aan te leggen.De voelbare rand van de winkelhaak leg je langs de plank.
Kras met je priem een lijn langs de winkelhaak. Je hebt nu een voelbare
lijn. Werk niet met een dikke stift. Dat is onnauwkeurig en de stift laat
lelijke vlekken achter op het hout.
Stap 3: zagen
Zaag twee planken van deze maat. Van de plank van 12 cm zaag je ook twee van
deze lengte. Je kunt een verstekzaag of een handzaag gebruiken:
Als je een verstekzaag gebruikt: Laat de zaag in je voelbaar gemaakte lijn
zakken. Om de lijn te vinden beweeg je de plank voorzichtig van links naar
rechts onder de zaag door. Je voelt en hoort hoe de zaag in de voelbare lijn
zakt. Trek de zaag altijd rustig heen en weer. Gebruik het hele blad. Geef
geen druk maar laat de zaag het werk doen. Je zaagt automatisch recht. Stel
de aanslag op de verstekzaag in. Zo zaag je gemakkelijk meer delen van
dezelfde lengte.
Als je een handzaag gebruikt: Klem een rechte plank met een lijmklem op het
te zagen stuk en je tafel. Dit is je zaaggeleider. Trek de zaag altijd
rustig een paar keer heen en weer. Gebruik het hele blad en laat de zaag het
werk doen. Zet dus geen druk, dan zaag je eerder schuin. Voel regelmatig of
de zaag nog in de zaagsnede zit. Controleer dan ook hoe diep je al bent met
zagen. Gebruik de winkelhaak om na het zagen te controleren of je een goede
rechte hoek gezaagd hebt.
Stap 4: boren en schroeven
Bepaal in welke plank het invlieg gat moet komen.
Neem een stevig A-4 papier. Vouw het precies gelijk aan de breedte van de
plank. Vouw het papier daarna dubbel. Je kunt nu het midden van de plank
bepalen.
Op ongeveer een handbreedte van de bovenkant zet je met de priem een punt op
de middellijn die je met het papier bepaald hebt. Dit is de plek waar je
invlieg-gat komt. Ben je gewend om met de kolomboor te werken boor dan het
gat met de gatenzaag of speedboor. Vraag anders gerust iemand om dit voor je
te doen.
Voor het bepalen van de plaats van de schroefgaten in de plank van 16 cm
gebruik je een mal of afvalhoutjes om te zorgen dat je op de goede plek
boort.
Zet op de te boren plek een duidelijk gaatje met je priem. Zoek het gaatje
met je wijsvinger. Laat de accuboormachine erin zakken. Boor steeds alleen
de bovenste plank voor. (Gebruik de boordikte die gelijk is aan de maat van
je schroef.) Zo zorg je ervoor dat je de schroef er recht in draait. En het
hout splijt minder snel. Oefen het recht boren eerst op een afvalstukje
hout. Sta rechtop en centraal voor je werk.
Gebruik bij het schroeven een handschroevendraaier. Dan voel je of je hem
rechtop houdt. Let erop dat je de juiste schroevendraaier gebruikt. Je
schiet dan niet zo snel uit. Als je Torxx schroeven gebruikt heb je het
voordeel dat deze precies passen of niet. Je kunt zo nooit de verkeerde maat
gebruiken.
Stap 5: het in elkaar zetten
Zet de plank van 12 centimeter breed vast in de werkbank en zet de plank van
16 centimeter breed er haaks op vast. Herhaal dit met de andere twee
planken.
Zet nu de twee helften op elkaar.
Stap 6: het inzetten van de bodem
Schuif een plank van 12 centimeter breed in de bodem en teken hem af met de
priem.
Zaag de plank op maat.
Zaag een tweede plankje van de zelfde maat, deze schroef je zo dadelijk
onder het platte dak. Gebruik vier schroeven om de bodem vast te zetten.
Stap 7: het maken van het platte dak
Zaag een plank van 16 centimeter af zodat het een dakje vormt boven het
invlieg gat. Laat het dakje enigszins uitsteken.
Schroef het tweede bodemplankje onder het dak zodat deze binnen het
nestkastje valt.
Stap 8: lakken en beitsen
Zorg dat je werkstuk goed geschuurd is.
Dek je werkplek goed af met kranten. Zorg ervoor dat je met je rug naar het
daglicht staat. Zet je werk op spijkers die gedeeltelijk in een plankje zijn
geslagen.
Gebruik een oud verfblik of een schoteltje. Giet daar een beetje lak in. Zo
heb je nooit teveel of te weinig lak aan je kwast.
Werk systematisch. Trek rechte lijnen met je kwast in de richting van de
nerf van het hout. Zet je werkstuk op een draaischijfje en tel hoe vaak je
draait.
Laat je werkstuk na het lakken goed drogen. Schuur daarna licht en lak
nogmaals.
Systematisch werken
Als je slechtziend of blind bent is systematisch werken van groot belang.
Hoe doe je dit bij het technisch hout bewerken? We geven enkele tips:
Leg je materiaal en gereedschap op een vaste plek. Tijdens het werken en bij
het opruimen.
Houd je schroeven en boortjes gesorteerd op soort en maat. Zorg dat ze niet
door elkaar kunnen komen.
Gebruik plastic bakjes om je materiaal en gereedschap te ordenen.
Leg je al gezaagde werk en afval stukken duidelijk gescheiden weg.
Gebruik een wandrek om gereedschap op een logische volgorde te hangen. Zorg
voor voelbare markeringen.
Gebruik een gereedschapskist met veel vakjes. Geef elk vakje een aparte
functie.
Kom je er niet uit?
Het stappenplan technisch hout bewerken behandelt slechts de basistechniek.
Misschien heb je meer vragen. Of is het je nog niet gelukt om met je visuele
beperking ontspannen te genieten van werken met hout. Neem dan gerust contact op
met Koninklijke Visio. Je kunt bij Koninklijke Visio Creatieve Training volgen.
Tijdens dit revalidatie onderdeel leer je door het doen van creatieve
activiteiten basisstrategieën om je dagelijks handelen te vergemakkelijken en je
zelfstandigheid te vergroten.
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org