Yvonne Groenewegen, Fred Boot, Frits Jongboom en Louis Pool, Koninklijke Visio
Tv-programma's met ondertiteling kunnen voor mensen met een visuele beperking
lastig te volgen zijn. Een oplossing kan zijn om de ondertiteling te vergroten
of om deze om te zetten in spraak, bijvoorbeeld door een apparaat aan te
sluiten.
We hebben de diverse mogelijkheden op een rijtje gezet.
Vergroten of contrast aanpassen
De eerste tip die we vaak geven is om dichter bij de tv te gaan zitten. Een
nadeel daarvan kan zijn is dat je meestal niet meer op je vaste plek op de bank
kunt zitten, tenzij je de inrichting van de woonkamer aanpast. Gelukkig zijn er
ook andere opties.
Teletekst 888 en 889
Bij veel programma’s is het mogelijk om de teletekst pagina 889 aan te zetten.
Dit kan ieder geval bij de publieke omroep voor de zenders NPO1, 2 en 3 en de
Belgische zenders Eén en Canvas. Bij een anderstalig programma met ondertiteling
verschijnt dan een zwarte balk achter witte letters. Hierdoor is er meer
contrast wat de letters beter leesbaar kan maken.
De teletekst pagina 888 zorgt voor ondertiteling bij Nederlandstalige
programma’s, met name bedoeld voor mensen met een auditieve beperking
(slechthorend en doof).
Teletekst ondertiteling kan niet vergroot worden.
Tv-bril
Er bestaat een tv-bril, waarmee je het beeld kan vergroten. Deze bril is echter
niet voor iedereen geschikt. De bril maakt het lastig om tegelijkertijd zowel de
ondertiteling als het beeld te volgen. Daar komt bij dat de bril zwaar is en
daardoor ongemakkelijk kan zitten.
Tv met vergrote ondertitels
Tegenwoordig zijn er televisies die ondertiteling kunnen vergroten. Het contrast
wordt daarbij echter niet verhoogd. Wanneer je een grotere tv koopt is de
ondertiteling daarop vanzelfsprekend ook groter.
Vergrote ondertiteling films en series Netflix
Iedereen die via de streamingsdienst Netflix kijkt heeft de mogelijkheid om
grotere en contrastrijkere letters in te stellen. Dit stel je in door in te
loggen op de website van Netflix. Op een iPad kunnen Netflix letters worden
vergroot via het instellingenmenu, Toegankelijkheid, Ondertiteling en
bijschriften.
Vo-Box
De Vo-Box is een los kastje dat de tv ondertiteling kan vergroten. Ook kan het
contrast tussen tekst en achtergrond verhoogd worden. Het apparaat kan daarom
een uitkomst zijn voor mensen waarvoor de gewone ondertiteling te snel gaat,
maar die met vergrote ondertiteling en/of verbeterd contrast de teksten wel vlot
genoeg kunnen lezen.
De Vo-box werkt als volgt. Je sluit het apparaat aan tussen het kastje van de tv
provider en de tv via een HDMI-kabel. Wanneer er in een tv programma
ondertiteling wordt getoond zal de Vo-Box dit herkennen en er de aangepaste
vergrote ondertiteling in een balk overheen plaatsen.
De Vo-box past de ondertiteling aan van alle zenders waarbij Nederlandse
ondertiteling getoond wordt. Het maakt niet uit welke zender dat is, zolang er
in het programma maar ondertiteling wordt getoond. De Vo-box maakt dus gebruik
van reeds bestaande ondertitels en zal daarom dus geen ondertiteling tonen bij
Britse of Duitse zenders.
Daarnaast kun je de Vo-box ook verbinden met een Apple TV, Amazon Fire Stick,
Chromecast, dvd-speler, Blue Ray Speler, laptop, of gameconsole als je die voor
streaming gebruikt. Ook dan zullen de ondertitels worden aangepast. Wil je
meerdere apparaten aansluiten dan kun je een HDMI
switch
overwegen.
De ondertiteling kun je met de Vo-box tot twee keer vergroten. Er zijn meer dan
vijf lettertypen waar je uit kan kiezen en je kunt de kleur van zowel de tekst
als de achtergrond veranderen naar geel, wit of zwart.
Voorwaarde voor het kunnen lezen van ondertitels door de Vo-box is dus dat het
beeldsignaal van buiten de tv komt. De ondertiteling van apps op een smart tv
kunnen dus niet worden aangepast. Ook werkt de Vo-box niet bij een abonnement
met insteekkaart in de tv.
De Vo-box is te combineren met de Go-box zodat ondertiteling behalve vergroot
ook uitgesproken kan worden (Go-box plus). Beide functies zitten dan in
hetzelfde kastje. Meer informatie over Go-box vind je verderop in dit artikel.
Wanneer de VO-Box is aangesloten moet deze eenmalig met de bijgeleverde
afstandsbediening worden ingesteld. Je stelt de gewenste grootte en kleur in
voor de tekst en achtergrond van de ondertiteling. Tevens koppel je de Vo-box
aan het internet. Dit kan met een internetkabel of via het Wi-Fi netwerk. In het
laatste geval voer je met de afstandsbediening het Wi-Fi wachtwoord in.
Als de Vo-Box eenmaal is ingesteld hoef je daarna geen handelingen meer te
verrichten om het apparaat te gebruiken. Je zet de tv aan en de VO-Box past de
ondertiteling meteen aan.
Meer over installatie en gebruik van de VO-box en Go-box vind je in de YouTube
video van leverancier Sensotec:
Gesproken ondertiteling
Als het lezen van de ondertiteling niet meer lukt, ondanks meer contrast en/of
vergroten, kan gesproken ondertiteling mogelijk een oplossing zijn.
Bij gesproken ondertiteling wordt de tekst die in beeld komt voorgelezen, vaak
door een computerstem.
Er zijn diverse manieren en hulpmiddelen om gesproken ondertiteling op de tv te
krijgen. Welk hulpmiddel het best passend is kan per persoon verschillen.
Gesproken ondertiteling via TV-aanbieder of provider
Wil je alleen publieke zenders NPO 1, 2 of 3 kijken?
In de wet is vastgelegd dat de publieke zenders NPO 1, 2 en 3 gesproken
ondertiteling als audiospoor moeten aanbieden voor mensen met een visuele
beperking.
Deze gesproken ondertiteling wordt dan vaak geleverd onder de zogenaamde
HD-kanalen van de TV aanbieder (ook wel provider genoemd) voor de zenders NPO
1,2 en 3. De manier waarop de kanalen worden aangeboden en hoe je ze kunt
oproepen is per TV provider verschillend.
Je kunt hierbij niet uit verschillende stemmen kiezen.
Hieronder vind je per provider informatie over gesproken ondertiteling voor de
publieke zenders 1,2 en 3.
KPN Digitenne en XS4ALL
Gesproken ondertiteling wordt aangeboden in het basispakket:
NPO + gesproken ondertiteling is te vinden op zenders 191, 192 en 193.
Telfort
Telfort biedt gesproken ondertiteling aan in het basispakket:
Voor de zwarte afstandsbediening is NPO + gesproken ondertiteling te vinden
op zenders 741, 742 en 743.
Voor de witte afstandsbediening is NPO + gesproken ondertiteling te vinden
op zenders 191, 192 en 193.
Odidio (voorheen T-Mobile)
Gesproken ondertiteling wordt aangeboden in het basispakket:
NPO + gesproken ondertiteling is te vinden op zenders 101, 102 en 103.
Ziggo / UPC
Deze aanbieder biedt gesproken ondertiteling via een zogenaamde mediabox. Dit is
het kastje (het internet modem) waarmee je tv, telefoon en/of internet ontvangt.
Er zijn verschillende soorten mediaboxen. De meeste hiervan bieden gesproken
ondertiteling.
De manier om de gesproken ondertiteling te activeren is per box verschillend en
kan wat lastig te vinden zijn. Globaal is de werkwijze als volgt:
Ziggo Mediabox Next en Next Mini
Deze introduceert spraakbediening via een speciale knop op de afstandsbediening.
Met de spraakopdracht “zet gesproken ondertiteling aan” schakel je de gesproken
ondertiteling in voor de publieke zender waar je naar kijkt.
Met de spraakopdracht “zet gesproken ondertiteling uit” zet je de gesproken
ondertiteling weer uit.
Ook is het mogelijk om met de afstandsbediening de gesproken ondertitels aan te
zetten.
Meer informatie op het Visio Kennisportaal:
Ziggo Horizonbox en Mediabox XL
De audio-instellingen zijn te vinden via de “OK” knop. Kies voor Audio-Beeld en
vervolgens voor GOS. Dit moet voor elk programma opnieuw gedaan worden.
Meer informatie op het Visio Kennisportaal:
Ziggo Humax digitale TV mediabox
Gesproken ondertiteling zet je aan via het “Opt+” knopje op de
afstandsbediening. Kies vervolgens voor GOS.
Meer informatie op het Visio Kennisportaal:
Ziggo C++ Kaart
Hierbij gebruik je geen mediabox of ander kastje maar een insteekkaart die je in
de TV steekt. Een voordeel is dat je geen tweede afstandsbediening nodig hebt in
plaats van twee.
De bediening is helaas bij elke tv anders. Raadpleeg de gebruiksaanwijzing van
de tv. Globaal is de werkwijze: ga naar de ‘audioknop’ op de afstandsbediening
van de TV en kies voor Gesproken Ondertiteling.
Caiway
Humax Ontvangers/HD-Ontvangers (via COAX kabel)
Druk bij de volumeknop op de knop OPT+
Bij AUDIO drukt u op de OK knop.
U kiest voor de optie GOS.
Druk op de OK knop.
Druk nu op de EXIT knop.
De ondertiteling wordt nu opgelezen.
Amino/Entone Ontvangers (via Glasvezel)
Druk op de afstandsbediening op de gele knop. Deze vind je tussen de
rood/blauw/groen knoppen.
Bij Audio Taal zie je nu 'Standaard' geselecteerd staan.
Met de pijltjestoets naar rechts/links bladert je naar GOS.
Druk op de OK toets.
Druk op de EXIT knop.
De ondertiteling wordt nu opgelezen.
Gesproken ondertiteling met een hulpmiddel
Wil je gesproken ondertiteling bij meer zenders dan alleen NPO 1, 2 en 3? Of wil
je ook bij andere diensten zoals streamingdiensten of zelfs een aangesloten
apparaat zoals een dvd speler ondertiteling? Dan is een hulpmiddel of betaalde
dienst vereist. Er bestaan verschillende hulpmiddelen waarvan sommigen een
internetverbinding nodig hebben. Ook is het voor sommige hulpmiddelen mogelijk
om deze aan te vragen bij de zorgverzekeraar (in bruikleen of in eigendom).
Go-box
De Go-box is een kastje dat wordt aangesloten tussen de externe decoder en tv
via een HDMI-kabel. Alle beelden die door deze kabel gaan worden door de Go-box
gescand op ondertitels en voorgelezen.
De Go-box leest de ondertiteling voor van alle zenders waar Nederlandse
ondertiteling is. Het maakt niet uit welke zender dat is, zolang er maar
ondertiteling aanwezig is. De Go-box kan dus niet zelf ondertiteling maken bij
bijvoorbeeld Britse of Duitse zenders. Ook kan de Go-box ook geen anderstalige
ondertiteling vertalen.
Behalve met tv zenders kun je de Go-box ook verbinden met een Apple TV, Amazon
Fire Stick, Chromecast, dvd-speler, Blue Ray Speler, laptop, of gameconsole als
je die voor streaming gebruikt. Ook dan worden de ondertitels, mits aanwezig,
voorgelezen. Wil je meerdere apparaten aansluiten dan kun je een HDMI
switch
overwegen.
Een voorwaarde voor het kunnen lezen van ondertitels door de Go-box is dat het
te scannen beeldsignaal van buiten de tv komt. De ondertiteling van apps op een
smart tv kunnen dus niet worden voorgelezen. Ook werkt de Go-box niet bij een
abonnement met insteekkaart in de tv, of bij een analoge tv.
De Go-box is te combineren met de Vo-box zodat ondertiteling behalve
uitgesproken ook vergroot kan worden (Go-box plus). Beide functies zitten dan in
hetzelfde kastje. Meer info over de VO-box vind je eerder in dit artikel.
Je kunt bij de Go-box kiezen uit meerdere stemmen en de snelheid van de stem
wijzigen. Ook is het mogelijk om de verhouding tussen het tv volume en het
volume van de ondertiteling te wijzigen. Tenslotte kun je een koptelefoon op de
Go-box aansluiten. Over de koptelefoon hoor je dan zowel het geluid van de
ondertiteling als die van van de televisie.
De Go-Box moet nadat hij is aangesloten eenmalig worden ingesteld met de
bijgeleverde afstandsbediening. Je kiest hierbij de gewenste stem en het volume.
Ook moet je hem koppelen aan het internet. Dit kan met een internetkabel of via
de Wi-Fi. Is de Go-Box eenmaal ingesteld, dan hoef je daarna geen handelingen te
verrichten. Je zet de tv aan en de GO-Box leest de ondertiteling gelijk voor.
Meer over installatie en gebruik van de VO-box en Go-box vind je in de Youtube
video van leverancier Sensotec.
Meer weten? Bekijk de video: Hoe installeer en gebruik ik de Go-box of
Vo-box?
Webbox
De Webbox is een multi-functioneel hulpmiddel met onder andere een optie voor
gesproken ondertiteling. Bij gebruik van de Webbox is een maandelijks betaald
abonnement vereist bij leverancier Sensotec.
De Webbox leest geen opgenomen of uitgestelde programma's voor. Ook is het niet
mogelijk om DVD’s en streamingsdiensten zoals bijvoorbeeld Netflix of Videoland
te laten voorlezen. Er is geen relatie met de TV zender. Als je op de TV naar
een andere zender zapt moet je dit ook handmatig op de webbox doen.
Verder is het belangrijk om te weten dat een wifi-verbinding nodig is en dat het
volume van de webbox niet aangepast wordt aan het geluid van de tv.
Meer weten? Lees het artikel over de Webbox op het Visio
Kennisportaal.
Gesproken ondertitels app
Met de app Gesproken Ondertitels van leverancier Sensotec wordt live de
ondertiteling voorgelezen via een smartphone of tablet. De app is verkrijgbaar
via de App Store (Apple) en Google Play Store (Android). De app zelf kun je de
eerste twee weken gratis uitproberen. Daarna kun je voor een vast bedrag per
maand de app blijven gebruiken.
De app leest geen opgenomen of uitgestelde programma's voor. Ook is het niet
mogelijk om met deze app bijvoorbeeld Netflix te laten voorlezen.
Als je op de tv naar een ander kanaal zapt moet je dit ook handmatig in de app
doen.
Soms kan bij gebruik van de app een vertraging optreden. Het geluid komt dan wat
later bij het bijbehorende beeld. Het is mogelijk om dit handmatig aan te
passen.
Download Gesproken ondertitels voor iOS in de App
Store
Download Gesproken ondertitels voor Android in de Play
Store
Welke oplossing is geschikt?
Dat hangt af van je wensen en mogelijkheden: heb je internet in huis? Heb je
digitale televisie? Draag je een hoorapparaat met bluetooth-mogelijkheid? Is er
genoeg keuze uit verschillende stemmen? Wil je het apparaat alleen gebruiken
voor ondertiteling of zoek je een multifunctioneel apparaat met meer
mogelijkheden?
Koninklijke Visio kan helpen om de juiste keuze te maken en om het apparaat te
leren bedienen. Neem hiervoor gerust contact met ons op.
Meer weten? Bekijk de webinars!
Op 12 oktober 2020 hield Visio een webinar waarin de diverse mogelijkheden over
gesproken ondertiteling worden uitgelegd.
Bekijk het webinar van Visio over gesproken
ondertiteling
Heb je nog vragen?
Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088
585 56 66.
Meer artikelen, video’s en podcasts vind je op
kennisportaal.visio.org
Koninklijke Visio
expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen
www.visio.org